چگونه با فرزندان نوجوانمان ارتباط برقرار کنیم؟

بعد هم می‌رود داخل اتاق و می‌نشیند پای کامپیوترش، اگر همین یک ذره ترس از پدرش را نداشته باشد احتمالا شام و ناهار را هم پشت همان سیستم کذایی می‌خورد! کافی است تلفنش زنگ بزند، «چشِ مایی داداش! نوکرم به مولا! رخصت بدی خدمت می‌رسیم!» هر وقت که با این ادبیات خاص حرف می‌زند احساس می‌کنم، نکند آن طرف خطی، یک رفیق ناباب باشد و از سادگی فرزندم سوءاستفاده کند! نه کودک است که به زور قصه و بازی و قربان صدقه حرف گوش کند و نه آن‌قدر بزرگ شده که با خیال راحت بگذارم برای خودش هر کاری دوست دارد بکند. عجب حکایتی شده، این قصه نوجوانی!

سر هیچ و پوچ عصبانی می‌شود

لطفا داد نزنید، دشنام ندهید و روی فرزندتان اسم نگذارید: یادتان باشد دشنام دادن و داد زدن، اوضاع را خراب‌تر می‌کند و اسم گذاشتن روی فرزندتان، علاوه بر تحقیرکردن او سبب می‌شود تا سال‌ها این اسم و لقب ناروا از ذهنش پاک نشود. هیچ کسی دوست ندارد او را به خاطر قد بلندش، لنگ دراز بنامند یا به خاطر کمی اضافه وزن به او صفت چاقالو یا خیکی بدهند! این صفات زخم زننده و تحقیرکننده هستند بخصوص برای نوجوانی که هنوز خودش را هم خوب نمی‌شناسد.

تهدید نکنید: وقتی تنور دعوایتان حسابی داغ‌شده، مراقب باشید او را تهدید نکنید، چرا که نه فرزندتان هنگام عصبانیت از این تهدیدها می‌ترسد و نه تصمیمات آنی در میانه جر و بحث، عملی می‌شود. چه بسا شما فرزندتان را تهدید به تنبیهاتی کنید که عملی هم نمی‌شود و این تهدید فقط اعتبار خودتان را کاهش دهد.

درگیری فیزیکی ممنوع: زخم تنبیهات بدنی هیچ‌گاه از روی روان فرزندان پاک نمی‌شود، هرگاه عصبانیت شما به حدی رسید که تصمیم گرفتید از زور استفاده کنید قبل از هرکاری به این فکر کنید که در این زورآزمایی شاید ظاهرا شما برنده شوید، اما تبعات بعدی تنبیه بدنی حتما پشیمانتان می‌کند.

به دنبال پیروزی نباشید: گاهی بهترین کار برای به دست گرفتن کنترل اوضاع، این است که اتاق را ترک کنید و خودتان را آرام کنید. قرار نیست تمام دعواها برنده و بازنده داشته باشد. شاید دیده باشید که هرگاه نوجوانتان را از انجام کاری منع می‌کنید او همان کار را برای مدت زمان کوتاهی ادامه می‌دهد و بعد رهایش می‌کند. هیچ وقت به دلیل این کار فکر کرده‌اید؟ نوجوان با ادامه دادن کارش و بعد قطع‌کردن آن می‌خواهد به شما بگوید این خودش است که انتخاب کرده کارش را ادامه دهد یا ادامه ندهد.

از کلمات «همیشه» و «هرگز» اجتناب کنید: مراقب قدرت این کلمات باشید. کلماتی که این‌گونه رفتار نوجوان را می‌سنجد، هیچ‌گاه نمی‌تواند جانب عدالت را رعایت کند. اگر او امروز حرف نسنجیده‌ای به زبان آورده در عوض در خیلی از ارتباطاتش عاقلانه عمل کرده، اگر از سر عصبانیت به او بگویید «تو همیشه نسنجیده حرف می‌زنی» یا «تو هیچ وقت اتاقت را مرتب نمی‌کنی» با یک قضاوت ناعادلانه، او را خشمگین‌تر می‌کنید.

اجازه دهید کمی عصبانیتش را تخلیه کند: پنج دقیقه تحمل کنید و فقط گوش شنوا باشید. بگذارید احساسات ناخوشایندش را بیان کند و دوباره به خونسردی برسد. خودتان خوب می‌دانید وقتی نوجوان عصبانی می‌شود پذیرای نصیحت‌های شما نیست، پس یک راه‌حل هم می‌تواند این باشد که برای مذاکرات صلح زمانی را مشخص کنید و با سکوتتان سبب آتش‌بسی هر چند موقتی شوید! و وقتی‌ آتشفشان عصبانیتش خاموش شد، دلیل این رفتار پرخاشگرانه را جویا شوید.

