داستان تولد یک جادوگر

برادران افسانه‌ای

مانند هر پدیده بزرگی در دنیای صفر و یک، نرم‌افزار فتوشاپ نیز از یک ایده کوچک و پیش‌پا‌‌افتاده شروع شده است. کار تفریحی یک دانشجوی ایرلندی‌تبار به نام توماس نویل در آمریکا برای نمایش تصاویر سیاه و سفید، چنان توجه برادرش را جلب کرد که ایده گسترش آن، باعث ایجاد بزرگ‌ترین نرم‌افزار گرافیکی جهان شد. جان، برادر توماس که آن زمان در شرکت جلوه‌های تصویری سینمایی کار می‌کرد با دیدن نرم‌افزار ساده و ابتدایی برادرش، فقط با یک سوال طرح اصلی نرم‌افزار فتوشاپ را در سال 1987 شکل داد. پرسش جان از توماس این بود که آیا راهی وجود دارد تا بتوانی نور تصاویر سیاه‌ و ‌سفید را کم‌ و ‌زیاد کنی؟ این پرسش جان دو روز توماس را به کدنویسی وادار کرد تا به نتیجه دلخواه برادرش رسید.

توماس که در آن زمان یک رایانه مک‌پلاس در خانه داشت و با آن روی درس‌های دکتری‌اش کار می‌کرد، به کمک برادر و پدرش یک دستگاه مکینتاش 2 خرید که در آن زمان تنها رایانه رنگی بازار بود. به اصرار جان، دو برادر چند ماه مداوم روی پروژه‌ای کار کردند که آن زمان نام Display را برای آن انتخاب کرده بودند. او توانست کدهایی بنویسد که فایل‌های تصویری را به فرمت‌های مختلف ذخیره کند. او همچنین ویژگی‌های مختلفی به برنامه‌اش اضافه کرد که تنظیمات رنگی جدید را اعمال می‌کرد. بعدها این کدها به پلاگین‌های امروزی فتوشاپ تبدیل شد. شاهکار توماس در آن زمان ابزاری برای انتخاب بود که امروزه به اسم selection tools فتوشاپ می‌شناسیم. تابستان 1988 جان به این نتیجه رسید که نرم‌افزارشان به جایی رسیده است که بتواند برای آن مشتری خوبی پیدا کند، اما توماس هنوز معتقد بود، چرا کسی باید برای این نرم‌افزار پول پرداخت کند؟

تولد اولین نجیب‌زاده

«سیلیکن‌ولی» مقصد اصلی جان برای پیدا کردن مشتری برای پروژه دیس‌پلی بود. در همین زمان مجله macweek یک تبلیغات از نرم‌افزاری برای ویرایش عکس با نام photomac چاپ کرد که انگیزه جان‌نویل را برای فروش شاهکار برادرش دو چندان کرد.Supermac اولین شرکت نرم‌افزاری بود که نظرش به دیس‌پلی جلب شد، اما پیشنهاد بسیار پایین آنها باعث شد، جان راه خروج را به‌جای میز قرارداد انتخاب کند. پس از آن شرکت نوپای ادوب تلاش خود را برای به دست آوردن نرم‌افزار ویرایش عکس برادران نویل انجام داد، اما تعلل آنها برای عقد قرارداد باعث شد جان با شرکت دیگری به نام باینری اسکن که در آن زمان سازنده اسکنر بود، به توافق برسد. نرم‌افزار دیس‌پلی به عنوان نرم‌افزار جانبی اسکنرهای این شرکت به فروش رسید و توانست در همان هفته اول 200 کپی بفروشد. هرچند این مقدار ناچیز به نظر می‌رسید، اما برای جان کافی بود، زیرا توانسته بود نظر مهندسان اپل را به خود جلب کند.

تعریف و تمجید مهندسان اپل تبلیغات خوبی را برای نویل راه انداخت به حدی که ادوب یک بار دیگر برای راضی‌کردن نویل به همکاری تلاش کرد و در آخر راسل‌برون، مدیر هنری وقت ادوب توانست نظر دو طرف را برای عقد قرارداد جلب کند. طبق این قرارداد هوشمندانه، نویل حق توزیع نرم‌افزار را به ادوب فروخت. کسی از منشأ اصلی نام فتوشاپ خبر ندارد، اما به نظر می‌رسد جان دقایقی قبل از ورود به جلسه با ادوب، با برادر خود توماس تماس می‌گیرد و نتیجه این مکالمه دو دقیقه‌ای به وجود آمدن نام نرم‌افزاری است که توانسته رکورد فروش زیادی را به نام خود ثبت کند. یک ماراتن دو ساله برای مهندسان ادوب که در آن زمان تعدادشان به انگشتان دست هم نمی‌رسید، کافی بود تا اولین نسخه از فتوشاپ از سوی شرکت ادوب با نام فتوشاپ وان به بازار عرضه شود.

