مروری بر رویدادهای اجتماعی درسال جاری

جامعه بستر رویدادهایی است که نه‌تنها از تصمیم‌ها و اتفاقات سیاسی و اقتصادی تاثیر می‌پذیرد که بر آنها اثر نیز می‌گذارد. رویدادهای جامعه به خاطر فراگیری بالا، بیشتر از رویدادهای سیاسی، اقتصادی یا ورزشی قادر است احساسات عمومی را با خود همراه کند. با اتفاقات اجتماعی است که حس جامعه جریحه‌دار می‌شود، به حرکت یا سکوت واداشته می‌شود و به خاطر ملموس بودن این رویدادها مهم‌ترین بازیگران این‌گونه اخبار مردمند؛ مردمی که در سایر خبرها بیننده، شنونده یا خواننده‌‌اند، در رویدادها و اخبار اجتماعی به نقش اول و بازیگران اصلی بدل می‌شوند. به همین دلیل صفحات و بخش‌های جامعه یا همان صفحات اجتماعی پای ثابت رسانه‌های جمعی و خبری است.

هرچند پرونده آلودگی هوای تهران قدمتی 15 ساله دارد، اما این موضوع سال 90 آن‌چنان در شرایط بحرانی قرار گرفت که در تعداد قابل توجهی از روزهای سال، فعالیت‌‌های اقتصادی و اجتماعی را در شهر فلج، مدارس و ادارات را تعطیل و بسیاری از شهروندان را خانه‌نشین کرد. حالا پس از گذشت چند ماه، 211 روز هوای ناسالم، ره‌آورد آلودگی هوا برای شهروندان تهرانی است.

در حالی که مسوولان شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران در روزهایی از سال از ناسالم بودن وضعیت هوای تهران خبر می‌داند، در اظهارنظر دیگری مسوولان سازمان محیط زیست تاکید می‌کردند که وضعیت هوای تهران در شرایط سالم قرار دارد.

حالا شهروندان مدت‌هاست با تشدید وضعیت آلودگی هوای تهران به‌وضوح شاهد این گزارش‌های متناقض هستند و نمی‌دانند برای اطلاع از وضعیت آلودگی هوا واقعا باید به گزارش‌های کدام منبع استناد کنند.

آنها مانده‌اند که گزارش‌های نگران‌کننده و البته واقع‌بینانه‌تر منتشر شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران را باور کنند یا خود را به آمارهای خوشبینانه سازمان محیط زیست که از سالم بودن وضعیت هوای شهرشان حکایت دارد، دل خوش نمایند.

پس از گذشت 5 سال از اولین بحث‌ها بر سر تدوین سند ملی نظام آموزش سرانجام این سند به عنوان قانون اساسی نظام تعلیم و تربیت و سند تحول راهبردی آموزش و پرورش که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب نهایی رسید، 22 آذر امسال طی مراسمی با حضور مقامات عالی‌رتبه کشوری در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما رونمایی شد. این سند برای اولین‌بار زیر و رو کردن نظام آموزشی را در دستور کار قرار داد و به تبع آن قرار شد تا کلاس ششم به دوره ابتدایی برگردد، اول راهنمایی حذف شود، کلاس‌های پیش‌دانشگاهی برای همیشه با دبیرستانی‌ها خداحافظی کند و تمام کتاب‌های درسی تا 6 سال دیگر تغییر کند.

با این که هنوز این سند برای اجرایی شدن، راه درازی پیش‌رو دارد و نیازمند تدوین راهکارهای دقیق اجرایی است، اما امسال این سند بارها به پای ثابت تیتر صفحات نخست روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها تبدیل شد و مردم که مستقیما با آثار و تبعات این سند درگیر بودند، در تماس با رسانه‌ها خواستار اطلاعات بیشتری در این‌باره بودند.

