حد و مرز تبلیغات انتخاباتی از منظر قانون کجاست؟

با توجه به اعلام اسامی کاندیداهای تأیید صلاحیت شده برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری و شوراها بحث داغ این روزها به موضوع تبلیغات اختصاص دارد.

به طور قطع تبلیغات نه تنها لازم است بلکه در پررنگ تر شدن حضور مردم و تحقق حماسه سیاسی مدنظر رهبر معظم انقلاب هم تأثیرگذار خواهد بود.

هرچند تبلیغات اصول و ملزوماتی دارد که ضروری است کاندیداها به آن توجه داشته و آن را رعایت کنند تا از اسراف جلوگیری کرده و پا از قوانین موجود فراتر نگذارند.

این در حالی است که رئیس دستگاه قضا در جمع مسئولان دستگاه قضایی کشور یکی دیگر از تجلی‌های رفتار انتخاباتی دین‌مدارانه را پرهیز از اسراف در تبلیغات برشمرده است.

وی تاکید کرده است: هزینه‌های کلان انتخاباتی خلاف اخلاق انسانی و دین‌مداری است و مردم مسلمان ایران نیز برحسب تجربیات فراوان خود براحتی رفتارهای تبلیغاتی نامزدهای ریاست جمهوری را تشخیص می‌دهند و از افراط‌گرایی در تبلیغات روگردان هستند.

اما برای مشخص شدن بهتر موضوع به سراغ قانون برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و همچنین قانون برگزاری انتخابات شوراها فصول تبلیغات رفتیم تا ببینیم قانون در این زمینه چه‌میگوید.

در زیر متن کامل 2 قانون اشاره شده را در بحث تبلیغات می‌خوانید.

فصل ششم قانون انتخابات ریاست جمهوری ـ تبلیغات

ماده 62 ـ به منظور تضمین برخورداری یکسان نامزدهای ریاست جمهوری از امکانات دولتی کمیسیونی به نام کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات زیر نظر هیئت اجرایی مرکزی انتخابات و بنا به دعوت وزیر کشور تشکیل می‌گردد.

ماده 63 ـ اعضای کمیسیون بررسی تبلیغات ریاست جمهوری عبارتند از :

1- دادستان کل کشور یا نماینده تام الاختیار او .

2- وزیر کشور یا نماینده تام الاختیار او .

3ـ دبیر هیئت اجرائی مرکزی انتخابات

4ـ رئیس شورا یا یکی از اعضای شورای نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به انتخاب شورا.

5- رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یا نماینده تام‌الاختیار او.

تبصره ـ شورای نگهبان می تواند یک نفر از میان اعضای خود یا از خارج را به منظور نظارت بر کار کمیسیون مزبور تعیین نماید.

ماده 64 ـ چنانچه به تشخیص کمیسیون بررسی تبلیغات برنامه‌های تبلیغاتی ضبط شده نامزدها در صدا و سیما دربرگیرنده مطالب توهین‌آمیز یا هتک حرمت سایر نامزدها با دیگر افراد و یا مغایر با قوانین باشد، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف به حذف آن مطالب است و در صورتی که ضمن پخش برنامه زنده‌ای موارد مذکور از سوی هر یک از نامزدهای انتخابات یا نماینده آنها واقع شود، سازمان موظف است با تشخیص کمیسیون بررسی تبلیغات به میزان مناسب و به صورت ضبط شده فرصت احقاق حق بدهد.

ماده 65 ـ نامزدهای ریاست جمهوری که صلاحیت آنان توسط شورای نگهبان تأیید و اسامی آنها از طرف وزارت کشور اعلام می‌گردد هر یک حق دارند به طور مساوی از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برای معرفی و ارائه برنامه های خود استفاده نمایند. ترتیب و تنظیم برنامه تبلیغات نامزدهای انتخاباتی از طریق صدا و سیما به عهده کمیسیون بررسی تبلیغات است.

ماده 66 - فعالیت‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری رسماً از تاریخ اعلام اسامی آنان بوسیله وزارت کشور آغاز و تا 24 ساعت قبل از شروع اخذ رأی خاتمه می‌پذیرد.

ماده 67 ـ فعالیت انتخاباتی در مرحله دوم از تاریخ اعلام رسمی نتایج قطعی آرای مرحله اول شروع و تا 24 ساعت قبل از اخذ رأی مرحله دوم ادامه خواهد یافت.

ماده 68 ـ انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدها له یا علیه نامزدهای ریاست جمهوری از میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه ها و ادارات، شرکتهای دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی ( به هر مقدار ) استفاده می کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع بوده و مرتکب، مجرم شناخته می‌شود.

تبصره 1 ـ مؤسسات و نهادهایی که دارایی آنان از اموال عمومی است، همانند بنیاد مستضعفان، مشمول ماده فوق هستند.

تبصره 2 ـ ادارات و سازمانها و ارگانهای دولتی و نهادها و اعضای آنها با ذکر سمت خود حق ندارند له و علیه هیچ یک از نامزدهای انتخاباتی اعلامیه، اطلاعیه، پلاکارد بدهند‌.