رستگاری پس از عصر سیاه

ادوب با فتوشاپ وارد رقابتی شد که بعدها مسیر اصلی فعالیت این شرکت را شکل داد، اما فتوشاپ قبل از این که به محبوبیت امروزی برسد، افت‌و‌خیزهای زیادی را تجربه کرد و حتی به جایی رسید که کسی تصور نمی‌کرد این پروژه ادامه پیدا کند. تا نسخه دوم این نرم‌افزار همه چیز خوب پیش می‌رفت و ادوب تیم نرم‌افزاری خود را به 50 نفر رسانده بود که در راس آنها جان و راسل‌برون قرار داشتند و توماس پشت صحنه آنها را پشتیبانی می‌کرد. فتوشاپ هر روز کامل‌تر می‌شد و ابزارهایی مانندpen و قابلیت پشتیبانی چهار رنگ (CMYK) این نرم‌افزار را به یک قطب تبدیل کرده بود. در همین زمان استیو گوتمن، مدیر وقت ادوب با توجه به پیشرفت رایانه‌های ویندوزی ایده طراحی نسخه ویندوزی فتوشاپ را روی میز تصمیم‌گیری قرار داد.

نتیجه کار دو نسخه مجزا با نام‌های مرلین برای مک و برایم استون برای ویندوز (نام دو جادوگر معروف در افسانه‌های بریتانیایی) بود که آماده عرضه به بازار شد. این شروعی برای دوره‌ای از ادوب بود که به عصر سیاه معروف است. ضعف رایانه‌های ویندوزی در پشتیبانی از نسخه‌های 2.5 و 3 فتوشاپ و باگ‌های ریز و درشت، این نرم‌افزار را بین کاربران بدنام کرد. تا این که در نسخه چهارم به پیشنهاد و مدیریت جان‌نویل ادوب یک خانه‌تکانی حسابی در فتوشاپ انجام داد و رابط کاربری این محصول را به‌طور کامل تغییر داد تا جایی که کاربران تصور می‌کردند نرم‌افزار فتوشاپ دیگر تولید نمی‌شود و این یک محصول جدید از شرکت ادوب است. همین انقلاب که با ریسک زیادی انجام شد، به تولد دوباره ادوب انجامید.

اضافه شدن قابلیت history یا همان Undo که امروزه بسیار پرکاربرد است، نسخه پنجم این نرم‌افزار را به یک محصول بی‌رقیب و ادوب را به یک غول نرم‌افزاری در زمینه گرافیک تبدیل کرد. سال 1997 ادوب خلاصه توانست برادران نویل را به فروش کامل فتوشاپ راضی کند و مالکیت آن را برای اولین بار از آن خود کرد. پس از نسخه پنجم یا همان سال 1995 دوران طلایی ادوب و فتوشاپ شروع شد و تا امروز دیگر هیچ لغزشی در بازار نداشته‌ است.

مدیونی اگه بگی فتوشاپه!

رابط کاربری فوق‌العاده گل سرسبد محصولات ادوب باعث شده است فتوشاپ فقط یک نرم‌افزار برای حرفه‌ای‌ها نباشد و هر کسی سر رشته کمی از رایانه دارد، می‌تواند لذت کار کردن با این نرم افزار هیجان‌انگیز را تجربه کند. همین همه‌گیر شدن فتوشاپ باعث شده حواشی زیادی با آن همراه باشد. ساخت تصاویر جعلی یکی از پرکاربردترین روش‌های استفاده از فتوشاپ بوده است. سال 2013 در 27 درصد پرونده‌های قضایی ثبت شده در اروپا نام فتوشاپ نیز درج شده که نشان می‌دهد این نرم‌افزار چه نقش پررنگی در اتفاقات روزمره و حتی جدی‌تر دارد. سالانه هزاران تصویر مختلف در فضای اینترنت پخش می‌شود که رد پای فتوشاپ در بیشتر آنها دیده می‌شود. از اجرام فضایی و بشقاب پرنده‌ها در آسمان گرفته تا عکس‌ شخصیت‌های معروف یا سیاسی که واقعیت بودن آنها با وجود فتوشاپ زیر سوال می‌رود. علاوه بر این، فتوشاپ به ‌وسیله‌ای برای بیان آنچه در ذهن افراد مختلف می‌گذرد، تبدیل شده است. امروزه پیرامون هر اتفاقی که در دنیا می‌افتد، تصاویری در شبکه‌های مختلف منتشر می‌شود‌ که ابراز احساسات کاربران را نشان می‌دهد، رویاهایی که شاید در صورت نبودن فتوشاپ هیچ وقت به تصویر کشیده نمی‌شد یا در انحصار قشری خاص قرار می‌گرفت. (ضمیمه کلیک)

آرش جهانگیری