سال 90 سال پرحاشیه‌ای برای متروی تهران و البته پر از چالش و اختلاف میان مسوولان دولت و شهرداری بر سر حمل و نقل عمومی بود؛ اختلافی که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال هنوز هم تمام شدنی به نظر نمی‌رسد، این را می‌شود از خط و نشان کشیدن‌های گاه و بیگاه مسوولان دولت و شهرداری بر سر وضعیت متروی تهران کاملا فهمید.

مسافران مترو هم طی یک سال اخیر، بیش از هر زمان دیگری سایه سنگین سیاست‌زدگی را بر حمل و نقل عمومی احساس ‌کردند. اختلاف نظرها بر سر پرداخت سهم دولت و شهرداری از حمل و نقل عمومی بویژه مترو حالا دیگر آنقدر رسانه‌ای شده است که مسافران مترو چه بخواهند و چه نخواهند کاملادر جریان لحظه به لحظه آن قرار دارند و از همه بدتر این که پای شهروندان نیز در این اختلاف نظرها به میان کشیده می‌شود.

اما امسال نوبت یارانه 60 میلیارد تومانی بلیت مترو بود تا بار دیگر به آتش اختلافات دولت و شهرداری در بحث حمل و نقل عمومی دامن بزند، همان 60 میلیارد تومانی که مسوولان شورای عالی ترافیک به نمایندگی از سوی دولت اصرار دارند که پرداخت شده و مسوولان مترو تاکید می‌کنند حتی یک ریالش را هم نگرفته‌اند.

کار به جایی رسید که مسوولان استانداری تهران به عنوان مدرک، شماره حساب پرداخت پول را ارائه کردند و چندی بعد از آن، مقابل مسوولان متروی تهران نیز تاکید کردند پولی به این حساب واریز نشده است.

موضوع قطارهای متوقفی متروی تهران در گمرک بندرعباس نیز دیگر موضوع اختلاف مسوولان دولت و شهرداری بود، همان قطارهایی که می‌گویند ماه‌هاست به دلیل عدم تخصیص اعتبار از سوی دولت به متروی تهران در گمرک خاک می‌خورند. حالا در آستانه سال جدید باید منتظر ماند و دید که آیا اختلاف نظرها میان مسوولان دولت و شهرداری بر سر مشکلات متروی تهران حل و فصل خواهد شد یا مسافران مترو همچنان باید شاهد خط و نشان کشیدن‌های دو طرف برای هم باشند.

خبرهای سربازی همیشه مهم است و معمولا مخاطبانش از جوانان مشمول هم فراتر رفته و برای والدین،همسران و بقیه اعضای خانواده هم قابل توجه است.

اما امسال خبرهای این حوزه با تصویب و اجرای قانون جدید نظام وظیفه بیشتر از همه همیشه مورد توجه بود. طرح اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی مهر ماه سال 88 در 84 ماده در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، اما پس از آن شورای نگهبان طی 2 نوبت در آبان و اسفند سال 88 موضوع را بررسی و ایراداتی را به آن وارد کرد؛ ایراداتی که از سوی شورای نگهبان بر این قوانین وارد بود، در سه دسته ورود به اختیارات فرمانده کل قوا، بار مالی و ایراد شکلی آنها تعریف می‌شد.

بر این اساس22 آبان امسال برای سومین بار مجلس درصدد اصلاح ایرادات مورد نظر شورای نگهبان برآمد، تا این مصوبه، بتواند پس از تایید شورای نگهبان به شکل قانون درآمده و به مرحله اجرا برسد.با رفع ایرادات مطرح شده این قانون، از اوایل زمستان 90 بخش‌های زیادی از این قانون رسما اجرایی شد. هر چند بخش‌هایی از این قانون همانند گذشته اجرا می‌شود، اما برخی تغییرات قانون جدید نظام وظیفه تفاوت‌های زیادی با گذشته داشت.

