اتفاقات ریز و درشت پشت صحنه برنامه «مناظره»

مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری، یکی از پرحاشیه‌ترین و جنجالی‌ترین برنامه‌های تلویزیونی در سال 92 بود. این برنامه در دکوری با پس زمینه کوه البرز، آیاتی از قرآن مجید در بالای سر مهمانان و استودیویی با رنگ‌های قالب سفید و آبی روی آنتن رفت تا کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری با هم مناظره کنند. بعد هم نام مناظره روی این دکور ماند و تلویزیون تصمیم گرفت برنامه‌ای را با مهمانان متفاوت و فضای فکری آنها روی آنتن ببرد؛ برنامه‌ای که پرحاشیه است و در هر قسمت، جنجال و هیجان را روی آنتن می‌برد.

«مناظره»، جمعه‌ها از ساعت 16 و 30 دقیقه تا 19 با اجرای مرتضی حیدری از شبکه یک سیما پخش می‌شود و در هر برنامه سراغ یک موضوع ریشه‌ای می‌رود و با دعوت از کارشناسان مختلف و مسئولان سعی می‌کند به آن موضوع بپردازد و در نهایت مخاطبان با در نظر گرفتن همه آنچه روی آنتن گفته شده یا نشده به قضاوت می‌پردازند.

استودیو شماره 11 ساختمان تولید در جام‌جم میزبان هفتگی مناظره‌کنندگان است و فضای آن با برنامه «نود» تقسیم شده است، به طوری که نیمی از استودیو به رنگ آبی و سفید مناظره و نیم دیگر به رنگ زرد و نارنجی نود است. این دو دکور با یک دیوار سفید و پرده آبی رنگ از هم جدا می‌شوند.

ساعت 16 و 16 دقیقه آخرین جمعه بهمن ماه است و همه چیز برای اجرای یک مناظره بدون نقص آماده است. گزارش‌های تهیه شده تست می‌شود و در اتاق رژی هم منشی صحنه، اسلایدهای مربوط به معرفی مهمانان را چک می‌کند، اما هیچ کس هنوز نمی‌داند قرار است یک اتفاق غیرمنتظره در این قسمت مناظره اتفاق بیفتد.

استودیو آماده، تلفن‌های همراه خاموش

هنوز ساعت 16 و 20 دقیقه نشده که تماشاچیان برنامه از راه می‌رسند. مهمانان هم کم‌کم وارد می‌شوند.

در این فاصله در استودیو برنامه گشت می‌زنم. دکور، کوچک‌تر از چیزی است که در تلویزیون دیده می‌شود.

مسئول نور، نور استودیو را چک می‌کند و سعید نبی، تهیه‌کننده مناظره با مهمانان صحبتی می‌کند و از بقیه حاضران که در جایگاه تماشاچی نشسته‌اند می‌خواهد تلفن همراه خود را خاموش کنند، البته پیشتر هم یکی از دستیاران صحنه به تماشاچیان تذکر داده بود تلفن همراه را خاموش کنند نه این که در حالت بی‌صدا بگذارند.

چند دقیقه‌ای بیشتر به آنتن باقی نمانده و محمد رسولی، مدیر صحنه چند بار تکرار می‌کند: استودیو آماده، موبایل‌ها خاموش. با این حال، سعید نبی هنوز در صحنه است و مهمانان در جایگاه خود مستقر نشده‌اند.

در آخرین لحظات، نورپرداز یکی از عوامل خود را فرامی خواند تا یکی از ده‌ها پروژکتور بالای صحنه را تنظیم کند که این کار با یک میله بلند فلزی و البته بسختی انجام می‌شود.

حالا مرتضی حیدری هم وارد صحنه شده و تجهیزات صدا و میکروفن به او وصل می‌شود. بعد از لحظاتی، صحنه خالی و خلوت می‌شود. مرتضی حیدری روبه‌روی دوربین پنجم می‌ایستد. مدیر صحنه، روی آنتن رفتن تیتراژ را اعلام می‌کند و گزارشی که از قبل چک شده بود، پخش می‌شود تا مشخص شود موضوع برنامه به اقتصاد سلامت و هزینه‌های بهداشت مربوط است.

مهمانان که هنوز بیرون از صحنه هستند، از طریق مانیتورهای استودیو، گزارش را دنبال می‌کنند. گزارش تمام می‌شود و آنها به دعوت مرتضی حیدری و مدیر صحنه به جایگاه‌های خود می‌آیند.