رفیق ناباب دارد

دوستانش را بشناسید: به جای این که مدام به این دوست و آن دوستش خرده بگیرید، سعی کنید آنها را بشناسید و اول مطمئن شوید فلانی رفیق ناباب است. بعد از راه درستش مسأله را حل کنید. برای این کار می‌توانید به بهانه‌های مختلف (که خودتان خوب بلدید!) با والدین آنها ارتباط برقرار کنید؛ شناخت خانواده می‌تواند به شما کمک زیادی کند، گاهی هم به بهانه جشن تولد‌ یا درس خواندن‌های شب امتحانی بخواهید‌ در خانه با هم درس بخوانند. بیشتر کسانی که در نگاه اول بد به نظر می‌رسند آن‌قدرها مشکل ساز و بد نیستند .کافی است شما نگاهتان را مثبت‌تر کنید.

عواطف خودتان را سانسور نکنید: وقتی فرزندان از سن کودکی وارد نوجوانی می‌شوند، ابراز احساسات‌کردن برای برخی از والدین سخت می‌شود. این کاستی در مرحله بلوغ سبب ایجاد دوستی‌های افراطی و نگران‌کننده می‌شود. دقت کنید که آیا فلان رابطه عمیق فرزندتان با همکلاسی‌اش ناشی از کمبود عاطفه‌ای نیست که شما به او تحمیل می‌کنید؟!

قدم به قدم پیش بروید: اگر فرزندتان دوست نامناسبی دارد هیچ‌گاه صراحتا خواستار قطع ارتباط او نشوید چرا که رابطه فرزندتان با دوستش بسیار قوی‌تر از رابطه شما با اوست. این موضوع که گاهی اشاره کنید از لباس پوشیدن یا رفتار دوستش خوشتان نمی‌آید کاملا منطقی و درست است، اما آغازکننده جنگ برای قطع ارتباط نباشید، به قول قدیمی‌ها کمی هم سیاست داشته باشید! بهتر است اول با یک بزرگ‌تر یا دوست نوجوانی که روی فرزندتان تاثیرگذار است صحبت کنید تا با فرزند شما همراه شود و پس از دیدن رفیق ناباب مذکور! فرزندتان را راهنمایی کنید .ضمنا مراقب باشید با کنجکاوی‌های زیاد، فرزندتان را نسبت به آن فرد مورد اعتماد بدبین نکنید. خلاصه این که غیرمستقیم فرزندتان را راهنمایی کنید.

در انتخاب مهمانی‌ها دقت کنید: نه به او اجازه دهید در هر مهمانی‌ای شرکت کند و نه او را از تمام مهمانی‌ها منع کنید. هنگامی که دوستانش را تا حدی شناختید برای برخی مهمانی‌ها با والدین میزبان صحبت کنید. می‌توانید این کار را به بهانه تشکر کردن از آنها یا تبریک گفتن فلان جشن انجام دهید و به این طریق اطلاعاتی درباره آنها به دست آورید. ضمنا مراقب باشید یک کنترلگر افراطی نشوید.

همیشه از ظاهرش ناراضی است

این نارضایتی تا حدی طبیعی است: یک دقیقه بنشینید و به گذشته خودتان فکر کنید. یادتان می‌آید وقتی خودتان هم نوجوان بودید، بیشتر به ظاهرتان توجه می‌کردید. این رفتار نوجوان طبیعی است، چرا که او هنوز اندامش کاملا شکل نگرفته، پاهایش باریک است، گردنش لاغر است و یکباره قد کشیده است، کمتر لباسی به این نوجوان تازه شکوفا شده می‌آید، پس به او حق بدهید گاهی کلافه شود.

فاصله‌تان را با نوجوان کم کنید: نوجوانان معمولا ساعات زیادی را صرف وبگردی می‌کنند و تبلیغات بی‌حد و حصر مواد آرایشی، لباس‌های مارک‌دار و مدهای زودگذر آنها را جذب می‌کند، بهتر است فاصله‌تان را با نوجوان کم کنید با او حرف بزنید و او را نسبت به توانایی‌هایش آگاه کنید. نگذارید ساعات تنهایی نوجوان آن‌قدر زیاد شود که از سر تنهایی و بی‌همزبانی مجبور شود فقط به خودش رسیدگی کند. نوجوان گاهی از سر لجاجت و دهن‌کجی به بزرگ‌ترهاست که به مد رو می‌آورد. به او اعتماد به نفس بدهید به گونه‌ای که زیبایی‌های خودش را از زبان شما بشنود.

به پوشش دوستانش دقت کنید: وابستگی به گروه همسالان هم‌ یکی از دلایل توجه بیش از اندازه به ظاهر است، نوجوان وقتی دوستانش را در ظاهری متفاوت می‌بیند خودش را با آنها مقایسه می‌کند و همین مقایسه کردن او را ترغیب می‌کند تا حتما به دنبال مدل، رنگ یا مارک خاصی باشد.

به او حق انتخاب دهید: اصرار نکنید حتما چیزی را بپوشد که شما پسندیده‌اید. او را در انتخاب لباسش آزاد بگذارید. فقط کمی راهنمایی‌اش کنید و اگر اشتباه کرد و لباسی را انتخاب کرد که جنس خوبی ندارد و زود خراب می‌شود صبر کنید تا خودش از نتیجه انتخابش درس بگیرد، این کار تاثیرش بیشتر از نصیحت‌کردن یا تحمیل یک خرید اجباری است.

