دردسری ​جهانی به ​نام ته‌سیگار

در این برنامه‌ها، صدها هزار داوطلب، سواحل کشورهای خود را از وجود زباله پاکسازی می‌کنند. نکته درخور تاملی که در این میان مشخص شده این است که رایج ترین زباله‌ای که در سواحل مختلف به چشم می‌خورد چیزی نیست جز فیلتر سیگار یا همان چیزی که آن را بیشتر با عنوان ته‌سیگار می‌شناسیم. سال گذشته در جریان پاکسازی سواحل مختلفی در سراسر جهان، حدود دو میلیون عدد ته‌سیگار جمع‌آوری شد. همچنین برخی بررسی‌های نشان داده ته‌سیگار، پرتعدادترین جسم موجود در زباله‌های شهری است.

کارشناسان تخمین می‌زنند ته‌سیگار حدود دوسوم از 6000 میلیارد سیگاری که هر سال مصرف می‌شود، سر از محیط زیست درمی‌آورد که حجم باورنکردنی 750 هزار تن را به خود اختصاص می‌دهد.

زیان‌های فیلتر سیگار

امروزه اثرات مصرف دخانیات دیگر بر همگان آشکار است. به نظر می‌رسد باید توجه بیشتری به اثرات مخرب ضایعات سیگار روی سلامت و محیط زیست داشته باشیم.

یکی از پروژه‌های بزرگ تحقیقاتی جهان در مورد ته‌سیگار، به بررسی آسیب‌های مختلف ناشی از ته‌سیگار از جنبه‌های گوناگونی نظیر میزان سم موجود، مصرف تصادفی و نیز اثرات آن بر بدن انسان پرداخته است. نتایجی که تاکنون از مطالعات مختلف این پروژه به دست آمده نشانگر این است که بشر باید هر چه سریع‌تر به سمت کاهش تولید، استفاده و دفع این بخش از سیگار گام بردارد.

ته‌سیگار دارای نوعی پلاستیک است که به طور طبیعی در طبیعت بازیافت نمی‌شود، اما این همه ماجرا نیست. ته‌سیگار دارای انواع مواد سرطانزا شامل نیکوتین و سایر مواد شیمیایی مضر موجود در توتون است.

یک‌ آزمایش ساده نشان می‌دهد اگر ته‌سیگار را به مدت 96 ساعت در یک لیتر آب قرار دهیم، مواد سمی موجود در آن برای کشتن هر نوع ماهی آب شیرین یا آب شور کافی است. بسیاری از کودکان ​سراسر دنیا با ته‌سیگار بازی می‌کنند و حتی برخی حیوانات آن را به اشتباه می‌خورند. در نتیجه ته‌سیگار رها شده در محیط زیست می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به سلامت جانداران وارد کند.

شرکت‌های تولید سیگار از پیامدهای رها شدن ته‌سیگار استفاده شده در طبیعت آگاهی دارند، اما از یافتن راه‌حلی برای آن شانه خالی می​کنند و این وظیفه را بر دوش افراد سیگاری یا حتی تشکیلات مردمی پاکسازی محیط زیست می‌اندازند. حتی برخی شرکت‌های دخانیاتی، کمک‌هزینه‌هایی به این سازمان‌های مردم نهاد حامی محیط زیست برای پاکسازی طبیعت می‌پردازند. البته دلیل دیگر شرکت‌های تولید سیگار از پشتیبانی مالی چنین نهادهایی، ارائه تصویری از خود به​عنوان شرکتی حامی محیط زیست است، حال آن که این گونه حمایت‌ها در عمل نمی‌تواند راه‌حل موثر و پایداری برای مساله پیش‌رو باشد.

در این میان، برخی شرکت‌های تولید سیگار نیز پیشنهاد به‌کارگیری ته‌سیگارهای تجزیه شدنی به جای انواع تجزیه ناشدنی کنونی را داده‌اند، اما ​​این هم نمی‌تواند راه‌حل خوبی برای معضل جهانی ته‌سیگار باشد. ته‌سیگارهای تجزیه​شدنی ​همانند انواع تجزیه ناشدنی، براحتی مواد سمی و سرطانزای موجود در خود را در محیط زیست رها می‌کنند و به همین دلیل راه‌حل چندان مناسبی به نظر نمی‌رسد.

فیلتر بی‌فایده

برخی کارشناسان تاکنون راه‌حل‌های مختلفی برای کاهش اثرات نامطلوب این مساله ارائه کرده‌اند که می‌تواند امیدهایی برای رهایی از این محصول ساخته دست بشر دهد.​ کارخانه​های سیگارسازی، وجود فیلتر در سیگار را دلیل جذب قابل توجه مواد سمی و کاهش اثرات نامطلوب مصرف دخانیات بر فرد سیگاری می‌دانند. با این حال انجمن جراحان عمومی و موسسه ملی سرطان ایالات متحده اعلام کرده‌اند فیلتر سیگار عملا هیچ فایده‌ای برای سلامت سیگاری‌ها ندارد. حتی آمارها نشان می‌دهد، مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات در 50 سال اخیر که فیلتر به سیگارها افزوده شده بشدت افزایش یافته است.

