تبیین اهداف الگوی پیشرفت اسلامی در یک برنامه رادیویی

***

اینجا استودیوی رادیو معارف است. برنامه پیشرفت با فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره پیشرفت شروع می‌شود و بهرامی خشنودی (مجری)‌، برنامه را با نام و یاد خدا آغاز می‌کند.

حمید علیخانی، تهیه‌کننده و سردبیر برنامه درباره نحوه شکل‌گیری برنامه می‌گوید: سفارش رهبر معظم انقلاب در سال 85 به نخبگان برای تولید الگوی پیشرفت اسلامی، انگیزه ساخت برنامه پیشرفت است. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی‌های سال‌های اخیر خود به این موضوع توجه خاص نشان داده‌ و اندیشمندان را به کار در این عرصه تشویق کرده‌اند. برنامه رادیویی پیشرفت نیز گامی است برای تحقق همین هدف.

وی اضافه می‌کند: البته قبلا یک دوره این برنامه از رادیو معارف پخش شده، ولی این بحث، یک بحث درازمدت است و ما حتی مرحله تبیین اهمیت بحث را نیز طی نکرده‌ایم. خیلی از تحصیلکرده‌ها هم نمی‌دانند الگوی ایرانی - اسلامی پیشرفت یعنی چه و این الگو با چه هدفی باید طراحی شود؟ در دوره اخیر، ما با هماهنگی شورای راهبردی الگوی پیشرفت اسلامی، این برنامه را تدارک دیدیم تا از چرایی و چیستی و چگونگی تولید الگوی پیشرفت اسلامی تصویری روشن‌تر ارائه دهیم.

از نظر علیخانی، خلاق کسی است که نیازهای جامعه را می‌شناسد و رصد می‌کند و براساس نیازهای مخاطبان موضوعات و محتوای مورد نظر را به صورت پیام و در قالبی که مخاطب می‌پسندد، عرضه می‌کند.

وی درباره دلیل انتخاب نام برنامه نیز می‌گوید: در فضای تصمیم‌سازی برای اداره جامعه سال‌هاست از واژه «توسعه» استفاده می‌شود؛ این معنا ناظر به نظام ارزشی سکولار بوده و این نظام ارزشی در کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات متحده آمریکا تحقق یافته است؛ چون ما با نظام ارزشی حاکم بر الگوهای غربی همراه نیستیم و برای جلوگیری از یکسان‌انگاری توسعه و پیشرفت اسلامی از تعبیر پیشرفت استفاده می‌کنیم.

علیخانی با بیان این‌که رویکرد اصلی برنامه، تبیین اهداف الگوی پیشرفت اسلامی و بررسی راهکارهای رسیدن به آن است، ادامه می‌دهد: موضوعات برنامه شرح بخشی از موضوعات مطرح در نخستین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی است. درواقع در قالب برنامه پیشرفت، این نقشه راه به صورت اجمالی تشریح شده است. همچنین نظرسنجی این برنامه از میان نخبگان است و نه از میان مردم؛ فرهیختگان و مدیران مخاطب اصلی ما هستند. به گفته او، برای جذب مخاطبان می‌توان از مسابقه، جذابیت موضوع، کاربردی کردن مطالب، استفاده از کارشناسان متبحر و خوش‌بیان و استفاده از قطعات آوایی مناسب بهره گرفت.

***

حجت‌الاسلام و‌المسلمین علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی پیشرفت، کارشناس برنامه است و با بررسی و تحلیل موضوع برنامه شنونده‌ها را با خود همراه می‌کند و در پاسخ به این سوال که الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت بعد از صحبت‌های رهبر معظم انقلاب در سال 85 چه مراحلی را گذرانده است، می‌گوید: «باید توجه کنیم پیشرفت اسلامی بعد از سخنان رهبر انقلاب در سال 85 شروع نشد و شروع آن به همان سال‌های اول انقلاب برمی‌گردد. یعنی درست در زمانی که اختیارات اجتماعی به دست فقها رسید، پیشرفت اسلامی شروع شد و ما درگیر اداره یک جامعه اسلامی شدیم.

در ایران بعد از تاسیس مدرسه دارالفنون، سبک زندگی و اداره اجتماع از کشورهای دیگر وارد ایران شده و ترجمه می‌شد و این به​تدریج به یک فرهنگ تبدیل شد. در کشورهای غیراسلامی مدل ارائه شده، مدل دینی و مذهبی نیست و با مبانی اسلام اختلاف دارد.

