یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات

این کتاب مجموعه‌ای از اسناد محرمانه هفتگی کنسول انگلستان در برهه زمانی سال‌های جنگ اول بین‌الملل است؛ برهه‌هایی که چنان که باید و شاید اطلاعاتی درباره آن مکتوب و مدون نشده است.

مجموعه اسناد این کتاب بخش‌هایی است از مکاتبات محرمانه هفتگی کنسول انگلستان در سیستان و قاینات، در سال‌های جنگ اول بین‌الملل، (1295 تا 1297 خورشیدی) که برای حکومت انگلیس فرستاده می‌شده است. این اسناد از زمره بخش‌های مکاتبات و مستندات وزارت امور خارجه انگلستان است که از طبقه‌بندی خارج شده است.

این سندها نکته‌های فراوانی را درباره جنبه‌هایی از اوضاع و احوال سرزمینی دربردارد که به نام امارت قاینات و سیستان شناخته می‌شده است. از طرفی می‌دانیم که آنچه در خلال سال‌های دو جنگ بین‌الملل بر این سرزمین گذشته هنوز، چنان که باید، مکتوب و مدون نشده و در معرض آگاهی عمومی قرار نگرفته است. به این لحاظ این سندها، اگر چه مربوط به دوره کوتاهی کمتر از سه سال می‌شود، و اگر چه مرتب و مسلسل نیست و برخی افتادگی‌ها دارد، کمکی است به روشن‌شدن بخشی از مجهولات آن دوره که پر از انواع تحول و تلاطم بوده است.

آن‌چه که از این کتاب برمی‌آید این است که این یادداشت‌ها به صورت هفتگی نوشته شده و در هر سال 52 گزارش از کنسولگری صادر می‌شده است اما در مجموعه حاضر، از یادداشت‌های هر سال، چند یادداشت مفقود است. به علاوه، چند یادداشت هم ناتمام است.

محتوای این گزارش‌ها را در چهار محور اصلی می‌توان خلاصه کرد:

1- وقایع محلی که بیشتر به سرقت و راهزنی‌ها مربوط می‌شود و حمله به کاروان‌های کالا و خوارو بار از آن جمله است.

2- جلوگیری از کاروان‌های حمل اسلحه‌ی قاچاق به افغانستان

3- اطلاعات مربوط به تصمیمات حکومتگران درباره‌ی رتق و فتق امور محلی

4- اقدامات کنسول‌گری انگلیس و نیروی نظامی بریتانیا مستقر در شرق ایران جهت دستگیری و مبارزه با جاسوسان آلمانی که در زمان جنگ بین‌المللی اول در شرق ایران فعالیت داشتند و هدف آنها شوراندن قبایل افغان در مرزهای غربی افغانستان و باز کردن جبهه‌ای علیه دولت هند انگلیس در آن ناحیه بود.

5- در سال‌های 1917 و 1918 میلادی نیروی نظامی انگلیس مستقر در شرق ایران با همکاری کنسولگری‌های انگلیس در سیستان و قاینات برای مبارزه با دول محور باید اسلحه و کالا و خواروبار به متفق‌شان روسیه می‌رساندند و مشکلات موجود برای اجرای این هدف در شرق ایران را باید برطرف می‌کردند.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

دیباچه

درباره نویسندگان یادداشت‌ها

یادداشت‌های محرمانه ـ سال 1917 میلادی برابر با 96 ـ 1295 خورشیدی

یادداشت‌های محرمانه ـ سال 1918 میلادی برابر با 97 ـ 1296 خورشیدی

یادداشت‌های محرمانه ـ سال 1919 میلادی برابر با 98 ـ 1297 خورشیدی

پیوست‌ها

کابینه‌های همزمان

چند توضیح

اعلام شامل جاها، کسان، کسان انگلیسی، خاندان‌ها، قبایل،‌نژادها و ادیان، ادارات دولتی، سازمان‌ها، بانک‌ها، مراکز علمی، نشریات

منابع

عکس‌ها

«یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» ترجمه محمود فاضلی بیرجندی به اهتمام دکتر محمود رفیعی از سوی نشر هیرمند در سال 92 و در 392 صفحه منتشر شده است.