وقتی کلیه ساز سنگ‌ می‌زند

سنگ کلیه از طریق مجرایی به نام حالب به مثانه رسیده و از مجرای ادراری دفع می‌شود. این ذات سنگ نیست که درد و علائم می‌دهد، بلکه حرکت سنگ، گیرافتادن آن و تجمع ادرار در پشت آن ایجاد علائم می‌کند.

کلیه سنگ‌ساز عموما هر سه سال یک بار به تولید سنگ در بیشتر بیماران منجر می‌شود؛ البته کلیه‌هایی هستند که هر ساله یا به فواصلی بیشتر تولید سنگ می‌کنند.

حرکت سنگ باعث بروز درد در پهلو می‌شود. درد ممکن است به کشاله ران یا ناحیه تناسلی سرایت کند.

گاهی بیماران با درد سر دل مراجعه می‌کنند. این بیماران با تشخیص درد معده و احتمال التهاب معده درمان می‌شوند تا زمانی که آزمایش، سنگ را تائید کند.

یکی از یافته‌هایی که بیمار را به وحشت می‌اندازد، تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز است. البته تغییر رنگ از زرد پر‌رنگ تا قرمز متغیر است و همه بیماران ادرار خونی ندارند؛ البته با وجودی که ادرار به رنگ خون نیست، بیشتر در آزمایش دقیق، ادرار خون را می‌توان دید.

علائم تحریکی ادراری مانند سوزش، تکرر ادرار و تعجیل برای رفتن به دستشویی در سنگ‌هایی رخ می‌دهد که در بخش انتهایی حالب بروز می‌کند. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند دچار عفونت ادراری شده‌اند، اما وجود خون فراوان و عفونت در آزمایش ادرار نشانه‌ای بر دفع سنگ است.

در بیمارانی که سابقه دفع سنگ دارند خود به‌راحتی تشخیص می‌دهند که دوباره دچار سنگ‌سازی شده‌اند. در این بیماران حتی نیاز به دادن آزمایش و سونوگرافی نیست، اما در بیمارانی که برای اولین بار دچار سنگ‌سازی شده‌اند، لازم است با انجام آزمایش ادرار و سی‌تی اسکن از کلیه و مجاری ادرار وجود سنگ تائید می‌شود.

چه زمانی سنگ کلیه اورژانسی است؟

اگر درد بیمار با مسکن‌های معمول مثل هیوسین، شیاف ایندومتاسین و دیکلوفناک کنترل نشد، باید بیمار به بیمارستان انتقال داده شود. اگر درد با هیچ مسکن بیمارستانی و سرپایی کنترل نشود، نیاز به خارج کردن سنگ با روش‌های جراحی است.

اگر سنگ گیر کرده و اجازه تخلیه ادرار را ندهد، به کلیه آسیب می‌رساند در این شرایط توصیه به درآوردن سنگ می‌شود.

اگر همزمان با سنگ، عفونت وجود داشته باشد کلیه در معرض فشار ناشی از انسداد سنگ از یک طرف و عفونت از طرف دیگر قرار دارد و ممکن است آسیب جدی به کلیه وارد شود. در این شرایط بیمار را بستری کرده و مراقبت دقیق به همراه آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی برای بیمار تجویز می‌شود.

سنگ کلیه، بیماری خوش‌خیم؛ اما بسیار آزاردهنده‌ای است که لازم است پس از درمان و دفع سنگ بررسی از نظر نوع سنگ به عمل آید. در کودکان حتی دفع یک سنگ لزوم بررسی علت را می‌طلبد؛ اما درباره بزرگسالان سنگ‌سازی بارها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دکتر بهروز هاشمی - متخصص طب اورژانس