ساعت 16 و 41 دقیقه و 40 ثانیه است که مرتضی حیدری از طریق دوربین پنجم مناظره به بینندگان سلام می‌کند و به علت تاخیری که در شروع برنامه به وجود آمد، عذر می‌خواهد. او سپس اعلام می‌کند یک بخش مستند قرار است پخش شود که مدیر صحنه در تماس با اتاق رژی، زمان آن را هفت دقیقه اعلام می‌کند.

آنتن می‌رود

آنتن که از استودیو می‌رود، سعید نبی و عکاس برنامه وارد صحنه می‌شوند. تهیه‌کننده با مهمانان برنامه‌اش صحبت کرده و توجه آنها را به مستندی که در مانیتور پشت سر مرتضی حیدری در حال پخش است جلب می‌کند و خارج می‌شود. 30 ثانیه بعد، آنتن به استودیو برمی گردد و مجری بار دیگر سوال نظرسنجی را تکرار می‌کند.

در این فاصله به اتاق رژی می‌روم که اعضای آن فعال هستند. پنج مانیتور، تصویر خروجی پنج دوربین را نشان می‌دهند؛ مانیتور‌هایی برای زیرنویس برنامه، تعداد و آمار پیامک‌ها و آرم برنامه مناظره. کارگردان هرچند لحظه یکبار دستور سوئیچ به تصویر دوربین‌های مختلف را می‌دهد و با دو مانیتور آخر هم تصویر مانیتور پشت سر مرتضی حیدری را تنظیم می‌کند. البته یک مانیتور دیگر هم در اتاق رژی هست که اسلایدهای مربوط به معرفی هر کدام از مهمان‌ها از طریق آن پخش می‌شود.

بیش از 45 هزار پیامک به برنامه رسیده که این آمار همچنان در حال اضافه شدن است و تقریبا ثانیه به ثانیه تغییر می‌کند.

در اتاق رژی زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که یک مهمان جدید هم قرار است اضافه شود و مهمانان این برنامه شش نفر می‌شوند. مهمان جدید، محمد قنادی است که چون میز و صندلی ندارد مجبور است تا پایان برنامه پشت تریبون بایستد. او از داخل جایگاه تماشاچیان وارد صحنه می‌شود و صحبت‌هایش را آغاز می‌کند. در همین زمان، مدیر صحنه با میکروفن خود از اتاق رژی و تدارکات می‌خواهد برای مهمان ششم که تازه وارد شده یک لیوان آب بیاورند.

در حین پخش یک گزارش دو دقیقه‌ای به داخل صحنه برمی‌گردم. همزمان، یکی از عوامل لیوان آب مهمان سوم را به مدیر صحنه می‌رساند. او هم در فرصتی مناسب که در کادر دوربین نباشد وارد صحنه می‌شود و لیوان را جلوی تریبون می‌گذارد.

مناظره بعد از اضافه شدن مهمان جدید و شروع دور جدید صحبت‌ها جذاب‌تر می‌شود و مهمانان، مناظره را داغ‌تر و پرهیجان‌تر دنبال می‌کنند، اما بحث به جای حساسی رسیده که آنتن زنده و مشکلات فنی، کار دست مناظره می‌دهد. ساعت 17 و 42 دقیقه است که مدیر صحنه به مانتیورهای صحنه نگاهی می‌اندازد و متوجه می‌شود چند ثانیه‌ای است آنتن از برنامه گرفته شده و تلویزیون در حال پخش یک نماآهنگ آرشیوی است، اما مهمانان که نمی‌دانند برنامه قطع شده همچنان به صحبت خود ادامه می‌دهند. در این هنگام، رسولی وارد استودیو می‌شود و توضیح می‌دهد آنتن رفته است.

مناظره هنوز در استودیو داغ است، اما مشخص می‌شود صدا هم رفته است. بعد از چند ثانیه خبر می‌رسد یکی از فیوزهای اتاق رژی پریده و به همین دلیل کمی طول می‌کشد تا برنامه دوباره روی آنتن برود. بعد از حدود یک دقیقه مرتضی حیدری از مخاطبان عذرخواهی می‌کند که به خاطر قطعی برق، برنامه را از دست داده‌اند اما اعلام می‌شود آنتن هنوز نیامده است.

