«درس‌هایی از قرآن»؛ نفوذ در دل‌ها با گچ و تخته سیاه

برنامه «درس‌هایی از قرآن» حاج‌آقای قرائتی نسبت به 34 سال پیش تغییر چندانی نداشته است. ظاهر پا به سن گذاشته تنها شخصیت محوری برنامه را که نادیده بگیریم، بقیه اجزایش بی‌کم و کاست همان چیزهایی است که در گذشته شاهد بودیم. لحن حاج‌آقای قرائتی تفاوتی نکرده و همچنان با همان لهجه شیرین کاشانی حرف می‌زند. اندکی غبار پیری بر چهره‌اش نشسته و ریش‌هایش به رنگ گچی در آمده که همیشه هنگام اجرای برنامه در دست دارد؛ همان گچ و تخته‌ای که «درس‌هایی از قرآن» را شبیه فضای کلاس‌های مدرسه کرده است. این مبلغ دینی چندی پیش در این باره گفت: «به من می‌گویند دنیا عوض شده و تکنولوژی آموزشی جدید آمده است این تخته‌سیاه را عوض کن؛ گفتم می‌خواهم ثابت کنم با یک تخته‌سیاه، 40 سال می‌شود کار فرهنگی میلیونی ارزان کرد.»

تفاوت جزئی دیگر این است که شاگردان کلاس قبلا روی زمین می‌نشستند؛ اما چند سالی است مخاطبان حاضر در صحنه صاحب صندلی شده‌اند. رمز این موفقیت که یک برنامه تلویزیونی با قالب «سخنرانی» توانسته چندین و چند سال عمر کند، فقط و فقط به شیوه اجرای حجت‌الاسلام قرائتی برمی‌گردد. او جزو روحانیانی است که می‌داند چگونه چاشنی طنز را با کلامش ترکیب کند و در حین سخنرانی چندین و چند بار مخاطبش را بخنداند. قرائتی این توانایی را دارد که لحنش را بسرعت از جدی به طنز تغییر دهد و دوباره به حالت اول برگردد. معمولا مضمون سخنان طنزآمیز او نقد رفتارهای اشتباه روزمره مردم است. او وقتی به معضلات اجتماعی اشاره می‌کند مثال‌هایی می‌زند که شنیدنش مخاطب را به خنده وامی‌دارد. همچنین هنگام نصیحت کردن به نکات بامزه اشاره می‌کند تا نصیحتش خشک و شعاری نباشد. مثلا چندی پیش گفت: «نماز فرد ازدواج کرده، هفتاد برابر ثواب داره. نکنه باز دوتا زن بگیرید».

علاوه بر طنازی، آنچه کلام این استاد دینی را جذاب کرده، رعایت نکاتی چون ساده‌گویی و خلاصه‌گویی است. قرائتی در یکی از برنامه‌هایش به مبلغان سفارش می‌کرد که از گفتن اصطلاحات قلمبه سلمبه مثل «این مقطع زمانی»، «در راستای» و... پرهیز کنند. او همیشه در یک نوبت سخنرانی درباره مسائل متنوعی صحبت می‌کند و زیاد روی یک موضوع متمرکز نمی‌شود. مثلا وسط صحبت‌هایش جوان‌ها را توصیه به ازدواج می‌کند و سپس به موضوع رابطه احترام‌آمیز استاد و دانشگاه می‌رسد.

او چندی پیش در جلسه‌ای مبلغان دینی را به کوتاه‌گویی تشویق کرد و گفت: «نمی‌دانم چه کسی این سخنرانی‌های طولانی را به جامعه ما آورده است، خطبه‌های نماز جمعه امیرالمومنین علی(ع) دو سه صفحه است.»

حجت‌الاسلام قرائتی در صحبت‌هایش مثال‌های زیادی می‌آورد که به فهم بهتر مطلب کمک می‌کند. مثلا نماز را به شیر مادر تشبیه می‌کند و می‌گوید: «خدا یک شیر گذاشته تو سینه مادر که تا شیر را خورد، همه این نیازها در او جاسازی شده و برطرف می‌شود. نماز شیر ماست. همه کمالات ما در آن هست».

تهیه‌کنندگی برنامه را حجت‌الاسلام متوسل، مشاور حجت‌الاسلام قرائتی بر عهده دارد. او به عنوان تهیه‌کننده ماموریت دشواری ندارد و فقط باید فضا را برای حضور آقای قرائتی در محافل مختلف آماده کند. 34 سال از زمانی که حجت‌الاسلام قرائتی به پیشنهاد استاد مطهری راهی تلویزیون شد، می‌گذرد و او در این مدت مخاطبان ثابت زیادی را با برنامه‌اش همراه کرده است.