فیلتر سیگار به گونه‌ای طراحی شده است که فقط دود توتون را که به ریه‌های فرد سیگاری فرستاده می‌شود اندکی کاهش می‌دهد، اما الزاما به سلامت بیشتر فرد نمی‌انجامد. در نتیجه فیلتر سیگار بیشتر حربه‌ای تبلیغاتی برای جذب مشتری است. به نظر می‌رسد اصلی‌ترین کارکرد فیلتر در سیگار، دادن تصویری غلط به فرد سیگاری است که این بخش از سیگار، جلوی آسیب دود توتون به سلامت او را می‌گیرد؛ حال آن که واقعیت چیز دیگری است. همچنین کاهش دود وارد شده به دهان شاید حتی موجب تشویق بیشتر کودکان به مصرف سیگار شود.

شرکت‌های سیگارسازی برای تعیین میزان کارایی فیلتر از دستگاه‌هایی ویژه‌ای استفاده می‌کنند. این دستگاه همانند فرد سیگاری، هوا را به درون می‌مکد و در نتیجه دود توتون وارد آن می‌شود. نتیجه این آزمایش​ها نشان می‌دهد فیلتر می‌تواند تا حدی از میزان نیکوتین و برخی مواد مضر موجود در دود بکاهد.

با این حال یک تفاوت اصلی میان انسان و ماشین وجود دارد و آن هم این که بسیاری از سیگاری‌ها به خاطر لذت از مصرف نیکوتین ممکن است پُک‌هایی عمیق‌تر به سیگار بزنند و به کلامی دیگر، دود آن را بیشتر به ریه‌های خود بفرستند. در نتیجه فیلتر در عمل هیچ نتیجه مثبتی ​به همراه ندارد.

به همین دلیل است که بسیاری از سازمان‌های پزشکی، کارکرد مثبت فیلتر برای سلامت را رد می‌کنند و حتی آن را زیانبار می‌دانند. اگر کارکرد اصلی فیلتر تنها برای بازاریابی و تشویق مردم به مصرف بیشتر دخانیات است، پس باید هر چه سریع‌تر جلوی استفاده از آن گرفته شود. ممنوعیت استفاده از فیلتر برای تولید سیگار نه‌تنها می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت انسان داشته باشد، بلکه اثرات آن بر محیط زیست را نیز از میان می‌برد.

وظیفه‌ای بر دوش دولت‌ها

شاید نخستین گام در این میان به عهده دولت‌ها باشد. چندی پیش در یکی از ایالت‌های آمریکا، طرحی برای ممنوعیت فروش سیگارهای دارای فیلتر ارائه شد، اما آرای موافق به حدنصاب نرسید. با این حال این طرح را شاید بتوان نخستین گام جهانی برای حذف فیلتر از سیگار دانست.

از سوی دیگر برخی قوانین فعلی نیز می‌تواند موجب تشدید اوضاع شود. بسیاری از کشورهای دنیا، قانونی برای ممنوعیت استعمال دخانیات در فضاهای بسته و سرپوشیده عمومی وضع کرده‌اند. با این که این قانون مزایای زیادی دارد، اما سیگاری‌ها را به سیگار کشیدن در فضای باز و طبیعت تشویق می‌کند که در نتیجه ته‌سیگارها همان​جا رها می‌شود. یکی از سازمان‌های مردم نهاد حامی محیط زیست در انگلستان گزارش کرده که پس از اعلام ممنوعیت مصرف سیگار در این کشور، 43 درصد بر میزان ته‌سیگار رها شده در محیط زیست افزوده شده است.

مشکل به همین جا ​ ختم نمی‌شود. حتی سیگارهای الکترونیکی نیز که بتازگی ارائه شده​ و از نظر بعضی‌ها راه‌حل مصرف سیگار است نیز موجب آلودگی محیط زیست می‌شود. این دستگاه دارای جعبه‌های کوچک حاوی نیکوتین است که معمولا پس از مصرف به شکلی نامناسب در طبیعت رها می‌شود.

دیگر باید دست به کار شد

حقیقت آن است که سیگاری‌ها و نیز مسئولان دولتی در سراسر جهان تاکنون فریب شرکت‌های تولیدکننده سیگار مبنی بر تاثیر مثبت فیلتر برسلامت انسان را خورده‌اند. فیلتر سیگار نه‌تنها از مضرات سیگار نمی‌کاهد، بلکه حتی در بسیاری​ موارد موجب صرف‌نظر فرد از تصمیم ​ برای ترک سیگار می‌شود.

شاید اگر این ابزار تبلیغاتی از دست شرکت‌های دخانیاتی گرفته شود، عده بیشتری به ترک سیگار رغبت پیدا کنند، تعداد کودکانی که به سیگار کشیدن روی می‌آورند کاهش یافته و از تهدیدهای پیش روی محیط نیز اندکی کاسته شود. دیگر وقت آن رسیده که برای همیشه از شر ته‌سیگار خلاص شویم.

نیوساینتیست / مترجم: صالح سپهری‌فر