ماده 69 ـ الصاق اعلامیه، عکس، پوستر، هرگونه آگهی تبلیغاتی بر روی علائم راهنمایی و رانندگی، تابلوی بیمارستانها ، تابلوی مدارس و سایر مؤسسات آموزشی دولتی و وابسته به دولت ممنوع بوده و مأمورین انتظامی در صورت مشاهده چنین مواردی متخلفین را جلب و به منظور تعقیب قانونی به مقامات قضایی تحویل می‌دهند. شهرداری‌ها و بخشداری‌ها نیز باید نسبت به امحای چنین اوراق اقدام کنند.

ماده 70 ـ هیچ کس حق ندارد آگهی یا پوسترهای تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی که در محل های مجاز الصاق گردیده در مدت و زمان قانونی تبلیغات پاره و یا محو نماید و عمل مرتکب جرم محسوب می‌شود.

ماده 71 ـ داوطلبان ریاست جمهوری و طرفداران آنان در تبلیغات انتخاباتی به هیچ وجه مجاز به هتک حرمت و حیثیت نامزدهای انتخاباتی نیستند و متخلفین طبق مقررات مجازات خواهند شد.

ماده 72 ـ هرگونه آگهی و آثار تبلیغاتی باید قبل از شروع اخذ رأی از محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی توسط اعضای شعبه محو گردد‌.

ماده 73 ـ مقامات اجرایی و نظارت انتخابات حق تبلیغ له یا علیه هیچ یک از داوطلبان انتخاباتی را نخواهند داشت . تخلف از این قانون جرم محسوب می‌شود.

ماده 74 ـ کلیه رسانه‌های دیداری و شنیداری و مکتوب و الکترونیک و سایر شبکه‌های مجازی، حق ندارند آگهی یا مطلبی علیه نامزدهای انتخاباتی درج کنند و یا مطالبی بنویسند که دال بر انصراف گروه یا اشخاصی از نامزدهای معین باشد. در صورت وقوع این تخلف، نامزدهای مزبور حق دارند پاسخ خود را ظرف هجده ساعت پس از انتشار، به وسیله وزارت کشور به رسانه مزبور بدهند و رسانه مزبور مکلف به نشر فوری آن در اولین زمان ممکن است.

در صورتی که رسانه مزبور قبل از ساعات ممنوعیت تبلیغاتی اطلاع‌رسانی نکند یا منتشر نشود، مدیر مسؤول آن باید با هزینه خود پاسخ نامزد را به روزنامه یا مجله همطرازی که قبل از ممنوعیت تبلیغات چاپ می‌شود، ارسال کنند و آن نشریه مکلف به‌درج آن در اولین چاپ نشریه است.

ماده 75 ـ در صورت درخواست کتبی و رسمی اشخاص حقیقی و حقوقی، چاپخانه آگهی تبلیغاتی انتخاباتی را چاپ خواهد کرد.

ماده 76 ـ ذیل آگهی های تبلیغاتی چاپی باید نام و نشانی دقیق چاپخانه و تاریخ چاپ درج شده باشد.

ماده 77 ـ مسئولان چاپخانه‌ها موظف‌اند چهار نسخه از هر یک از اوراق تبلیغات انتخاباتی را بلافاصله پس از چاپ، همراه با یک نسخه از درخواست رسمی تقاضاکنندگان جهت ضبط در پرونده سریعاً به وزارت کشور و شورای نگهبان ارسال دارند.

تبصره ـ  وزارت ارشاد اسلامی موظف است مفاد مواد 74 ، 75 و 76 را به چاپخانه های کشور بخشنامه نموده و در مورد متخلفین با توجه به ماده 26 آیین نامه تأسیس چاپخانه و گراور سازی مصوب 1358/12/27شورای انقلاب تصمیم مقتضی اتخاذ کند.

فصل پنجم آئین نامه اجرایی انتخابات شوراهای اسلامی شهر – تبلیغات

ماده 61- مدت فعالیت تبلیغات انتخاباتی برای کلیه نامزدها یکسان است و (8) روز قبل از روز اخذ رأی آغاز می‌گردد و تا (24) ساعت قبل از روز اخذ رأی ادامه خواهد داشت.

ماده 62- در فعالیت‌های تبلیغات انتخاباتی، انجام امور ذیل ممنوع است و مرتکبین تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند‌.

1- نوشتن و یا اظهار مطالب خلاف واقع.

2- دیوار نویسی، راه‌اندازی کاروان‌های تبلیغاتی و استفاده از بلندگوهای سیار خارج از محل سخنرانی و یا ستاد تبلیغاتی انتخاباتی.

3- اعلام نظر شخصیت ها در تأیید نامزدها با ذکر عنوان و مسئولیت آنان‌.

4- استفاده از صدا و سیما و میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دار .

5- فعالیت انتخاباتی کارمندان در ساعات اداری.

6- استفاده از وسایل و امکانات وزارتخانه‌ها، ادارات‌، شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها و شرکت‌ها و سازمان‌های وابسته به آنها و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی ( به هر میزان ) استفاده می‌کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور .

