توسعه حمل و نقل عمومی، مطالبه شهروندان از شوراها

آخرین نظرسنجی‌های انجام شده از شهروندان تهرانی در‌حالی حمل و نقل عمومی را اولین دغدغه آنها مشخص کرده که این موضوع نشان می‌دهد حمل و نقل عمومی ایمن، کارآمد و ارزان، نه فقط برای پایتخت‌نشین‌ها که برای شهروندان دیگر شهرهای کشور تا چه اندازه جدی است.

هرچند آخرین مطالعات انجام شده مبنی بر سهم 56 درصدی حمل و نقل عمومی درون شهری در پایتخت (که در دیگر کلانشهرها بین 35 تا 40 درصد است)، کارنامه قابل قبولی را از عملکرد دولت و شوراهای شهر و روستا در حمایت از حمل و نقل عمومی پیش رو نمی‌گذارد، اما حالا در آستانه برگزاری همزمان دو انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی شهر و روستا، توقع کارشناسان حمل و نقل و ترافیک از دولت و شوراهای شهر جدید این است که به حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از مطالبات مهم شهروندان در حوزه حمل و نقل و ترافیک بیش از گذشته بها دهند.

7 سال عقب‌ماندگی از برنامه

نقشه راه کاملا مشخص بود، بر اساس برنامه چهارم توسعه 75‌درصد جابه‌جایی‌ها در کلانشهرهای کشور باید به وسیله حمل و نقل عمومی انجام می‌شد، پنج سال فرصت مناسبی برای تحقق این برنامه بود، اما این فرصت مثل برق و باد گذشت و برنامه چهارم توسعه به پایان رسید بدون این‌که پیش‌بینی جابه‌جایی 75 درصدی شهروندان کلانشهرها عملی شود.

با روی کاغذ ماندن تمام اهدافی که باید تا پایان برنامه چهارم توسعه اجرایی می‌شد، نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند یک‌بار دیگر برای تحقق سهم 75 درصدی حمل و نقل عمومی در کلانشهرها این بار به برنامه پنجم توسعه چشم بدوزند.

حالا با نزدیک شدن به روزهای پایانی سومین ماه از سومین سال اجرای برنامه پنجم توسعه و در شرایطی که کشور در آستانه دو اتفاق مهم (انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستاها) است، بیم آن وجود دارد که مبادا باز‌هم عقب‌ماندگی از برنامه چهارم جبران نشود و تحقق سهم 75‌درصدی حمل و نقل عمومی در جابه‌جایی کلان شهرها در حد وعده‌ای عملی نشده باقی بماند.

حالا انتظارها از دولت و شوراهای شهر آینده این است که این‌بار دیگر با نگاه جدی‌تری موضوع حمل و نقل عمومی را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.

محمود صفارزاده، کارشناس ارشد حمل و نقل و ترافیک و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم، در این باره می‌گوید: موضوع سهم75درصدی حمل و نقل عمومی در جابه‌جایی‌های درون‌شهری در کلانشهرها، هدفی بود که در برنامه چهارم توسعه دنبال شد، اما چون به سرانجام نرسید این موضوع به برنامه پنجم توسعه نیز کشیده شد.

به گفته وی، با توجه به وجود مشکلات عدیده‌ای مانند ترافیک، کمبود فضای پارک خودرو و آلودگی هوا، راهی جز توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد در کنار بهره‌گیری از سیستم مدیریت هوشمند ترافیک وجود ندارد؛ شیوه‌ای که بسیاری از کلانشهرهای دنیا در وضعی مشابه کلانشهرهای ما به سمت آن رفته‌اند و البته جواب هم گرفته‌اند.

تحقق سهم 75 درصدی حمل و نقل عمومی در سفرهای درون‌شهری به شهروندان این امکان را خواهد داد تا آنها برای انجام سفرهای کاری و آموزشی روزمره خود از وسایل نقلیه عمومی کارآمد و ایمن استفاده کنند و فقط برای انجام سفرهای ضروری خود به صورت موردی سوار خودروی شخصی شوند.

این کارشناس ارشد ترافیک، البته به این نکته نیز تاکید دارد که متاسفانه در شرایط فعلی که تا تحقق سهم 75 درصدی فاصله وجود دارد در بخش‌هایی از حمل و نقل عمومی بخصوص مترو‌ (که استقبال زیادی از سوی شهروندان برای استفاده از این وسیله حمل و نقل عمومی وجود دارد) به طور جدی از برنامه زمان‌بندی شده عقب هستیم.

حمل و نقل عمومی در اولویت نامزدهای شورا

واقعیت این است که تا وقتی حمل و نقل عمومی ایمن، کارآمد و ارزان وجود نداشته باشد، نمی‌توان شهروندان را مجبور کرد به‌جای خودروی شخصی، گزینه حمل و نقل عمومی را انتخاب کنند زیرا در این شرایط فقط شهروندانی به سراغ اتوبوس، مترو و تاکسی خواهند رفت که از خودروی شخصی بی‌بهره‌اند.