از طرفی مردم ایران تشنه فرهنگ و معارف اهل بیت بودند و پس از انقلاب سعی بر این بود که فرهنگ اهل بیت در جامعه پیاده شود تا این‌که بعد از حدود 30 سال از انقلاب، اختلافات عمیق دو فرهنگ نمایان شد و رهبر معظم انقلاب در سال 85 بحث الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت را مطرح کردند.»

***

حالا برنامه به پایان رسیده و با مرتضی بهرامی خشنودی، مجری ـ کارشناس برنامه هم‌صحبت می‌شوم. او در پاسخ به این سوال که به نظر شما گویندگی در برنامه‌های رادیویی باید چگونه باشد که مخاطب پای رادیو بنشیند و کانالش را تغییر ندهد، می‌گوید: «بنده به معنای متعارفی که مصطلح است، گوینده نیستم و معمولا به‌عنوان مجری یا مجری ـ کارشناس در برنامه‌ها حاضر می‌شوم و طبیعی است که به اقتضای همین عنوان عمل کنم. از نگاه من، اینها با هم تفاوت‌های اساسی دارد، اما بعضی از ویژگی‌هایی که گوینده یا مجری در برنامه رادیویی باید داشته باشد؛ ذاتی است؛ مثل جذابیت صدا و بیان و برخی از آنها مهارت است و با آموختن یا تجربه به دست می‌آید. مطالعه مستمر در موضوعات مرتبط با برنامه‌ها، مطالعه خاص برای هر برنامه، ارتباط با مخاطب از طرق مختلف و توجه به انتقادات آنها از نکاتی است که در موفقیت مجری اثر بسیار دارد.»

او تصریح می‌کند: «نقش مطالعه در افزایش معلومات و سطح بیان و گسترش دایره واژگان گوینده یا مجری تاثیر بیشتری دارد. مجری باید سه سطح مطالعه داشته باشد؛ یکی مطالعه عمومی، دوم مطالعه در موضوعات کاری و مسائلی که قرار است درباره آنها برنامه بسازد و سوم مطالعه برای هر برنامه خاص که محدود به مسائل جزئی‌تر می‌شود.»

به گفته او، برنامه پیشرفت بحث جدیدی را مطرح کرده است که دغدغه خیلی از مردم نبوده و ممکن است از اهمیت آن آگاه نباشند. لذا طبیعی است خیلی از شنوندگان رادیو معارف با این برنامه ارتباط برقرار نکنند؛ ولی این نشانه ضعف نیست. این موضوع در آینده جا خواهد افتاد و این برنامه در توجه مردم به این بحث تاثیر خواهد داشت.بهرامی با بیان این‌که در برنامه‌های گفت‌‌وگومحور مثل پیشرفت، مجری از یک‌سو رابط عوامل با کارشناس و مخاطب است و از سوی دیگر، رابط مخاطب با کارشناس که دومی مهم‌تر است، ادامه می‌دهد: من همیشه سعی می‌کنم خودم را به جای شنونده بگذارم و از زاویه او به مطالب کارشناس گوش کنم. من واقعا با دقت به سخنان کارشناس گوش می‌کنم؛ هر جا احساس کنم مطلب برای شنونده مبهم است یا قانع‌کننده نیست، توضیح می‌خواهم یا سوال می‌پرسم؛ هرچند برای من به‌عنوان مرتضی بهرامی، مطلب روشن باشد. بارها شده شنونده‌های برنامه در بیرون از محیط رادیو به من گفته‌اند فلان سوال را که پرسیدی، دقیقا سوالی بود که به ذهن ما هم رسید و تو فورا آن را مطرح کردی.

از او درباره اخلاق رسانه‌ای در محیط رادیو می‌پرسم و می‌گوید: «من گستره اخلاق را وسعت همه زندگی بشر می‌دانم و عرصه رسانه را یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی می‌دانم که باید اخلاق در آن رعایت شود؛ ولی متاسفانه خیلی وقت‌ها نمی‌شود. احترام به فهم و شعور و شخصیت مخاطب، حتی مخاطبی که مخالف ما بوده و مثلا انتقاد تندی هم مطرح کرده است و به‌نظر من انتقادش خیلی بی‌راه است. پرهیز از تمسخر و دست انداختن دیگران ولو به بهانه طنز و خنداندن دیگران. این نکته‌ای است که در بسیاری از برنامه‌های طنز و دوربین مخفی، آشکارا زیر پا گذاشته می‌شود و گویا این اصول اخلاقی برای عوامل برنامه طنز استثنا خورده و ما خبر نداریم. دیگر مورد پرهیز از تحمیل مطلب به مخاطب است، مخاطب حق دارد منبع و سند بخواهد، دلیل بخواهد، قانع نشود و بپرسد و حتی نپذیرد و انتقاد کند.»

(رقیه بقایی/ ضمیمه قاب کوچک)