حذف معافیت تک فرزند ذکور با پدر بالای ٦٠ سال، حذف کارت پایان خدمت برای نقل و انتقالات رسمی، اجرا نشدن معافیت دو برادری، منتفی شدن افزایش حقوق سربازان، الزام داشتن کارت پایان خدمت برای دریافت وام بانکی و اعلام مدت مجاز تحصیل در دانشگاه‌ها برای مشمولان از جمله مهم‌ترین تغییرات طرح اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی بود.

گذشته از موارد گفته شده افزایش سن اعزام به خدمت سربازی نیز از موارد جالب توجه قانون جدید است. در گذشته مشمولان با پایان 17 سالگی یا به عبارتی از 18 سالگی فراخوان می‌شدند، اما در قانون جدید این امر یک سال به تعویق افتاد و تمامی افراد با پایان 18 سالگی یا همان 19 سالگی مشمول قانون وظیفه عمومی می‌شوند. بر این اساس تمامی مشمولان دیپلم و بالاتر به جای 4 تا 6 ماه، یکسال فرصت دارند خود را برای انجام خدمت معرفی کنند.

در اولین ماه سال 90 خبر رهاسازی 2 بیمار در حاشیه یکی از اتوبان‌های تهران خبرساز شد.

هرچند که وزارت بهداشت ابتدا خبر را تکذیب کرد، اما در نهایت خبر تایید شد. ماجرا این بود که دو بیمار بستری در بیمارستان امام تهران مدت زیادی در این بیمارستان بستری‌شده و یکی از این بیماران که سابقه مواد مخدر داشت، به دلیل نداشتن جا و مکان، ترجیح می‌داد در بیمارستان بستری باشد، اما متاسفانه به خاطر نبود سیستم درست مددکاری در بیمارستان‌های کشور، مسوولان بیمارستان ترجیح می‌دهند این دو بیمار را در خیابان رها کنند.

از جزئیات این خبر که بگذریم، چه وزارت بهداشت بخواهد و چه نخواهد متاسفانه فقیر شدن مردم بر اثر هزینه‌های درمان مساله نادری نیست.

در قانون برنامه توسعه چهارم، دولت موظف شده بود تعداد افرادی را که بر اثر هزینه‌های درمانی برای همیشه به زیر خط فقر می‌روند، از 3 درصد زمان شروع برنامه به زیر یک درصد برساند؛ اما اکنون و با آغاز برنامه توسعه پنجم نه‌تنها این جمعیت کاهش نیافته، بلکه افزایش هم یافته و سالانه بین 5 تا 6 درصد جمعیت کشور بر اثر پرداخت هزینه‌های گزاف درمان برای همیشه به زیر خط فقر می‌روند و مجبورند برای تامین این هزینه‌ها وسایل زندگی خود را بفروشند.

با وجود این بهتر است دولت و مسوولان وزارت بهداشت با تدبیر ویژه مشکلات مردم درخصوص هزینه‌های درمان را به حداقل برسانند تا اخباری مانند رهاسازی بیماران در خیابان به دلیل نداشتن هزینه درمان تنها در آرشیو خبرها باقی بماند.

یکی از رویدادهای عجیب امسال تصمیم ناگهانی و شتابزده سازمان حج و زیارت برای قرعه‌کشی عمره و تعیین تکلیف 6 میلیون و 500 هزار نفر سپرده‌گذار تا 10 سال آینده بود.

جالب اینجاست که مسوولان سازمان حج و زیارت پیش از این تصمیم ناگهانی چندین بار به شکل غیررسمی و رسمی اعلام کرده بودند که امسال قرعه‌کشی را صرفا برای 2 میلیون و 400 هزار نفر انجام می‌دهند.

تصمیم سازمان حج و زیارت برای ایجاد صف انتظاری 10 ساله از متقاضیان عمره با مخالفت کارشناسان مختلف، رسانه‌ها و بعثه رهبری مواجه شد، اما ظاهرا این سازمان در تصمیم خود ثابت‌قدم بود و قصد کوتاه آمدن نداشت تا آنجا که حتی وقتی نماینده ولی فقیه به نشانه اعتراض در این مراسم حاضر نشد، به برگزاری قرعه‌کشی ادامه داد.

