شبانه‌ها

فارغ از این نوع تحمل ویژگی‌های شب‏، این زمان فرصت خوبی برای آنهایی بوده که دوستدار خلوت با معبود خود بوده‌اند. بسیاری از مناسک و آیین‌های مذهبی هم در این وقت شکل می‌گیرد. اما هستند بسیاری که این زمان را برای تفریح انتخاب کرده‌اند؛ زمانی برای گشت و گذار. بله شب شاید زمان بدی نباشد برای گشتن. دیدن همه آنچه را که بقیه عادت دارند در روشنایی روز تجربه کنند، شاید در شب صفای دیگری داشته باشد. ماه مبارک رمضان هم به‌واسطه راز و نیاز و دعاهای شبانه مردم روزه‌دار، این ویژگی را دوچندان می‌کند؛

شب تا صبح در سینما

حالا چند سالی است که طرح اذان تا اذان در پایتخت و برخی شهرهای دیگر اجرا می‌شود تا بسیاری از دوستداران سینما زمان تازه‌ای را در سینما تجربه کنند. طبق این طرح از ساعات پس از افطار تا ساعاتی پیش از سحر می‌توانید در سینماها به فیلم دیدن مشغول باشید. در این طرح بلیت سینماها بعد از افطار نیم بها می‌شود. البته سینماها می‌توانند تا بعد از پایان سئانس نمایش فیلم‌های روی پرده، فیلم‌های دیگری را اکران کنند. البته امسال این طرح یک تفاوت با سال‌های گذشته دارد و آن هم در نامش است که از طرح اذان تا اذان به طرح «ویژه ماه مبارک رمضان» تغییر نام داده است. برخلاف پخش مسابقات فوتبال جام جهانی در سینماها باید بگوییم که نیروی انتظامی امسال هم با نمایش فیلم از افطار تا سحر در سینماها موافقت کرده است. یک نکته جالب دیگر این طرح این است که فیلم‌هایی اکران می‌شود که سینماها انتخاب کنند، بنابراین فرصت خوبی است تا فیلم‌های پرفروش امسال را در سینماها هم ببینید. بنابراین به تصویر روی سردر سینماها بسنده نکنید؛ چرا که ممکن است فیلم‌هایی که در سالن نمایش می‌دهند با آنها تفاوت داشته باشد.

تورهای گردشگری شبانه

در ماه مبارک رمضان دوباره نام شبگردی در پایتخت به گوش می‌رسد، اما باید بدانید که تورهای شبانه تهران مخصوص ماه رمضان نیست هر چند در این ماه مبارک رونق زیادتری می‌گیرد و علاقه‌مندان بیشتری پیدا می‌کند. امسال اما در این ماه مبارک مقاصد دیگری هم به این تورها اضافه شده‌اند. با توجه به این‌که در این ماه مردم طی روز امکان استفاده از تورهای تهران‌گردی را ندارند، تورهای شبانه تهران‌گردی راه‌اندازی شده است. این تورها بعد از افطار آغاز می‌شوند و قرار است برای نخستین بار موزه‌ها نیز به بسته این تورهای شبانه اضافه شوند.

به‌طور مثال می‌توان روزهای هفته را برای تعدادی از موزه‌ها اختصاص داد برای مثال تور برج میلاد، برج آزادی و برج طغرل می‌تواند همراه با بازدید از موزه فرش باشد و به همین ترتیب بقیه مسیرها نیز تعریف می‌شود.

تورهای تهران‌گردی با همکاری شهرداری برگزار می‌شود و شامل ده مسیر است. مردم برای استفاده از تورهای تهران‌گردی می‌توانند با شماره ۱۳۷ تماس بگیرند.

یک قرن شبگردی در تجریش

میدان تجریش از گذشته‌های خیلی دور، از جمله تفرجگاه‌ها و مناطق خوش آب و هوای تهران بوده است. سال‌های پیش فاصله شهر تا ییلاقاتی نظیر تجریش مسافرتی یکروزه محسوب می‌شد. این روستای زیبا بخشی از رودبار قصران شمیران تقسیم‌بندی شده و به هوای خوش دامنه‌های البرز، سبزی‌های معطر و البته امامزاده صالح و تکیه بالایش معروف بوده است.

