رقابت «برف» و «امروز» در راه اسکار 2015

کمیته انتخاب فیلم ایرانی پس از مرور قوانین و مقررات، بحث در خصوص رویکردهای ممکن برای انتخاب فیلم، بررسی فهرست رسمی ۵۸ فیلم به نمایش در آمده در ایران در یک سال گذشته و ارزیابی وضعیت بین المللی عناوین حائز شرایط به فهرستی کوتاه شامل 10 فیلم رسیده است که عبارتند از: آذر، شهدخت، پرویز و دیگران؛ استرداد؛ امروز؛ برف؛ تنهای تنهای تنها؛ چ؛ خسته نباشید؛ خط ویژه؛ زندگی مشترک آقای محمودی و بانو؛ و سر به مهر.

هیات انتخاب نماینده ایران برای معرفی به جایزه اسکار، در سکوت تشکیل شد و پس از جمع بندی، لیست بلندی متشکل از 10 فیلم را معرفی کرد که تنها سه فیلم از ده فیلم انتخاب شده در سطح بین‌الملل به صورت نسبی مطرح هستند و با توجه به آنکه «زندگی آقا و خانم محمودی» مضمونی وطن گرایانه دارد، رقابت اصلی از هم اکنون میان «برف» و «امروز» است و باید دید در نهایت از میان رحمانیان و میرکریمی، بخت کدامیک برای حضور در اسکار 2015 بیشتر است.

سازمان سینمایی برای انتخاب اسکار 2015، به روال هر سال هیات انتخاب را با محوریت بنیاد فارابی انتخاب کرد و این هیات با ترکیب حبیب احمدزاده (نویسنده و استادیار دانشگاه)، امیر اسفندیاری (معاونت بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی)، احمد امینی (کارگردان)، آرش امینی (مدیرکل حوزه ریاستی و امور بین الملل سازمان سینمایی)، امین تارخ (بازیگر و مدرس سینما)، ایرج تقی‌پور (تهیه کننده)، پرویز شیخ‌طادی (نویسنده و کارگردان)، محمدباقر قهرمانی (مدرس دانشگاه) و مجید میرفخرایی (مدیر هنری) و سخنگویی امیر اسفندیاری تشکیل جلسه داد.

در این جلسه محمدرضا جعفری جلوه مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی جشنواره‌ها و جوایز جهانی را فرصتی برای فرهنگ و هنر کشورهای مختلف دانست که داشته‌ها، ویژگی‌ها، تفاوت‌ها و تمایزات خود را در ویترینی جهانی به نمایش بگذارند و تریبونی برای شاخص‌ترین بروز و برترین تجلی خویش بیابند. وی با اشاره به اتکای آکادمی اسکار و آیین فرهنگستان علوم و هنرهای سینمایی به ظرفیت عظیم رسانه‌ای، بهره‌گیری هوشمندانه از این فرصت را از اولویت هایی شمرد که در تعامل مستقیم میان پدیدآورندگان آثار و متولیان امر به نتیجه ای مطلوب می رسد، امری که در چنین هیأت داوری مشهود است.

محمد مهدی عسگرپور مدیر عامل خانه سینما نیز با ذکر این نکته که دولتمردان در دوره جدید فضای روانی مثبتی ایجاد کرده اند که هم خود و هم اعضای خانواده سینما می بایست قدردانش باشند، بر پیگیری روش مناسب و پرهیز از بی قاعدگی ها و همچنین ترکیب خوب هیأت حاضر و ضرورت معرفی بهترین گزینه ممکن از میان فیلم های اکران شده، تأکید ورزید و افزایش حساسیت‌ها درباره نماینده ایران در جایزه اسکار را متاثر از موفقیت‌های به دست آمده در این عرصه خواند.

بر اساس اعلام بنیاد فارابی در جلسه انتخاب فیلم ایرانی برای معرفی به آکادمی اسکار که با میزبانی بنیاد فارابی و حضور نمایندگان سازمان سینمایی و خانه سینما برگزار شد، کمیته انتخاب فیلم ایرانی برای معرفی به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی در مرحله نخست 10 فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» بهروز افخمی، «استرداد» علی غفاری، «امروز» رضا میرکریمی، «برف» مهدی رحمانیان،‌ «تنهای تنهای تنها» احسان عبدی‌پور، «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا،‌ «خسته نباشید» افشین هاشمی، «خط ویژه» مصطفی کیایی، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» روح الله حجازی و «سر به مهر» هادی مقدم‌دوست را انتخاب کرد.