ساعت به 17 و 44 دقیقه رسیده که مشکل برق برطرف می‌شود. حیدری برای بار دوم از بینندگان عذرخواهی می‌کند و مناظره که تب و تاب آن به نسبت قبل خوابیده، تا اذان مغرب ادامه پیدا می‌کند.

همه شهادت بدهند

حالا ساعت کمی از 18 گذشته که تهیه کننده با لبخند وارد استودیو می‌شود و از مهمانان می‌خواهد شهادت بدهند برنامه به دلیل مشکل فنی قطع شده است. سعید نبی هنوز در استودیوست که بین مصری و اولیایی منش بحثی چالشی ادامه پیدا می‌کند. طریقت منفرد هم وارد بحث می‌شود.

نبی یکی دو بار به آنها تذکر می‌دهد که اگر الان با هم بحث کنند دیگر چیزی باقی نمی‌ماند که روی آنتن بگویند، ولی فایده ندارد و گفت‌وگویی که فقط تماشاچیان استودیو شاهد آن هستند همچنان ادامه دارد. خوشبختانه در دقایق بعدی سکوت در استودیو حاکم می‌شود و با پخش یک پلی بک سه دقیقه‌ای، مناظره ادامه می‌یابد.

بعد از اذان هم صحبت‌های مهمانان مناظره هیجان زیادی پیدا کرده و هر کس سعی می‌کند استدلال خود را به کرسی بنشاند. نبی برای رساندن پرسش‌های مخاطبان وارد استودیو می‌شود که یکی دو نفر از مهمانان از وی می‌خواهند به آنها هم اجازه صحبت کردن داده شود، اما نبی می‌گوید مدیریت صحنه به عهده مرتضی حیدری است و بسرعت استودیو را ترک می‌کند.

ساعت اتاق رژی هشت دقیقه به پایان برنامه را نشان می‌دهد. تا این لحظه، تعداد پیامک‌های رسیده 114 هزار است. لحظات می‌گذرد که تلفن اتاق رژی زنگ می‌زند. از پخش شبکه هستند و زمان باقیمانده را می‌گویند: فقط 4 دقیقه. دوباره زنگ می‌زنند و این بار از اتاق رژی می‌خواهند برنامه را تمام کنند.

در لحظات باقیمانده، منشی صحنه زمان می‌گیرد تا هر مهمان بیش از اندازه صحبت نکند، مرتضی حیدری هم این زمان‌ها را بخوبی مدیریت می‌کند. آمار پیامک‌ها به درخواست نبی روی مانیتور می‌رود و درحالی که هنوز پیامک مخاطبان می‌رسد، آنتن از مناظره گرفته می‌شود. خسته نباشید در این لحظات زیاد تکرار می‌شود. داخل استودیو هم حاضران و مهمانان پراکنده می‌شوند و عوامل برای استراحتی کوتاه بعد از برنامه به بوفه می‌روند تا با یک لیوان چای، خستگی را از تنشان بیرون کنند.

مناظره‌‌های ریاست جمهوری بهتر بود

پشت یکی از میزها با محمد رسولی، مدیر صحنه صحبت می‌کنم. او که تجربه مناظره‌های تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری را در همین استودیو در کارنامه خود دارد، می‌گوید: من به عنوان مدیر صحنه، رابط بین کارگردان و تهیه‌کننده و منشی صحنه هستم و کنترل تمام اتفاقاتی که داخل صحنه می‌افتد برعهده من است.

او ادامه می‌دهد: کار ما تقریبا سخت است، اما چون دوازده سیزده سال است این کار را انجام می‌دهم در پخش زنده استرس زیادی ندارم. استرس برای کسانی است که چهار پنج سال است کار می‌کنند. عوامل این برنامه باتجربه و حرفه‌ای هستند.

رسولی تاکید می‌کند در برنامه‌های حساس مثل مناظره یا برنامه‌های ریاست جمهوری، تیم خوبی چیده می‌شود تا کمترین مشکل به وجود آید و می‌افزاید: مورد غیرمنتظره‌ای که زیاد در برنامه پیش می‌آید این است که مثلا برق می‌رود. همین اتفاقی که در برنامه امروز افتاد. البته ما برق اضطراری داریم، اما تا وصل شود دو سه دقیقه‌ای طول می‌کشد. در این جور مواقع، پخش شبکه پلی بک پخش می‌کند تا ما دوباره وصل شویم.

