تشکیلات تهران حزب توده به روایت اسناد ساواک منتشر شد

چهره‌های سیاسی فکری در حزب فراز و نشیب‌های فراوانی داشته. در دهه 1320-1330 علی‌رغم آسیبی که از برآمدن فرقه دمکرات آذربایجان و غرب دمکرات کردستان در قضایای نفت و تجزیه طلبی محتمل شد، ‌چپ‌روی‌های دوران نهضت ملی شدن نفت، ‌پس از کودتای امریکایی انگلیسی 28 مرداد 1332 رهبران راهی شوروی و کشورهای اقماری گردیدند و منتظر تحول و تغییر در ایران و بازگشت مجدد.

اما در همین دوران به صورت تشکیلات مخفی در تهران،‌ خوزستان و غیره فعالیت‌هایی داشتند که از چشم ساواک بعضاً دور نماند و با نفوذ در درون ضربات شدیدی وارد کرد.

از جمله تشکیلات تهران و خوزستان و نفوذ مردی هزار چهره‌ای به نام عباسعلی اسلامی که ابتدا عضو حزب بود اما پس از دستگیری به عضویت ساواک در آمد!

عباسعلی محمودی متولد 1307، کارمند شرکت نفت، پس از کودتای آمریکایی انگلیسی 28 مرداد دستگیر و شش ماه زندان بود. در سال 1334 آزاد و در شیراز فعال شد. وی خصوصاً با کشورهای خلیج فارس ارتباط داشت و به بغداد نیز رفت و آمد می کرد. در این دوران سرهنگ پناهیان عضو حزب توده پس از دستگیری به استخدام ساواک در آمد و با مدیریت خاصی توانست اخبار پنهان و آشکار و حرکت حزب توده را گزارش کند. اگرچه او در اسفند 1353 توسط سازمان چریک‌های فدایی خلق به قتل رسید اما ضربات او به حزب مهم بود و در بازجویی چهل صفحه‌ای خود در کتاب تشکیلات تهران حزب توده،‌ با برخی چهره‌های مهم حزب که در ایران و عراق و ... فعال بودند آشنا می‌شویم.

دیگر مباحث جلسات روشنفکری، تحلیل از اوضاع ایران و منطقه، ارتباط حزب توده با تیمور بختیار در عراق و غیره از دیگر این موارد است.

اگر چه موضوع همکاری حزب با بختیار خود بحث مستقل می‌طلبد و بخشی از آن در کتاب تیمور بختیار به روایت اسناد ساواک قبلاً‌ منتشر شده است اما بقیه و تکیمل آن را باید در اسناد سرهنگ محمود پناهیان، رادمنش و ... جست‌وجو کرد.

تدوین کننده کتاب برای سهولت و آشنایی مخاطب بعضاً اسم رجال،‌ وقایع،‌ موضوعات را در پاورقی مستند نموده که فهم و درک یک موضوع تاریخی، آن هم تشکیلات مخفی در دوران پهلوی را آسان نموده، اما کتاب بیشتر برای محققان و مورخان تاریخ معاصر، خلاصه متخصصین چپ می‌تواند دستمایه تحقیقات عمیق‌تر باشد.

انتشار اسناد اطلاعاتی امنیتی از این دست در رابطه با احزاب چپ، ناسیونالیستی،‌ جریانات اسلامی و غیره می‌تواند راهگشای بسیاری از ابهامات و شبهات تاریخی گردد.