خشم، کاردستتان ندهد

این روزها خواندن این گونه تیترهای خبری در روزنامه های بیشتر کشورها معمول شده است و روز به روز بر تعداد این قبیل حوادث افزوده می شود.

در حالی که در موارد بسیاری، خشونت های خیابانی، رانندگی های خشن، مشاجرات بین اعضای خانواده و دوستان را شاهد هستیم و بارها درباره رفتار بد فروشندگان کالاها یا خدمات دیگر با مشتریان و رفتار متقابل می شنویم، این پرسش پیش می آید که آیا ما در جوامع مدرن و امروزی خود لحظه به لحظه به سمت خشونت پیش می رویم و باوجود زندگی در عصر علم روان شناسی ایجاد تفکر مثبت (که در آن فرد احساس شادی می کند و رفتارهای خشن و بیمارگونه مورد هدف و در نهایت درمان قرار گرفته) خشم به احساسی غالب تبدیل شده است؟

خشم و عصبانیت حتی زمانی که عقاید خود را ابراز می کنیم نیز خود را نشان می دهد.در واقع این نوع رفتارها و حمله به طرف مقابل فقط در دنیای سیاست دیده نمی شود، بلکه در زمینه های دیگر نیز نمود پیدا می کند.

اوضاع فعلی اقتصاد دنیا و ناآرامی های اجتماعی، زندگی افراد را باناامنی پیوندزده و بی اعتمادی به آینده را در دل مردم انداخته است. آنها دائم از خود می پرسند، در این دنیا جای من کجاست؟ الان باید چه کنم؟ کجا شغلی مناسب پیدا کنم؟ چگونه هزینه های زندگی ام را تامین کنم؟ و هرچقدر این ناامیدی ها و نبود اطمینان در قلب شان شکل بگیرد و راه حل مناسبی پیدا نکنند، آستانه تحمل شان تحلیل رفته و در وجودشان به شعله ای از خشم تبدیل می شود.

این روزها اوضاع تجارت پرتنش تر از هر زمان دیگر شده و شرکت های گوناگون باهم بشدت در حال رقابت هستند و دائم با خطر ورشکستگی مواجهند. کارمندان و حتی مدیران این شرکت ها مدام نگرانند چگونه می توانند کار و حرفه و شرکت شان را حفظ کنند.

از طرف دیگر در دنیای امروز باوجود تغییرات شگرفی که در فناوری و ارتباطات پیش آمده، سرعت زندگی بالا رفته و مردم برای این که با این سرعت هم قدم باشند بیش از گذشته کار می کنند و استراحت شان کمتر شده است.

وقتی در الگوی خواب و استراحت افراد اختلالی به وجود آید اضطراب، نگرانی و مصرف زیاد دارو برای کنترل این شرایط نیز افزایش می یابد و فرد را به سمت زود خشمی (خشم های آنی یا حتی دائم) هدایت می کند.

در واقع خشم جامعه مدرن امروزی یک واکنش نابهنگام و غیرمتمدن در برابر ناامیدی، تهدید و فقدان چیزی است و خشم کنترل نشده صدمات جبران ناپذیری با خود به همراه دارد.

اثر خشم روی فرد

خشم نوعی واکنش فیزیولوژی بدن به وضع موجود است و وقتی در شرایط خطرناک قرار می گیریم و باید خود را برای مبارزه یا فرار آماده کنیم، واکنش بسیار مثبتی است، اما اگر این احساس پی در پی رخ دهد و زمانش نیز طولانی شود، سلامت انسان را به خطر می اندازد. همچنین ممکن است ما را وادار به درگیری های خشونت بار کند و ما به خود یا دیگران صدمه بزنیم.

خشم ویرانگر روی سلامت ذهنی مان هم اثر منفی می گذارد. اگر به این روش ادامه دهیم و پی در پی عصبانی شویم و آن را کنترل نکنیم به پدیده ای عادی در ذهن مان تبدیل شده و با کوچک ترین موضوع از کنترل خارج شده و خشمگین می شویم.

این احساس به مرور ما را به سمت افسردگی و احساس گناه پیش می برد. یک فرد عصبانی بیشتر مواقع غمگین است و عزت نفس پایینی دارد.