مدیریت پولش را به دست خودش بدهید: یعنی کم‌کم میزان پولی که برای خریدهایش کنار گذاشته‌اید را به او بدهید تا خودش خرید کند. به این ترتیب هم بیشتر قدر لباس‌هایی که خریده است را می‌داند و هم مدیریت مالی پیدا می‌کند.

دختران دبیرستانی را جدی بگیرید: در دوران دبیرستان معمولا پوست صورت دختران به دلیل تغییرات هورمونی کک و مک و آکنه می‌زند. آنها هم می‌کوشند به کمک مواد آرایشی پوستشان را بپوشانند. مشکل آنها را جدی بگیرید و سعی کنید به کمک متخصصان پوست با آنها همراهی کنید. فراموش نکنید توجه به دختران بخصوص در این سنین بسیار مهم است، ضمن این که با صبر و حوصله به آنها بگویید سادگی، یک دختر نوجوان را زیباتر و معصوم‌تر نشان می‌دهد.

به اینترنت معتاد شده

به کلاس کامپیوتر بروید: اگر الان چشمانتان گرد شده و می‌خواهید مقاومت کنید خوب ایرادی ندارد، اما راستش را بخواهید یاد گرفتن کامپیوتر و استفاده از اینترنت آن‌قدر ساده و راحت است که دلم می‌خواهد تمام والدین خودشان با اینترنت آشنا شوند تا این‌قدر از این محیط مجهول نترسند! تا وقتی شما ندانید اینترنت بجز ثبت‌نام یارانه و ثبت‌نام دانشگاه و کارهای اداری استفاده‌های مفید دیگری هم دارد، حق دارید حسابی نگران شوید که مبادا فرزند نوجوانتان از راه به در شود! کافی است سری به آموزشگاه‌های کامیپوتر بزنید و از آنها راهنمایی بخواهید تا شما را به کلاس‌های آموزش اینترنت روانه کنند. ضمنا فراموش نکنید یاد گرفتن اینترنت سبب می‌شود دنیای شما و فرزندتان به هم نزدیک‌تر شود.

اعتماد به نفس فرزندتان را بالا ببرید: گاهی نوجوانان به دلیل ضعف اعتماد به نفس، نمی‌توانند با هم‌سن و سال‌هایشان ارتباط دوستی برقرار کنند و در نتیجه ، تنهایی و انزوا سبب می‌شود به چت روم‌های مختلف پناه ببرند و به دنبال همصحبت بگردند. اگر نوجوان شما اعتماد به نفس ضعیفی دارد، از مشاور مدرسه یا یک روان‌شناس خارج از سیستم آموزشگاهی کمک بگیرید. وقتی اعتماد به نفس نوجوانتان بالا برود خود به خود ارتباطات و فعالیت‌هایش وسیع‌تر و کمتر وقتش صرف وبگردی می‌شود.

فرزندتان را نسبت به سایت‌های غیراخلاقی آگاه کنید: نوجوان شما آن‌قدر بزرگ شده است که خودتان با او رودررو صحبت کنید. به او بگویید سایت‌های غیراخلاقی می‌توانند رفتارهای نامناسب اخلاقی و جنسی را از طریق فیلم و تصویر و پیام ترویج دهند، همچنین امکان دارد افرادی به بهانه دوستی‌های اینترنتی ارتباطشان را با شما نزدیک کنند و سپس در جهت سوءاستفاده اقتصادی به شما ضربه بزنند. از او بخواهید در تمام این موارد عاقلانه رفتار کند و نسبت به اعتمادی که شما به او کرده‌اید متعهد باشد. یادتان باشد شما نمی‌توانید لحظه به لحظه او را چک کنید بلکه باید راه درست را به او نشان دهید و کمی هم به او اعتماد کنید.

نشانه‌های اعتیاد به اینترنت را جدی بگیرید: اگر زیر چشم‌هایش گود افتاده است، صورتش خسته و تکیده است، وقتی همه خوابند او بیدار است و وقتی همه بیدارند او خواب است، هنگام درس‌خواندن تمرکز ندارد، بی‌حوصله شده و دلش می‌خواهد همیشه در اتاقش تنها باشد، پس باید جدی‌تر با مساله روبه‌رو شوید چرا که تمام این نشانه‌ها علامت اعتیاد به اینترنت است. توصیه می‌شود به صورت منظم و با آهنگ آرامی ساعات استفاده از اینترنت را محدود و محدودتر کنید. در صورتی که نوجوان در مقابل این محدودیت پرخاشگری می‌کند، به مشاور مراجعه کنید و اجازه ندهید عادت به اینترنت، ساعات نشاط و فعالیت فرزندتان را تبدیل به کرختی و رخوت کند.

شیما نادری / جام جم