موزه فضانوردی، هدیه فضانوردان جهان به ایرانی‌ها

خوشبختانه کشور عزیز ما چند سالی است کارت طلایی عضویت در باشگاه فضایی جهان را دریافت کرده و رشد پیشرفت دانشمندان ایرانی در این حوزه آنقدر سریع است که انتظار می‌رود تا چند سال آینده یکی از کشورهای تاثیرگذار فضایی جهان باشیم.

این همه پیشرفت بدون پشتوانه آموزش خود می‌تواند یک تهدید باشد و چه جایی بهتر از یک موزه علمی برای آموزش و تشویق نوجوانان و جوانان ایرانی برای توجه به فضا و فضانوردی؟ این خلأ چند سالی بود بشدت احساس می‌شد تا این‌که پیگیری‌های مصرانه سیروس برزو، مروج و علاقه‌مند حوزه کیهان نوردی از یک سو و نگاه مثبت و توجه ویژه حامد سلیمانی، مدیر فرهنگسرای اشراق، یکی از چند فرهنگسرای شرق شهر تهران، از سوی دیگر باعث شد تا شاهد افتتاح نخستین موزه و کانون فضانوردی ایران باشیم. موزه‌ای کاملا خصوصی که به قول حامد سلیمانی و به عقیده سیروس برزو، بر پایه هدایای فضانوردان جهان به مردم ایران شکل گرفته است.

از بین همه حوزه‌های جذاب و متنوع علم، چرا فرهنگسرای اشراق تصمیم به راه‌اندازی موزه فضانوردی گرفته است؟

کشور ما در سال‌های اخیر فعالیت‌های متنوعی را در حوزه فضا آغاز کرده است. دستاوردهای دلگرم‌کننده در زمینه ارسال ماهواره به فضا و تلاش‌های موفقی که جهت سفر فضایی یک میمون صورت گرفت و همچنین برنامه ایران برای ارسال انسان به فضا، اشتیاق جوانان برای کسب دانش در حوزه فناوری فضایی و فضانوردی را دو صد چندان کرد اما متاسفانه بررسی‌های ما نشان داد هیچ کاری در حوزه پایه و در زمینه آموزش و ترویج این علم صورت نگرفته است. برای مثال در حوزه نجوم کارهای بزرگی انجام شده و گروه‌های نجومی متعددی وجود دارند که محصول تلاش‌های آنها در سال‌های اخیر خیل عظیم نوجوانان و جوانان آموزش دیده در این حوزه است.

این موضوع ما را به فکر انداخت که خوب است مجموعه تلاش‌های بشر در راه کشف فضا و بهره‌برداری از آن را در مجموعه کوچکی از تصاویر، ابزار فضانوردی و پوستر گرد هم آوریم تا پاسخی داده باشیم به اشتیاق فراوان جوانان ایرانی؛ البته جامعه هدف ما قشر دانش‌آموزان است. ما همچنین می‌خواهیم در کنار این موزه یک کانون فضانوردی راه بیندازیم تا دانش‌آموزان و حتی مردم عادی، پدرها و مادرها و همه افراد علاقه‌مند بیایند عضو شوند و ما بتوانیم با برگزاری کلاس‌های آموزشی، آنها را با اصول سفر به فضا آشنا کنیم. از سوی دیگر علم و فناوری فضانوردی را می‌شود مادر همه علوم دانست. چون برای سفر به فضا بشر باید بهترین دانش و ساخته‌های خود را در هر حوزه‌ای به کار گیرد. این یعنی ما با راه‌اندازی موزه فضانوردی، به عبارتی موزه‌ای از بهترین‌های علم روز جهان را به نمایش درمی‌آوریم. این‌طور نیست برنامه‌های ما فقط منطقه‌ای باشد. ما برنامه داریم موزه و کانون فضانوردی ما پس از طی‌کردن دوره آزمایشی خود و پس از آموزش افراد در کل استان تهران و در آینده در کل کشور همه‌گیر شود.

اصولا چه چیزهایی را قرار است نمایش دهید؟

در واقع قدم اول ما برای راه‌اندازی این موزه به همت آقای سیروس برزو برمی‌گردد که در طول سال‌ها زندگی در روسیه، اقلام فضانوردی زیادی را از فضانوردان و شخصیت‌های فضایی طراز اول جهان یادگار گرفته‌اند و ایشان موافقت کرده‌اند این اقلام در اینجا به نمایش درآید، چون اعتقاد دارند این اقلام هدایای فضانوردان جهان به مردم ایران است.

انواع سکه، مدال، ماکت سفینه‌ها و موشک‌ها، تمبرها و پاکت‌های امضا شده، تصاویر امضا شده و بسیاری از اقلام دیگر مثل غذاهای فضایی. اما از نظر من مهم‌ترین بخش این موزه افرادی هستند که از دل یک پوستر ساده، داستانی هیجان‌انگیز از تلاش بشری شجاع برای کشف اسرار کائنات و کنار زدن پرده‌ای دیگر از نادانسته‌های انسانی حکایت می‌کنند.