اثر خشم روی خانواده

پدر و مادر عصبانی، کودکانی عصبانی خواهند داشت و همین موضوع باعث می شود خانواده پر از تنش شده و مکرر با یکدیگر دعوا کنند و رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی از خود بروز دهند و در نهایت به خشونت های خانگی منجر شود.

خشم روی کودکان اثرات روان شناختی و جسمانی فراوانی دارد. کودکانی که شاهد خشونت هستند، ممکن است به مشکلات رفتاری و عاطفی مبتلا شوند.

بخشی از این مشکلات با گوشه نشینی، کابوس های شبانه و پرخاشگری بروز پیدا می کند. در ضمن توانایی یادگیری شان نیز کاهش می یابد.

اثر خشم روی روابط با دیگران

خشم یکی از مواردی است که روی روابط بین انسان ها اثر بسیار بدی می گذارد و معمولا فرد عصبانی را به انزوا می کشاند. اگر کودکی مبتلا به خشم های مهار نشده باشد، نمی تواند با دیگر همسالان خود ارتباط خوبی برقرار کند و طرد می شود.

کودکانی که نمی توانند احساسات شان را کنترل کنند، هنگام بزرگسالی نیز ارتباط سالمی با اطرافیان نخواهند داشت و در خطر رفتارهای نامناسب و ضد اجتماعی قرار می گیرند و حتی ممکن است بزهکار شوند.

بررسی قاتل های سریالی نشان داده است اکثر آنها از دوران کودکی مبتلا به خشم های ناشی از نگرانی و ناامیدی به آینده بوده اند و خشم شان بدون درمان تا دوران بزرگسالی باقی مانده است. جامعه ای که افراد آن نتوانند بر خشم شان غلبه کنند بتدریج به سوی خشونتی مهارنشده پیش می رود و آینده ای ویران خواهد داشت.

علائم رایج خشم

خشم به طور کلی به دو نوع تهاجمی و انفعالی دسته بندی می شود؛ خشم انفعالی شکل های متفاوتی دارد، اما می تواند به نوعی پرخاشگری غیرکلامی تعبیر شود که به صورت منفی خود را بروز می دهد و معمولا جایی به وجود می آید که فرد از دست کسی عصبانی است، اما نمی تواند به او بگوید و به جای این که به درستی احساسش را بیان کند، ناراحتی و آزردگی خود را مخفی می کند و چیزی بر زبان نمی آورد سپس به جای آن با خشم به دیگران نگاه می کند و رفتاری بسیار سرد و خشن در پیش می گیرد.

در خشم انفعالی ممکن است معلوم نباشد فرد عصبانی یا آزرده خاطر است و حتی برعکس به نظر موافق، مودب، دوستانه، مهربان و خوش برخورد به نظر آید.

در حالی که زیر این برخورد ها، خشمی عظیم نهفته است. خشم انفعالی الگوی مخرب رفتاری است که باعث می شود فرد گرفتار و سرشار از انرژی منفی به اطرافیان خود از نظر عاطفی صدمه برساند و بتدریج روابط مناسبش را با دیگران از بین ببرد.

این نوع خشم بسیار بادوام است و مدام خود را نشان می دهد. افرادی که مبتلا به خشم انفعالی هستند معمولا پشت سر دیگران غیبت کرده، برای مردم مزاحمت ایجاد می کنند و از این که آنها را آزار بدهند، لذت می برند و این گونه خود را تسکین می دهند. خشم انفعالی، فرد را به سوی رفتار های ناهنجار دیگری هدایت می کند.

از جمله این که نسبت به مسائل زندگی و اطرافشان بی توجه می شوند. هنگام برخورد با کوچک ترین ناملایمات غر می زنند و هرگز موضوعی آنها را راضی نمی کند.

هنگام بحران به کمک کسی نمی آیند یا برعکس ممکن است خود را فدای دیگران کنند. گاهی بیش از حد از خود انتقاد می کنند. زمانی که نمی توانند احساس خشم شان را به درستی بیان کنند از وجود خود بیزار می شوند و بسیار حادثه پذیر می شوند.

خشم از نوع تهاجم؛ فرد عصبانی ناگهان دست به برخوردی تند (کلامی یا فیزیکی) زده و به خود و اطرافیانش صدمه می رساند و کنترل رفتار خود را به کلی از دست می دهد. این افراد معمولا با کوچک ترین تحریکی عصبانی شده و عکس العمل شدیدی از خود نشان می دهند.

