پاسخ به پرسش‌های شرعی درباره عزاداری

پیرو این فراخوان، حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل فقهی به پرتکرارترین سوالات، مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌ العظمی خامنه‌ای پاسخ داده است که بخشی از آن در شماره قبل منتشر شد.

بخش دوم از پرسش‌های شرعی و پاسخ‌های حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده به این شرح است:

یک عزاداری مورد رضایت اهل‌بیت علیهم‌السلام چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

عزاداری دو حیث دارد: یک حیث محتوایی است و مطالبی که گفته می‌شود، یک حیث قالب و شیوه عزاداری است. از نظر محتوا آنچه که گفته می‌شود نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ نباشد، غلو نباشد، موجب وهن به مذهب نباشد، موجب تنقیص مقام اباعبدالله علیه‌السلام و معصومین علیهم‌السلام نباشد و همچنین موجب پایین آمدن مقام خود مومنین و عزاداران هم نباشد؛ یعنی از نظر محتوا مطالب مستند باشد، خلاف عقاید مکتب اهل‌ بیت علیهم‌السلام نباشد، خلاف مرام اهل ‌بیت علیهم‌السلام نباشد. نسبت به شیوه عزاداری اولا همراه با کار حرام مثل موسیقی حرام و امثال اینها نباشد و موجب وهن مذهب هم نباشد، یعنی کاری نکنند که سوژه به دست دشمنان بیفتد و با این شیوه عزاداری که داریم، آنها علیه مکتب اهل‌ بیت علیهم‌السلام و پیروان مکتب اهل‌ بیت علیهم‌السلام تبلیغ سوء داشته باشند.

آیا گفتن ذکر حسین علیه‌السلام در سینه‌زنی و به اصطلاح شور تند و پشت سر هم، بی‌احترامی است و اشکال شرعی دارد؟ آیا این مصداق غنای روضه‌خوانی است؟

ظاهرا مصداق غنا نباشد، اما رهبر انقلاب به برخی از مداحان یک توصیه‌ای داشتند که تکرار این الفاظ ثمره چندانی ندارد و عین عبارت این بود که فرمودند: «این مداحی شما، نوحه‌خوانی شما باید حکم یک منبر آموزنده را داشته باشد.» یعنی قصیده‌هایی را بخوانید، مطالبی را داشته باشید که مردم بر معرفتشان نسبت به ائمه اطهار علیهم‌السلام و تاریخی که گذشته و وقایعی که در عاشورا اتفاق افتاده است اطلاع بیشتری پیدا کنند؛ باید یک منبر آموزنده باشد؛ و می‌فرمودند که تکرار این الفاظ ثمره‌ای ندارد. البته نمی‌توانیم به‌طور کلی بگوییم حرام است؛ نه حرام نیست و به عنوان یک فتوا نیست. به عنوان یک توصیه که به جای تکرار این الفاظ مطالبی گفته شود که برای مخاطبان ضمن این‌که عزاداری هست مفید هم باشد و بر معرفت آنها بیفزاید و چیز یاد بگیرند.

بتازگی یک مغازه‌ای باز کردم و از آنجایی که در ماه محرم تعداد مشتری‌ها در منطقه ما بیشتر می‌شود و با این شرایط من مقداری هم به بازار بدهکارم، می‌خواستم بدانم اگر تاسوعا و عاشورا مغازه را باز کنم و خرید و فروشی داشته باشم اشکال شرعی دارد؟

مومنان در ایام عزای معصومین علیهم‌السلام از یک سری کارها پرهیز می‌کنند؛ مثلا مجلس شادی ندارند، اما اگر عقد خوانده شود اشکالی ندارد. معمولا کارها را تعطیل می‌کنند تا در مراسمی که جزو شعائر مذهبی شناخته می‌شود، شرکت کنند. اگر مغازه باز کردن شما در آن ایام توهینی باشد به عزاداران یا به عزاداری یا به اباعبدالله حسین علیه‌السلام، بله این اشکال دارد. اما اگر یک مغازه‌ای است که چند ساعتی باز می‌کنید که برخی از حوائج مومنان برآورده شود و بعد هم مغازه را می‌بندید و هیچ بی‌‌احترامی و توهین به عزاداری عزاداران یا خدای ناکرده به اباعبدالله حسین(ع) از آن برداشت نشود، اشکالی ندارد. ولی به‌طور کلی معمولا مومنین در یک سری ایام خاص مثل عاشورا، دست از یک سری کارهای دیگر می‌کشند و همگی در مراسم عزای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله حسین(ع) شرکت می‌کنند.

لعن برخی از دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام در مکان‌های عمومی یا خصوصی چه حکمی دارد؟

این هم از جمله پرسش‌هایی است که بارها پاسخش را شاید همه شما از خود حضرت آقا شنیده باشید و همین اواخر بیشتر تاکید داشتند. به‌خاطر این فتنه‌هایی که در جهان اسلام پیش آمده است و برادرکشی و مسلمان‌کشی بین برخی از مسلمانان و ضرری که برای جهان اسلام دارد و سودش را استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل می‌برد، بارها شنیده‌اید که ایشان فرموده‌اند به مقدسات دیگر مذاهب توهین نکنید و توهین به مقدسات دیگر مذاهب را حرام دانسته‌اند. به علاوه هر عملی که موجب تفرقه بین مسلمانان شود، ایشان آن را منع کرده‌اند و حرام دانسته‌اند؛ بنابراین مومنین از کارهایی که به هر حال سودی ندارد، بلکه ضرر دارد و موجب اختلاف بین مسلمان‌ها می‌شود و موجب برادرکشی بین مسلمانان می‌شود یا موجب وهن مذهب هست یا به نحوی توهین به مقدسات دیگر مذاهب اسلامی است ان‌شاءلله بپرهیزند که این عمل جایز نیست. سوال دومی که در اینجا مطرح شده این است که در این مجالس می‌شود شرکت کرد یا نه؟ یک وقت هست شما شرکت می‌کنید تا آن منبری یا آن مداح را از این کار خودش باز ‌دارید ـ حالا با تذکر محترمانه که از این گفته‌های تفرقه‌انگیز بپرهیزد ـ این گاهی وقت‌ها لازم و واجب است. اما اگر شرکت شما این اثر را ندارد، بلکه مجلس چنین افرادی که تفرقه می‌اندازند تقویت می‌شود، گاهی وقت‌ها شرکت در چنین مجالسی جایز نیست و باید پرهیز شود.

نظر حضرت آقا در مورد الفاظی که در عزاداری‌ها و نوحه‌ها استفاده می‌شود و در شأن یک مسلمان و حتی انسان نیست و نسبت دادن یک سری الفاظ رکیک به خود چه حکمی دارد؟

کلا در عزاداری آن نزاکت و سنگینی و وزانت عزاداری باید حفظ شود. در پاسخ یکی از پرسش‌ها اشاره کردیم که هم باید از مطالبی که حرام است ـ و کذب مثل غلو نسبت به ائمه اطهار علیهم‌السلام ـ پرهیز شده و هم باید از مطالبی که دون شأن یک مسلمان است، پرهیز شود. اصلا اسلام، پیروان خودش را وزین، سنگین و باوقار می‌پسندد. در تعابیری که خوانده می‌شود، در نوحه‌ها ولو حالا در مقام اظهار ارادت به معصومین علیهم‌السلام یا به اباعبدالله علیه‌السلام باشد، اما در شأن یک مومن نیست چنین الفاظی به کار ببرد و در عزاداری از آن پرهیز شود.