صرافی در غبار

از میان کل صرافی‌های رسمی و غیررسمی موجود در کشور حدود 650 واحد صنفی به عنوان صرافی‌های مجاز در کل کشور به ثبت رسیده است؛ صرافی‌هایی که برخی از آنها دلار را به صورت نقد خرید و فروش می‌کنند و برخی هم به صورت حواله.

این شکل کلی کار آنهاست، اما زمانی که به قصد پی بردن به شیوه کار و به قول معروف یافتن فوت و فن این حرفه با آنها هم صحبت می‌شوی، هزار و یک راه مختلف می‌یابی.

راه‌هایی که گرچه بعضی از آنها در نقل و انتقالات داخلی دلار بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما زمانی که بحث حواله‌ کردن پیش می‌آید، هیچ عنوانی غیر از این نمی‌توان برای آن یافت؛ عنوان «صرافی در غبار».

چون این راه‌ها آنقدر پیچیده، متنوع و فاقد الگویی واحد است که نه‌تنها کسی در داخل از آنها خبر ندارد، بلکه آنهایی هم که هر روز قصد جلوگیری از مبادلات بین‌المللی ایران و تنگ‌ترکردن حلقه تحریم‌ها را دارند، در یافتن و مسدودکردن آن مانده‌اند.

با وجود این با برخی صراف‌ها در این باره صحبت کردیم تا اطلاعاتی کلی از نحوه این قبیل مراودات ارزی به دست آوریم.

من در تهران، محسن در لندن

حتما خودتان یا کسی در اطرافتان هست که به هر علتی نیاز به حواله‌کردن دلار به خارج از کشور داشته باشد، اما با وجود تحریم‌هایی که تمام مراودات رسمی بانکی ایران در عرصه بین‌المللی را محدود کرده است، این کار فقط از دست صرافی‌ها برمی‌آید. اما چگونه؟ مگر صرافی‌ها در اقتصاد ایران فعال نیستند؟ پس چطور می‌توانند مبالغ دلاری را به هر میزان که باشد، از تهران یا هر شهر دیگر کشور به هر نقطه از دنیا بفرستند؟

یکی از صراف‌های مجاز پایتخت، بعد از این‌که راه‌های انجام این کار را مخفی و غیرقابل بیان عنوان می‌کند، در پاسخ به پرسش های متعدد خبرنگار ما می‌گوید: من فقط یک مثال برای شما می‌زنم. کاری که من برای انتقال دلار به لندن انجام می‌دهم، این است که من ریال را از شما می‌گیرم، بعد به فردی مثلا محسن در لندن می‌گویم که به همان میزان به طرف شما در آنجا دلار بدهد. از طرفی، زمانی که فردی می‌خواهد به شما در ایران دلار بدهد، محسن پول را از او می‌گیرد و به من می‌گوید که پول را گرفتم. من هم اینجا به شما دلار یا معادل آن را می‌دهم. در این میان من و محسن با هم مراوداتی داریم که شاید گاهی به صورت چمدانی هم انجام شود.

کارمزدهای دل بخواهی

اما این کار به هر حال هزینه‌هایی برای فرد واسطه یا همان صراف به همراه دارد. به عبارت دیگر، بخشی از درآمد صراف‌ها هم از محل کارمزدهای دریافتی حاصل می‌شود، اما واقعا چه سازوکاری برای دریافت این کارمزدها وجود دارد؟ اصلا آیا می‌توان روال واحدی برای تعیین رقم کارمزد، بسته به رقم و مقصد حواله وجه در نظر گرفت؟ اینها پرسش هایی است که ما پاسخ آن را پیش از طرح‌شدن پرسش یافتیم.

خیر... هیچ ضابطه مشخصی در نحوه گرفتن کارمزدهای حواله ارزی وجود ندارد. برخی برای ارقام اندک، کارمزدهای بالا و برای ارقام بالاتر کارمزدهای پایین یا حتی صفر در نظر می‌گیرند، اما این بالا و پایین هیچ رقم خاصی ندارد و بین صراف‌های مختلف و نیز شرایط مختلف، تفاوت دارد.

برخی هم اساسا برای حواله ارقامی بالاتر از 5000 دلار یا 5000 یورو، 80 دلار یا 80 یورو کارمزد تعیین کرده‌اند، اما رویه اول یعنی کاهش رقم کارمزد با افزایش رقم حواله کاری مرسوم‌تر بین صرافی‌ها ست.

یکی از فعالان این صنف، علت این مساله را این‌گونه توضیح می‌دهد: اگر در ازای دریافت پول هر دلار، یک یا دو تومان هم سود عایدم شود، این یعنی سودی کلان؛ بدون این‌که کارمزدی دریافت کرده باشم.

در مبالغ کلان مانند صد هزار دلار یا یک میلیون دلار، رقم سود با وجود پایین بودن آن در سطح سرانه، در مجموع بسیار بالا رفته و قابل توجه می‌شود. البته گاهی هم ممکن است ضرر داشته باشد که این همان ریسک فعالیت ماست.

بسیاری از صرافی‌ها هم در قبال حواله ارز به داخل کشور، رقمی را به عنوان کارمزد دریافت نمی‌کنند. این مساله هم به طریق مشابه یعنی کسب سودی هرچند اندک روی هر دلار، توجیه می‌شود.

به همین دلیل است که نمی‌توان ضابطه مشخصی برای کارمزدهای حواله‌های ارزی یافت. به گفته صرافان، این نرخ بیشتر به صورت سلیقه‌ای و با در نظر گرفتن میزان سود و شرایط مشتری تعیین می‌شود.

جداولی که در بالا آمده ارقامی تخمینی برای کارمزدهای دریافتی از حواله‌های دلار و یورو است.

محمد رضایی - گروه اقتصاد