او به مناظره‌های ریاست جمهوری هم اشاره می‌کند و می‌گوید: من مناظره‌های ریاست جمهوری را بیشتر می‌پسندم، چون نمی‌دانم این مناظره در مردم و مسئولان چقدر جا افتاده است. مثلا نمی‌دانم آیا آماری هست که مشکلات مطرح شده از آلودگی هوا تا بنزین حل شده یا حتی بخش کوچکی از آن رفع شده است. اینها مواردی است که ما نمی‌دانیم.

رسولی اضافه می‌کند: مناظره‌های ریاست جمهوری خیلی حساس بود. همه چیز حتی لباسمان و کارت ورودمان فرق می‌کرد. کمتر شخصی می‌توانست وارد استودیو شود.

از قدیم گفته‌اند «اشکال فنی»

اکرم حسینی یکی از مسئولان فنی برنامه است. او هم درباره علت قطع شدن برنامه امروز توضیح می‌دهد: از قدیم همیشه گفته‌اند اشکال فنی غیرقابل پیش‌بینی است. امروز، یکی از فیوزها قطع شد و تا خواستیم مشکل را برطرف کنیم طول کشید.

او ادامه می‌دهد: رَک دستگاهی است که در استودیو قرار دارد و ارتباط بین دستگاه‌ها از طریق آن
برقرار می‌شود. این رک یک لحظه قطع شد و چون دوربین‌های ما داخل آن رک بود، ارتباطات دوربین با استودیو قطع شد.

حسینی می‌گوید: این اتفاقات پیش می‌آید، اما بندرت. چون ما معمولا در برنامه‌های تلویزیونی، از نیم ساعت قبل از شروع برنامه همه دستگاه‌ها را چک می‌کنیم. اتفاقی که امروز افتاد جزو یک‌هزارم اتفاقاتی است که ممکن است پیش بیاید. اما سر و کار داشتن با دستگاه این مشکلات را هم دارد.

او با اشاره به سوءبرداشتی که ممکن است از این قطع ناگهانی در حساس‌ترین بخش مناظره به وجود آید، عنوان می‌کند: خیلی‌ها ممکن است بگویند چون برنامه حساس است و جنبه اجتماعی ـ سیاسی داشته شاید بعمد قطع شده ولی واقعیت این نیست. هر کسی از دید خودش برداشت خاصی می‌کند.

حساسیت و استرس مناظره‌ها بالاست

شکوفه خیری‌پور، منشی صحنه امروز بود. او توضیح می‌دهد: وظیفه من هماهنگی بین استودیو و رژی است و در واقع می‌توان گفت به نوعی دستیار کارگردان محسوب می‌شوم و کل پلی‌بک‌ها، زمان برنامه و زمانی که مجری یا مهمانان بخواهند صحبت کنند را هماهنگ می‌کنم. تقریبا می‌توان گفت هماهنگی کامل برنامه به عهده من است.

او ادامه می‌دهد: برای هماهنگی وقت در این مناظره‌ها دستمان بازتر است، اما در مناظره اصلی که بین کاندیداهای ریاست جمهوری بود همکاران فنی ما از طریق دستگاه‌هایی زمان را می‌گرفتند تا هیچ گونه تغییری ایجاد نشود.

خیری که در مناظره‌های ریاست جمهوری هم بوده می‌گوید: در برنامه‌های ریاست جمهوری کار منشی صحنه بسیار حساس است، چون اگر یک پلی بک اشتباه پخش شود کل مجموعه به هم می‌ریزد. همین امروز هم قبل از برنامه، همه پلی‌بک را با مهندس صحنه چک کردم تا روی آنتن اشتباهی به وجود نیاید.

او درباره ادامه مناظره‌ها بعد از مناظره ریاست‌جمهوری می‌گوید: راستش من دوست نداشتم مناظره‌ها ادامه پیدا کند. چون حساسیت بالاست و استرس آن هم زیاد است.

بعد از این صحبت‌ها، ساعت نزدیک به 19 و 45 دقیقه است و بسیاری از عوامل مناظره، بوفه را ترک می‌کنند تا هر یک در برنامه دیگری حاضر شوند. من هم به سمت در مسجد بلال می‌روم تا بعد از یک مناظره پرحاشیه کمی در هوای آزاد جام‌جم قدم بزنم.

رضوان اناری