امروز، تجربش یکی از شلوغ‌ترین و پر رفت و آمدترین میادین شهر به شمار می‌آید و با آن‌که نشان چندانی از تجریش قدیم ندارد، اما همچنان به‌عنوان مقصدی برای شبگردی و مرکزی برای خورد و خوراک شناخته می‌شود.

از مهم‌ترین ویژگی‌های این میدان، تعدد خیابان‌هایی است که از آن منشعب می‌شود و هر یک فضای گشتزنی شبانه خاص خود را دارد.

تجریش که شمالی ترین نقطه طولانی ترین خیابان تهران یعنی ولی‌عصر است، از شمال به جعفرآباد و سعد‌آباد، از غرب به زعفرانیه، از جنوب‌غربی به مقصود بیک و در ادامه محله الهیه و همچنین خیابان ولی‌عصر، از شرق به میدان قدس، از شمال شرقی به نیاوران و دربند و از جنوب‌شرقی به خیابان شریعتی(جاده قدیم) و پل رومی منتهی می‌شود.

در میدان تجریش، مهم‌ترین مرکز تجمع از سال‌ها پیش امامزاده‌صالح، بازار و تکیه تجریش که به تکیه بالا معروف است، بوده‌اند. کوچه قدیمی کوگل که امامزاده در آن قرار داشته، امروز به‌دلیل عریض‌سازی معابر و سیل تجریش، تقریبا دیگر وجود ندارد.

ورودی امامزاده از جنوب غربی میدان و پایانه اتوبوسرانی تجریش است.در بقعه این امامزاده که بنا به روایات فرزند امام موسی کاظم است، سر ایشان دفن شده و بدن در بقعه‌ای به همین نام در عالی‌قاپوی اردبیل به خاک سپرده شده است.

پیش از این، محوطه اطراف بقعه شامل یک قبرستان عمومی هم می‌شده که در سال‌های اخیر کاربری خود را از دست داده است.

به‌طور قطع امامزاده صالح یکی از محبوب ترین اماکن مذهبی در تهران خصوصا شمال شهر است. در روزهای چهارشنبه و اعیاد و مناسبت‌های مذهبی این امامزاده و مسجد همت پذیرای زائران زیادی است. در ایام ماه مبارک رمضان، مراسم افطار و همچنین مراسم ادعیه‌خوانی شب‌های قدر در این محل برگزار می‌شود که یکی از جلوه‌های دیدنی زندگی شبانه و مذهبی مردم تهران به شمار می‌رود.

از طرف دیگر، بازار قدیمی تجریش و تکیه هم از دیگر نقاطی است که جمعیت را تا ساعاتی پس از غروب در خیابان نگه می‌دارند.

تکیه که بنایی قجری و خشتی بوده، محوطه‌ای گرد در شمال امامزاده است که در گذشته در ایام ماه محرم مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه در آن اجرا می‌شده است اما به‌دلیل وقوع سیل تجریش، بکلی ویران شد و امروز پس از بازسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بازار نیز همانند بازار بزرگ تهران اما در ابعاد خیلی کوچک‌تر است با همان فضای سنتی. در این فضای مسقف است که اولین نوبرانه‌های تهران، سبزی‌هایی مثل ریواس و کنگر که مخصوص ارتفاعات شمال تهران هستند، حتی میوه‌ها و سبزیجاتی که برای ما ایرانی‌ها کمتر شناخته شده هستند، مثل آووکادو و آرتیشو پیدا می‌شوند.

غیر از میوه و سبزیجات که مهم‌ترین محصولات ارائه شده در بازار است، امروز همه چیز در این بازار پیدا می‌شود. کافی است در دالان‌های آن قدم بزنید تا انواع زیورآلات نقره‌ای، تسبیح، لباس و اقلامی که این روزها کمتر در بازارهای مدرن به چشم می‌خورند مثل لیف و کیسه‌حمام را در چشم بر هم زدنی پیدا کنید.

جگرکی و کبابی‌های بازار تجریش هم به‌اندازه خود بازارچه معروف است.

مجموعه بازارچه تجریش در دو زمان، شب‌های بسیار دیدنی دارد و به تنهایی به شکل جاذبه‌ای در می‌آید که تقریبا هرتهرانی از آن تجربه‌ای دارد: شب‌های آخر‌سال و شب‌های ماه رمضان.