نتایج قرعه‌کشی که تا 10 سال آینده مشخص شد، بازار خرید و فروش فیش‌های عمره هم بار دیگر گرم شد؛ چرا که خیلی‌ها با نتایج این قرعه‌کشی مشکل داشتند و می‌خواستند به روش دیگری بجز قرعه‌کشی سازمان حج و زیارت راهی خانه خدا شوند؛ کسانی مثل سالمندانی که زمان اعزام آنها تا 8 ـ 7 سال دیگر اعلام شده بود و شک داشتند تا آن موقع توانایی سفر داشته باشند یا آنهایی که به هر دلیل نتوانسته بودند در این قرعه‌کشی شرکت کنند و باید تا یک دهه دیگر قید زیارت خانه خدا را می‌زدند.

نکته بسیار مهم دیگری که حتی برای زائران تعیین تکلیف‌شده جای نگرانی دارد این است که آنها بیم دارند در آینده روابط میان دو کشور صلح‌آمیز نباشد و ایران تصمیم بگیرد اعزام زائران به عمره را متوقف کند و در آن شرایط مشخص نیست سرانجام زائران فهرست انتظار 10 ساله چه خواهد شد.

بهمن سال 90 برای مردم ایران بخصوص آنهایی که سروکارشان با قانون و محاکم است روزهای ویژه‌ای بود. در این ماه لایحه مجازات اسلامی پس از چند سال معطلی در مجلس و رفت و آمد بین خانه ملت و شورای نگهبان، بالاخره به تصویب رسید؛ یعنی قانونی که نکات مثبت مندرج در آن بارقه‌هایی از امید در جامعه دمید.

در واقع این قانون جدید در حوزه‌های مسوولیت کیفری و شخصی بودن مجازات، تقسیم‌بندی جرایم و مجازات‌ها، حدود مسوولیت کیفری، تخفیف مجازات، شرایط آزادی مشروط، تعویق، تعلیق و زوال محکومیت کیفری ابتکاراتی دارد که بی‌شک حذف سنگسار، منتفی‌شدن اعدام برای محکومان کمتر از 18 سال و اعمال مجازات‌های جایگزین حبس به عنوان نقاط عطف آن محسوب می‌شود.

در قانون جدید مجازات اسلامی، حدود و قصاص به سیاق قبل همچنان به قوت خود باقی است، اما تعزیرات، یعنی احکامی که به رای حاکم شرع وابسته‌اند به کلی متحول شده‌اند. در واقع مطابق این قانون، مجازات‌های تعزیری از این پس از درجه یک تا 8 اعمال خواهد شد که در جرایم مستوجب تعزیر درجه 6 تا 8 قاضی می‌تواند پس از احراز مجرمیت با توجه به سوابق متهم، صدور رای را از 6 ماه تا 2 سال به تعویق بیندازد.

با این حال قانون مجازات اسلامی تازه تصویب شده هنوز مجال اجرا در محاکم را ندارد؛ چرا که همچنان در انتظار امضای رئیس‌جمهور برای ابلاغ مانده است. برای همین است که جامعه حقوقدانان و قضات کشور که سال 90 را با چشم انتظاری پشت سر گذاشته اند با امیدواری به سال 91 چشم دوخته‌اند.

شاید برگزاری کنکور سراسری دانشگاه آزاد برای اولین بار سال 90 و خروج این آزمون از انحصار دانشگاه‌ها از اولین‌های سال 90 باشد که با وجود تمام انتقادات، وزارت علوم امیدوار است دومین آن را در ماه آینده برگزار کند.

ورود اولین دانشجویان پولی در دوره دکتری هم از جمله اولین‌های سال 90 است که شاید سال 91 فرصتی برای فراگیری بیشتر دانشجویان پولی در سایر مقاطع باشد.

گروه جامعه