در برخوردهای کلامی ممکن است دیگران را تهدید و به آنها توهین کنند، آنها را دست بیندازند یا حتی انجام اعمال دور از اخلاقی را به آنها نسبت دهند و در برخوردهای فیزیکی شروع به کتک کاری با فرد مقابلشان می کنند.

این افراد در هر شرایطی سعی دارند آرامش دیگران را برهم بزنند. مثلا صدای موسیقی شان را تا آنجا که می توانند بلند می کنند، بیشترین تخلفات رانندگی را مرتکب می شوند، خودخواه هستند و می خواهند تمام وقت در مرکز توجه باشند، به نیازهای هیچ کس توجهی ندارند و بشدت انتقامجو می شوند و در واقع هیچ برخورد ناراحت کننده ای را بی پاسخ نمی گذارند و به بدترین شکل ممکن تلافی می کنند، خاطرات بد گذشته از ذهن شان هرگز پاک نمی شود، رفتار های قلدرمآبی دارند و اگر قدرتی به دست آورند برای سرکوب دیگران استفاده می کنند.گاهی نیز رفتار های جنون آمیزی از آنها سر می زند، مثلا خیلی تند حرف می زنند، سریع راه می روند و با سرعت بالا رانندگی می کنند.

خشم های تهاجمی را نباید با جسارت و قاطعانه عمل کردن اشتباه گرفت. در واقع جسارت رفتاری منطقی، قاطع و به موقع است که از شخص هنگام گرفتن حقی که از او ضایع شده است، بروز می کند.

همچنین خشم را نباید با خصومت یکی دانست. خصومت نوعی ویژگی شخصی است که در وجود برخی افراد نهادینه شده و معمولا زمانی به وجود می آید که عقاید و اهداف افراد در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند.

روش های کنترل خشم

برای این که بتوانید جلوی خشم های مخرب تان را بگیرید قبل از هر چیز باید علت آن را بیابید. آیا با کوچک ترین تحریک عصبانی می شوید؟ شاید وقتی کوچک تر بوده اید با شما رفتار بدی داشته اند و این احساس که دیگران دامی پهن کرده اند تا به شما آسیب برسانند، همیشه با شما بوده است؟ سعی کنید ریشه خشم تان را بیابید و با کمک مشاور آن را برطرف کنید. یاد بگیرید مشکلات تان را چگونه حل کنید. اگر در حل مشکلات مختلف مهارت کافی پیدا کنید، کمتر عصبانی و خشمگین می شوید.

و بالاخره برای ابراز مناسب خشم یا متعادل نگهداشتن آن، این روش ها را به کار ببندید:

رک باشید: با فردی که باعث ناراحتی تان شده است رک و صریح صحبت کرده و احساس تان را صادقانه مطرح کنید و مراقب باشید فقط کسی که شما را عصبانی کرده هدف قرار دهید.

محترمانه رفتار کنید: همیشه آماده باشید از عقایدتان دفاع کنید و یاد بگیرید با احساسات طرف مقابل بازی و سعی نکنید با ارعاب و تهدید به خواسته تان برسید و هرگز حقوق انسانی کسی را زیرپا نگذارید.

لبخند بزنید: وقتی فردی قصد عصبانی کردن شما را دارد، خیلی ساده به او لبخند بزنید. این کار نه تنها فرد آزاردهنده را که توقع چنین واکنشی ندارد، خلع سلاح می کند، بلکه باعث می شود دید شما روی شرایط موجود مسلط شود.

خونسردی تان را حفظ کنید: همان روش قدیمی شمارش تا 10 هنوز هم فکر بدی نیست. ابتدا لحظه ای صبر کنید، چند نفس عمیق بکشید و تا ده بشمارید. مطمئن باشید آرامش تان را به دست می آورید.

شرایط را از نگاه دیگران بررسی کنید: هرگاه از دست کسی عصبانی شدید، لحظه ای خود را به جای او قرار دهید و بیندیشید چه چیزی ممکن است او را وادار به چنین رفتاری کرده باشد. شاید واکنش او منطقی است و شما بتوانید احساسش را درک کنید و به این ترتیب نه تنها شما هم عصبانی نخواهید شد، بلکه به آرام کردن او هم کمک خواهید کرد.

>> جام جم