گل​علی بابایی: فیلمسازان باید سراغ نویسندگان بیایند

کتابی که رهبر معظم انقلاب بارها درباره آن سخن گفته‌اند و در جدیدترین اتفاق سایت ایشان فیلمسازان را به ساخت فیلمی براساس این اثر توصیه کرده است. با گل‌علی بابایی درباره این کتاب و ساخت فیلم سینمایی از کتاب‌های ارزنده دفاع مقدس، گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم که در زیر می‌خوانید.

یکی از چهار کتابی که در سایت رهبر معظم انقلاب توصیه شده که بر اساس آن فیلم ساخته شود، کتاب «همپای صاعقه» است. درباره این کتاب صحبت کنید و این‌که به زعم شما که نویسنده اثر هستید، جاذبه‌های سینمایی این کتاب چیست؟

پاسخ این را باید در متن کتاب جستجو کرد. در این کتاب تلاش کردیم وقایع را قدم به قدم از طریق مستندات مکتوب و سمعی و بصری (بیشتر مستندات سمعی استخراج شده از صوت بیسیم‌ها و جلسات) روایت کنیم. این کتاب مثل سکانس‌های فیلمنامه است، یعنی خواننده اتفاقات را لحظه به لحظه دنبال می‌کند. مثلا وقایع ساعت دو رخ می‌دهد، به تبع آن وقایع بعدی ساعت 2و10 دقیقه روایت می‌شود و در ادامه وقایع ساعت 2 و 15 دقیقه بیان می‌شود. همین باعث درگیری مخاطب می‌شود. از طرفی این نوع روایت از چند منظر بیان می‌شود؛ یکی مکالمات، یکی راویان میدانی که با آنها مصاحبه شده و دیگر راویانی که شهید شده‌اند. خود همین روایت از چند منظر باعث شده اتفاقات برجسته شود و خواننده در متن حادثه باشد. انگار خواننده، خودش در عملیات بیت‌المقدس حضور دارد. به همین دلیل حضرت آقا چند بار تاکید کردند که این کتاب قابلیت دارد و می‌تواند از آن فیلم و سریال ساخته شود.

حالا به توصیه رهبر معظم انقلاب اگر سینماگران بخواهند فیلمی از این اثر بسازند، نیاز به بازنویسی هست؟

زبان فیلمنامه با زبان کتاب فرق دارد. در فیلمنامه، معیارها تصویری است و باید حتما کسی که تخصص فیلمنامه‌نویسی دارد آن را به زبان تصویر درآورد. کتاب فرازهای مختلفی دارد که می‌شود فیلمنامه‌های سینمایی مختلفی بر اساس آن تهیه کرد. یعنی اتفاقات جزئی کتاب هم می‌تواند یک فیلم مستقل باشد. مثلا عملیات محمد رسول‌الله(ص) که کتاب با آن شروع می‌شود، خودش یک فیلمنامه است. جلوتر که برویم، عملیات فتح‌المبین خودش می‌تواند یک فیلمنامه مستقل داشته باشد. خود عملیات فتح‌المبین چند اتفاق را دربرمی گیرد، مثل گرفتن توپخانه یا ماجرای دشت عباس. برخی فیلمسازان گفته‌اند همان روز اول عملیات را می‌توان به عنوان سوژه سینمایی مطرح کرد. این پتانسیل‌ها در کتاب وجود دارد، اما باید به زبان سینما بازنویسی شود.

روزی که این کتاب را به همراه آقای بهزاد می‌نوشتید، فکر می‌کردید از آن فیلم ساخته شود؟

به هرحال در فضای فرهنگی و جامعه فیلم‌هایی را که از جنگ ساخته شده بود، می‌دیدم. مثل فیلم «پرواز در شب» که اتفاقات فکه و والفجر مقدماتی را روایت می‌کند. این فیلم را خدابیامرز رسول ملاقلی‌پور ساخت. یا فیلم «افق» که اتفاقا آن فیلم را هم مرحوم ملاقلی‌پور کارگردانی کرد. یا فیلم «بلمی به سوی ساحل» از دیگر ساخته‌های او که به حوادث اول جنگ و اتفاقاتی که در خرمشهر زمان اشغال برمی‌گردد. به نظر ما می‌آمد با توجه به آن فیلم‌ها، این کتاب هم می‌تواند قابلیت فیلم‌شدن داشته باشد. ولی رهبر انقلاب کتاب را موشکافانه تصویر کردند و از آن به عنوان یک تابلوی نقاشی یاد کردند و گفتند کتاب‌هایی مثل «همپای صاعقه» تابلویی را جلوی چشم ما می‌آورد که ما در تار و پودش می‌توانیم جنگ را حس کنیم.

به نظرتان تاکنون سینماگران برای اقتباس از کتاب‌های دفاع مقدسی، تعامل مناسبی با نویسندگان داشته‌اند؟ اگر پاسختان منفی است، به نظر شما چطور می‌توان این تعامل را ایجاد کرد؟

تا آنجا که من می‌دانم، این ارتباط خیلی کم اتفاق افتاده است. این‌که یک فیلمساز به یک نویسنده بگوید از کتابش می‌خواهد اقتباس کند و براساس آن فیلمنامه بنویسد، کمتر دیده‌ام. یا مثلا به عنوان مشاور، نویسنده را کنار خودش قرار دهد. من کمتر دیده‌ام، شاید هم اتفاق افتاده باشد.

این حلقه مفقوده کجاست؟ باید چه اتفاقی رخ دهد فیلمسازان با نویسندگان دفاع مقدس ارتباط برقرار کنند؟

نویسنده زحمتی متحمل می‌شود و سوژه‌ای را از دل جایی کشف و استخراج می‌کند، آن را شسته‌رفته می‌کند و به عنوان یک کتاب قابل فهم برای همه ارائه می‌دهد و منتشر می‌کند. این بخش عمده کار را پیش می‌برد. از اینجا به بعد وظیفه فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردانان است که سراغ نویسنده بروند و بگویند این کتاب درخور ساخت یک اثر سینمایی است و براساس آن از نویسنده کتاب بپرسند حالا که می‌خواهیم بر اساس کتابش فیلمی بسازیم، چه چیزهایی اضافه کنیم تا بتوانیم فیلم کاملی از آن دربیاوریم. در ابتدای کار، نویسنده نمی‌تواند به فیلمساز بگوید تو را به خدا کتاب مرا فیلم کن، ولی کارگردان می‌تواند به نویسنده بگوید می‌خواهد از کتابش فیلم بسازد.

شما ریاست سازمان هنری ادبیات دفاع مقدس را هم به عهده دارید؟ نقش نهادهای فرهنگی در این میان چیست؟

نهادها می‌توانند حلقه واسط بین دو قشر نویسنده و همچنین کارگردان و فیلمنامه‌نویس باشند، ضمن این‌که باید حمایت کنند. وقتی می‌گویند فیلم جنگی بساز، فیلم جنگی خرج دارد. بخش خصوصی هم کمتر به این عرصه ورود می‌کند. پس نهاد‌ها باید این وظیفه را به عهده بگیرند. ما در سازمان این آمادگی را تا حدی که در توان داشته باشیم، داریم که کتاب‌های خاطرات و پژوهش‌ها را در اختیار دوستان هنرمند قرار دهیم تا از دل آن فیلمنامه تولید کنند. ضمن این‌که هماهنگی‌هایی با سازمان سینمایی و هنرهای نمایشی بنیاد انجام دادیم تا آنها حمایت کنند اگر کسی توانست یک فیلمنامه خوب تهیه کند، شرایط ساخت را فراهم کنند. (جام جم)