در این شرایط شوراها می‌توانند به عنوان حلقه رابطی در بیان صریح مطالبات شهروندان از مدیریت شهری و دولت عمل کنند. اعضای شورای شهر که در جایگاه نمایندگان شهروندان بر صندلی شوراها تکیه زده‌اند، می‌توانند در پیگیری خواسته‌ها و توقعات شهروندان در بخش حمل و نقل عمومی متعهدانه‌تر عمل کنند.

اعضای شورای شهر می‌توانند ضمن بررسی دقیق مطالبات شهروندان، با وضع مصوباتی در خصوص حمایت از حمل و نقل عمومی گام بردارند؛ ضمن این که مدیریت شهری و دولت را ملزم کنند تا در اجرای این مصوبات جدی عمل کرده و کوتاهی نکنند.

این موضوعی است که مهرداد تقی‌زاده، کارشناس ارشد حمل و نقل و ترافیک در گفت‌وگو با جام‌جم، با اشاره به آن بر‌ضرورت توجه ویژه دو مجموعه دولت و شورای شهر که جایگاه ویژه‌ای در سیاستگذاری‌ها در بخش حمل و نقل عمومی ایفا می‌کنند، تاکید دارد.

وی با بیان این‌که توسعه حمل و نقل عمومی باید جزو اولویت‌های اول دولت و شورای شهری‌ها در تصمیم‌گیری‌ها باشد، تصریح می‌کند: سیاستی که در بسیاری از کلانشهرهای دنیا روی آن تاکید می‌شود، تمرکز بر جابه‌جایی‌های شهروندان با حمل و نقل عمومی به جای خودروی شخصی است.

واقعیت این است که شاید شهری در دنیا توانسته باشد مشکل تردد را با تزریق خودروی شخصی به معابر شهری حل کند ، اما مشکل ترافیک جز با تاکید بر توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد بهبود پیدا نکرده است.

تقی‌زاده، در حالی که تزریق افسارگسیخته خودروهای شخصی به معابر شهری و در کنار آن سیاست احداث بزرگراه و معابر برای پاسخگویی به این حجم خودرو و نادیده گرفتن راهکارهای توسعه حمل و نقل عمومی را منطقی نمی‌داند، تاکید می‌کند، این روش نتیجه‌ای جز قفل شدن معابر شهری و لاینحل ماندن معضل ترافیک نخواهد داشت.

حمل و نقل عمومی، اسیر سیاست‌زدگی

شاید بیراه نباشد اگر بگوییم حمل و نقل عمومی هیچ‌گاه به اندازه سال‌های اخیر درگیر سیاست‌زدگی نشده است. اختلاف‌نظرها و کشمکش‌های بی‌پایان دولت و مدیریت شهری پایتخت بر سر مطالبات حمل و نقل عمومی در بخش مترو و اتوبوسرانی، مهر تائیدی بر این ادعاست که حمل و نقل عمومی در این سال‌ها خواسته و ناخواسته رنگ و بوی سیاسی‌شدن به خود گرفته است.

وضعی که گاه با خط و نشان کشیدن مسئولان دولت و شهرداری بر سر مطالبات حمل و نقل عمومی، پای شهروندان را هم به میان کشیده است، ضمن این‌که گاه شورای شهری‌ها نیز با طرح موضوعاتی به جای این‌که آبی بر آتش بریزند به داغ شدن چالش‌ها دامن زده‌اند.

حال در آستانه تشکیل دولت جدید و آغاز به کار دور چهارم شوراهای اسلامی شهر و روستا، توقع شهروندان، کارشناسان حمل و نقل و ترافیک و مجلسی‌ها از مجموعه دولت و شوراهای شهر و روستا این است که یک بار برای همیشه پای سیاست را از حمل و نقل عمومی بیرون بکشند.

رئیس فراکسیون شهری مجلس از انتظار مجلسی‌ها بر‌حمایت همه‌جانبه دولت جدید از حمل و نقل عمومی تاکید کرده و می‌گوید: تحقق شعار ح مل و نقل عمومی کارآمد نیازمند عزم ملی و همکاری دولت و مدیریت شهری است، اما آنچه مهم است دولت باید به تعهدات خود در حمایت از توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد عمل کند.

صفارزاده، کارشناس ارشد حمل و نقل و ترافیک نیز ابراز امیدواری می‌کند دیگر مباحث فنی و تخصصی مانند ترافیک وارد حوزه سیاست نشود و به جای چالش‌های بی‌فایده، مصالح شهروندان در نظر گرفته شود.

نظرسنجی انجام شده چندی پیش از شهروندان تهرانی درحالی حمل و نقل عمومی، ایمن، ارزان و کارآمد را در رده مهم‌ترین خواسته آنها از شهرداری‌ها و دولت قرار داده که این موضوع مسئولیت دولت جدید و اعضای چهارمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا در برآورده کردن این بخش از مطالبات شهروندان را دوچندان می‌کند.

پوران محمدی‌‌ -‌ گروه جامعه