در نگاه نخست آنچه در میان لیست بلندِ کمیته انتخاب جالب توجه است، غیبت «عصبانی نیستم» اثر رضا درمیشیان، «قصه‌ها» ساخته رخشان بنی اعتماد و «ماهی و گربه» به کارگردانی شهرام مکری است که هر سه در جشنواره‌های برلین و ونیز حضور داشتند و شناخت بین‌المللی نسبت به این آثار وجود دارد. غیبت «عصبانی نیستم» و «قصه‌ها» با منطق مشخصی همراه بوده و با توجه به آنکه احتمال اکران این دو فیلم در روزهای پیش رو به عنوان یکی از شرایط لازم برای فیلم نماینده هر کشوری ممکن نیست، این دو فیلم از لیست کنار گذاشته شده‌اند و طبیعتاً اگر این فیلم‌ها اکران شوند، امکان معرفی‌شان برای جایزه اسکار 2016 وجود دارد.

در این میان آنچه عجیب به نظر می‌رسد، عدم قرار دادن «ماهی و گربه» در لیست اولیه نامزدهای اسکار است؛ فیلمی که حواشی سیاسی و اجتماعی نیز نداشت و با توجه به موفقیتش در جشنواره ونیز 2013 و حضور در چند رویداد بین‌المللی دیگر، شناخته شده ترین فیلم بود و امکان اکران یک هفته‌ای اش یا تسریع در اکران عمومی‌اش برای معرفی به آکادمی اسکار وجود داشت اما در نهایت این فیلم حتی به لیست بلند هم نرسید.

آنچه عجیب‌تر از این عدم انتخاب «ماهی و گربه» است، انتخاب آثاری است که سوای نقدهای فنی و محتوایی، فاقد مضامین دارای جهان شمولی هستند؛ به عنوان نمونه مضامین و حتی بخش‌هایی از ساختار فیلم «جدایی نادر از سیمین» که تنها برنده جایزه اسکار از ایران به حساب می‌آید، حول مفهوم و دغدغده‌ای جهانی تحت عنوان «دروغ» است و علاوه بر این، به واسطه حضور مکرر در دوره‌ای کوتاه در رویدادهای بین‌المللی و بردن حجم بالایی از جوایز سینمایی و برخورداری از پخشی قدرتمند چون سونی پیچکرز، برای بخش قابل توجهی از پنج هزار عضو آکادمی اسکار شناخته شده بود.

در لیست ده فیلم معرفی شده برخی فیلم‌ها نظیر «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» بهروز افخمی و «خط ویژه» مصطفی کیایی آثار سرگرم کننده‌ای هستند که در گیشه نیز حضور نسبتاً موفقی داشته و دارند و برخی آثار نظیر «خسته نباشید» افشین هاشمی و «سر به مهر» هادی مقدم‌دوست، «استرداد» علی غفاری، «تنهای تنهای تنها» احسان عبدی‌پور و «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا علی رغم خوش ساخت بودن، پیام‌های قابل درک برای مردم ایران دارند و شانسی برای حضور در لیست بلند 9 فیلم نامزد بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را به همان دلایلی که ذکر شد، ندارند.

بر این اساس، تنها سه فیلم «امروز»، «برف» و «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» که حضور بین‌المللی را تجربه کرده و داستانی قابل درک برای مخاطب بین‌المللی دارند باقی می‌مانند که در این میان با توجه به مفاهیم نسبتاً بومی «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو»، احتمالاً در نهایت رقابت میان «امروز» و «برف» خواهد بود و ظاهراً حملاتی که در روزهای اخیر به امروز آغاز شده نیز در همین راستا بوده و برخی به استقبال شکل گیری چنان فضایی رفته‌اند.

در این میان با توجه به اخبار منتشر شده درباره مبنی بر توافق صاحبان امتیاز فیلم «امروز» با پخش‌کننده بین‌المللی در آمریکا، شانس اثر میرکریمی برای معرفی به اسکار نسبت به اثر رحمانیان بیشتر به نظر می‌رسد اما در عین حال با توجه به فضای فیلم «برف»، شانس این فیلم به لحاظ مضمونی قابل توجه است. هرچند بعید نیست به همان شکل که لیست نامزدها غیرمنتظره بود، نماینده قطعی ایران برای اسکار 2015 که در روزهای آینده معرفی خواهد شد، نیز غیرمنتظره باشد. (تابناک)