ما در حال حاضر هم انواع غذاها و نوشیدنی‌های فضایی داریم و هم اقلامی از فرهنگ و هنر و مذهب ایرانی که به فضا رفته‌اند.

مثل آثار استاد فرشچیان و قرآن کریم که توسط فضانوردان مختلفی به مدار زمین برده شده‌اند. این اقلام قرار است در این موزه به نمایش درآیند. در کنار اینها ما برنامه‌هایی هم برای خرید و تجهیز بیشتر داریم که مستلزم زمان و بودجه است.

با این حساب طرح شما برای موزه و کلوب فضانوردی فقط مجموعه‌ای از تصاویر یا پوسترها نخواهد بود. با این طرح بزرگی که برای سراسری‌شدن این کار در سر دارید، چه فکری جهت تهیه بخش‌های مختلف موزه مثل غذاهای فضایی برای سایر موزه‌های فضانوردی در شهرهای دیگر کرده‌اید؟

اقلامی که ما برای نمایش در اختیار داریم آنقدر زیاد است که به دلیل فضای کمی که در اختیار داریم، فقط موفق به نمایش بخش کوچکی از آنها خواهیم شد. در ضمن بسیاری از این اقلام قابلیت مشابه‌سازی و مدل‌سازی نیز دارد. ما فکرهایی هم برای آن موضوع داریم و کارهایی هم آغاز شده‌است. اما در قدم اول برنامه داریم که نمایشگاه‌های موقت در شهرستان‌ها برگزار کنیم و اقلامی را که می‌شود جابه‌جا کرد برای مدتی کوتاه به سفری به دور ایران ببریم و از این طریق نعمت موزه فضانوردی را با همه ایرانیان سهیم شویم.

اصولا قرار است در این موزه چه اتفاقی بیفتد؟ فقط قرار است تاریخ فضانوردی با چند پوستر و ماکت دوره شود؟

به هیچ وجه! ما برنامه‌های متعدد و متنوعی داریم. دوره‌های آموزشی، نمایش فیلم و اسلاید، کارگاه‌های عملی ساخت اقلام فضانوردی و خیلی برنامه‌های دیگر. ما فکر کرده‌ایم حتی با همکاری سازمان‌های مسئول مثل سازمان فضایی ایران می‌شود در آینده بچه‌هایی که اینجا دوره می‌بینند پروژه‌هایشان را که می‌تواند یک ماهواره کوچک باشد به فضا ارسال کنند که به خودی خود بسیار جذاب است. برای مثال خوب است اشاره کنم که ما می‌خواهیم کاری اینجا انجام دهیم که من تا به حال نمونه آن را جایی ندیده‌ام. خب طبیعی است برای بازدید این موزه، مثل هر موزه دیگری باید بلیت تهیه کرد و پولی پرداخت. اما ما می‌خواهیم به همه بازدیدکنندگان یک هدیه فضایی بدهیم. هدیه‌ای که نمونه ساخته شده یکی از اقلام داخل موزه است. مثلا ظرف مخصوص نوشیدن چای در مدار زمین، ماکت، پازل یا کتاب. به این شکل ما سلولی از این موزه را می‌بریم به خانه‌های مردم. آموزش پس از اتمام بازدید از موزه متوقف نمی‌شود و در خانه آنها ادامه پیدا خواهد کرد.

ما در اوج دوران دیجیتالی تمدن بشری هستیم. آیا قرار نیست موزه مجازی فضانوردی در دستور کار شما قرارگیرد؟

وب‌سایت خود فرهنگسرا در حال تغییر و تحول اساسی است. ما الان آمادگی کامل داریم که بخشی از سایت فرهنگسرای اشراق در اختیار این موزه قرار بگیرد. تصاویر و تکه فیلم‌ها و حتی آموزش از راه دور با زیرساخت فعلی ما امکان‌پذیر است.

و این موزه چه زمانی افتتاح می‌شود؟

فرهنگسرای اشراق دو برنامه ملی پر استقبال در طول سال دارد. یکی جشنواره انار در فصل پاییز و دیگری جشنواره گلابگیری در انتهای فصل بهار. به همین دلیل ما فکر کردیم افتتاحیه این موزه را موکول کنیم به برگزاری جشنواره گلابگیری یعنی از بیست و پنجم اردیبهشت تا پایان خرداد که حضور فراوان مردم بتواند تبلیغ سینه به سینه خوبی برای افتتاح قدرتمند این موزه باشد. جشنواره انار و گلابگیری، احیای سنت‌های اصیل ایرانی است، درست مانند نجوم و توجه به آسمان و حرکت اجرام سماوی و از همه مهم‌تر علم‌دوستی ایرانیان. ما می‌خواهیم این سنت را نیز دوباره احیا کنیم.

شهرام یزدان‌پناه - گروه دانش