7- فعالیت تبلیغاتی مجریان و ناظران انتخابات برای نامزدهای انتخاباتی در قلمرو جغرافیایی مسئولیت خود.

8- الصاق هرگونه آثار تبلیغاتی نامزدها بر روی علائم راهنمایی و رانندگی، تابلوی بیمارستان، تابلوی مدارس و سایر مؤسسات آموزشی و تابلوهای منصوبه در معابر عمومی توسط بخش دولتی و وابسته به دولت و همچنین تأسیسات دولتی و صندوق‌های پست، باجه‌های تلفن، پست های برق و تلفن، تابلوها و املاک بخش خصوصی ( مگر با رضایت مالکان یا متصرفان ) و هرگونه تابلوی راهنما، مأمورین انتظامی در صورت مشاهده چنین مواردی متخلفان را جلب و بمنظور تعقیب قانونی به مقامات قضایی تحویل می‌دهند. شهردار‌ی‌ها موظف اند با استفاده از امکانات نسبت به امحاء چنین اوراقی اقدام کنند.

9- تبلیغ علیه نامزدها و هرگونه هتک حرمت و حیثیت آنان.

10- پاره یا معدوم نمودن عکس و آثار تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی در مدت و زمان قانونی تبلیغات که در محلهای مجاز الصاق شده و یا نصب شده باشد‌.

11- انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی تحت عنوان داوطلبی خارج از مهلت قانونی تبلیغات .

تبصره 1 – درجات تحصیلی و سوابق خدمات و فعالیتهای مورد ادعا در آثار تبلیغاتی باید مستند به مدارکی باشد که در صورت نیاز هیأت اجرایی، ارائه آنها امکان پذیر باشد.

تبصره 2- شهرداری‌ها می‌توانند با استفاده از امکانات محلی، محل‌های مناسبی را برای الصاق و یا ارائه آثار تبلیغاتی نامزدها تعیین کنند.

تبصره 3- استفاده از امکانات تبلیغی مؤسساتی که به نحوی از بودجه عمومی استفاده می کنند ولی با رعایت ضوابط و انعقاد قرارداد و اخذ وجه از اشخاص حقیقی و حقوقی برای آنها کارهای تبلیغاتی انجام میدهند ( مثل نشریات وابسته به دولت )، در تبلیغات انتخاباتی بلامانع است.

تبصره 4- استفاده از اماکن دولتی و عمومی مشروط به اخذ مجوز از مقامات ذی‌صلاح و پرداخت هزینه برابر برای تمامی نامزدها و طرفداران آنها بلامانع است.

تبصره 5- استفاده از هرگونه آثار تبلیغاتی نامزدها و طرفداران آنان اعم از کاغذی، پارچه ای، مقوایی، فلزی و یا هر جنس دیگر با ابعاد بیشتر از 70 × 100  سانتی متر ممنوع است.

تبصره 6- شرکت پست در چارچوب اساسنامه خود میتواند در امر توزیع آثار تبلیغاتی نامزدها اقدام کند.

ماده 63-  مطبوعات و نشریات حق ندارند آگهی یا مطالبی علیه نامزدهای انتخاباتی درج نمایند و یا مطلبی بنویسند که دال بر انصراف گروه یا اشخاصی از نامزدهای معین باشد، در این صورت نامزدها حق دارند پاسخ خود را به نشریه مزبور بدهند و آن نشریه طبق قانون مطبوعات مکلف به چاپ فوری آن در مهلت مجاز تبلیغات است.

تبصره - مطبوعات و نشریات در انتشار هر گونه مطلب در خصوص نامزدها مکلفند به نحوی اقدام کنند که فرصت پاسخگوئی برای نامزد در مهلت مجاز تبلیغاتی فراهم باشد.

ماده 64- انتشار اعلام نظر شخصیت‌ها ( بدون ذکر عنوان و مسئولیت آنان)، مجامع ، احزاب و گروه‌های مجاز، در تأیید نامزد انتخاباتی باید مستند به مدرک کتبی و امضا شده مربوط به تأیید و حمایت باشد و نامزد انتخاباتی در صورتی که بخواهد از تأیید مراجع یاد شده در صدر این نامه استفاده نماید باید مستندات و مدارک آن را ارایه کند.

ماده 65- همزمان با آغاز کار ستاد تبلیغات انتخاباتی نامزدها، نشانی و محل ستاد و نام مسئول آن باید کتباً و با امضای نامزد انتخاباتی مربوط، به آگاهی هیأت اجرایی حوزه انتخابیه برسد.

تبصره – ستاد تبلیغات انتخابات، مرکزی است که فعالیت های تبلیغاتی نامزدها و طرفداران آنها مندرج در مواد فصل پنجم این آیین نامه در آن ساماندهی و انجام می پذیرد و هر داوطلب تنها می تواند در هر منطقه شهرداری یک ستاد تبلیغاتی دایر نماید.

ماده 66- هرگونه عکس و آثار تبلیغاتی نامزدهای انتخاباتی که در محل شعبه ثبت نام و اخذ رأی وجود دارد باید قبل از اخذ رأی، توسط اعضای شعبه امحاء شود. (فارس)