گردشگری شبانه زیارت‏

در ایران اماکن مذهبی فراوانی وجود دارد؛ از امامزاده‌ها تا مساجد و تکیه‌‌ها تا حرم‌های مطهر اولیاءالله. این مکان‌ها از دیرباز محلی برای پذیرش گردشگران و زائران بوده‌اند. گردشگری مذهبی در ایران یکی از ریشه‌دار‌ترین انواع گردشگری‌ها بوده و با گردشگری شبانه پیوند دیرینه‌ای دارد.

اگر فقط یک بار در نیمه شب راه شما به حرم امام رضا(ع) در مشهد مقدس یا حرم حضرت معصومه(س) در قم افتاده باشد، می‌توانید خیل عظیم مشتاقان را در این اماکن مذهبی ببینید. زندگی در اطراف حرم‌های قم و مشهد و برخی امامزاده‌ها در سراسر کشور یک زندگی شبانه‌روزی است. همین امر بستر خوبی برای گسترش گردشگری شبانه است. از طرف دیگر مناسبت‌های مذهبی همچون اعیاد یا ماه رمضان یا حتی ایام ماه محرم، خودش از فرصت‌هایی طلایی است که می‌توان در آن ایام گردشگری شبانه را گسترش داد. طرح «اذان تا اذان» یکی از طرح‌هایی است که در ماه رمضان طی سال‌های اخیر با استقبال قابل توجه مردم روبه‌رو شده است و به‌عنوان یک تجربه موفق می‌تواند سرمشق دیگر کار‌هایی از این دست برای گسترش برنامه‌های گردشگری شبانه باشد. در چند سال گذشته به ابتکار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با آغاز ماه مبارک رمضان، تورهای گردشگری شبانه نیز فعال شده است. در واقع بیشتر این تور‌ها جنبه تاریخی و مذهبی دارد و شامل بازدید از امامزاده‌ها، اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها می‌شود. به نظر می‌رسد با توجه به این تجربه‌ها می‌توان یک پیوند جدی بین گردشگری شبانه و گردشگری مذهبی ایجاد کرد.

بوستانگردی شبانه

بوستان‌های بزرگ تهران هم برنامه‌های متفاوت و متنوعی برای شب‌های رمضان تدارک دیده‌اند. هر یک به فراخور سلیقه خود و البته بافت زندگی اهالی نزدیک به بوستان‌ها، برنامه‌های متفاوتی دارند. بوستان آب و آتش یکی از این بوستان هاست که می‌توانید در این شب‌های گرم تابستان لذت شبگردی‌تان را با خنکای این پارک دوچندان کنید. بوستان لاله در میانه شهر شلوغ تهران هم حتی اگر هیچ برنامه‌ای نداشته باشد، محل مناسبی برای فراغت است. این بوستان که یکی از بوستان‌های بزرگ پایتخت و در مرکز شلوغی و آلودگی پایتخت قرار گرفته است، پاکیزگی هوا و فضای مطبوع آن گزینه بسیار مناسبی برای فراغت در شب تهران به‌شمار می‌آید.

جام جهانی گل کوچیک

ماه رمضان فارغ از آداب و مناسک آن، برای بسیاری از نسل‌های مختلف رنگ و بوی دیگری دارد. درست مثل نوروز زمانی است که خاطرات گذشته و نوستالژی بسیاری با ماه رمضان زنده می‌شود. آن سال‌ها که هنوز سالن‌های سرپوشیده آنچنان که این روزها وجود دارند در دسترس نبود، اغلب خیابان‌ها و کوچه‌های شهر پر بود از توپ پلاستیکی دو لایه و دو تا تیر دروازه کوچک و البته یکی دو تا تیم پایه بازی، تا یک جام جهانی گل کوچیک را در زمان افطار افتتاح کنند و در زمان سحر فینالش را برگزار کنند! پیوند عجیب و البته دوست داشتنی این ورزش کوچه و خیابانی با ماه‌مبارک رمضان در آن سال‌ها لذت و دلچسبی ویژه‌ای داشت که البته در روزه فردای آن روز هم تاثیراتش مشهود بود! (ضمیمه چمدان)

میثم اسماعیلی