بلاتکلیفی اموات تهرانی

45 سال پیش که اولین و تنها گورستان رسمی پایتخت در بهشت زهرای فعلی سر و شکلی به خود گرفت، هیچ‌کس فکرش را هم نمی‌کرد که در آینده‌ای نه چندان دور با تکمیل تدریجی ظرفیت این گورستان، نگرانی‌ها از بابت این‌که بزودی اموات تهرانی روی دست مسوولان شهری بمانند، تا این حد جدی شود.

زمزمه‌های تکمیل ظرفیت بهشت زهرا (س) و نگرانی‌هایی که از بابت بلاتکلیفی دفن اموات تهرانی در این زمینه وجود دارد، طی چند سال اخیر به دغدغه جدی برای مسوولان شهری تبدیل شده است، حتی توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا (س) به سمت باقرشهر که سال 87 با وجود مخالفت‌ها و مقاومت‌های فراوان مسوولان باقرشهری رخ داد، هم فقط مسکن موقتی بود زیرا اینطور که مسوولان بهشت زهرا می‌گویند شمارش معکوس برای پر شدن قطعات جدید هم آغاز شده و اگر از هم‌اکنون فکری برای پیدا کردن خانه جدید اموات پایتخت‌نشین نشود، قطعا در آینده نزدیک مرده‌های این شهر روی زمین خواهند ماند.

اتوبان تهران ـ ساوه، شمال شرق تقاطع غیرهمسطح بزرگراه بابایی و جاده دماوند، پارک جنگلی سرخه حصار، خاوران ، زمین‌های مجاور اراضی احمدآباد مستوفی، اراضی شریف‌آباد، اتوبان شهید بابایی جاده لشگرک به تلو، شمال غربی کوه بی‌بی شهربانو، اراضی نصیرآباد، امامزاده عقیل، کیلومتر 14 آزادراه تهران ـ شمال، اراضی ازگیل دره در شرق شهرک دانشگاه صنعتی شریف واقع در منطقه‌22،‌‌ پارک جنگلی قوچک، شمال پارک جنگلی لویزان و جنوب جاده لشگرک، شمال شرق تهران واقع در حریم منطقه 13 و جنوب‌غربی تقاطع غیرهمسطح بابایی، پارک جنگلی خرگوش‌دره در غرب مجموعه ورزشگاه آزادی و شمال آزادراه تهران ـ کرج، اراضی پارک جنگلی چیتگر در منطقه 22، باغات شمال غرب منطقه 5 و ... اینها برخی از گزینه‌های پیشنهادی شهرداری در این سال‌ها به منظور احداث گورستان‌های جدید برای اموات تهرانی بوده است که به دلیل مقاومت‌ها و مخالفت‌هایی که برای احداث گورستان در هر یک از آنها وجود داشت، تقریبا هیچ‌کدامشان به سرانجام نرسید.

با منتفی شدن اکثر گزینه‌های بالا برای احداث گورستان‌های جدید تهران در این میان 2 گزینه (اراضی تلو) در شرق و (گرمدره) در غرب تهران به عنوان گزینه‌های پیشنهادی اولویت‌دار مسوولان شهری برای احداث گورستان‌های جدید همچنان مطرح بوده است، اما این‌طور که معاون خدمات شهری شهرداری تهران می‌گوید کار احداث گورستان جدید برای اموات تهرانی در همین 2 نقطه نیز با مقاومت‌های جدی مواجه شده تا حدی که فعلا چاره‌ای جز مسکوت گذاشتن قضیه برای مسوولان شهری باقی نمانده است.

اما با این حال حسین کلخورانی همچنان تاکید می‌کند که موضوع گورستان‌های جدید و توسعه گورستان‌ها در تهران منتفی نیست.

به گفته کلخورانی در شمال غرب و شمال شرق تهران هم می‌توان مکان‌هایی را برای احداث گورستان ایجاد کرد، اما ‌ این موضوع هنوز به نتیجه نرسیده است.

وی با بیان این‌که ایجاد گورستان تا کیلومتر‌ها اراضی اطراف آن را در بر می‌گیرد، توضیح می‌دهد: کاملا طبیعی است با احداث گورستان در یک منطقه ارزش زمین آن حوالی کاهش یابد و همین موضوع یکی از دلایل مهمی است برای این‌که در هر نقطه‌ای که برای احداث گورستان انتخاب می‌شود، همواره مقاومت‌های جدی وجود داشته باشد.

به گفته کلخورانی، ساکنان تا کیلومتر‌ها اجازه ساخت گورستان را نمی‌دهند و به همین دلیل است که شهرداری تاکنون نتوانسته مکان مناسبی برای احداث گورستان جدید تهران پیدا کند.

به طوری که پیداست مسوولان شهری دیگر به این باور رسیده‌اند که با مقاومت‌های موجود به تنهایی نمی‌توانند کار احداث گورستان جدید را پیش ببرند و برای این کار چاره‌ای جز کمک گرفتن از نهادهای بالادستی مانند استانداری ‌ یا حتی وزارت کشور و دولت ندارند.

شاید هر بار که موضوع تکمیل ظرفیت بهشت زهرا (س) و مشکلاتی که بر سر راه احداث گورستان‌های جدید برای اموات تهرانی مطرح می‌شود، هیچ کس به اندازه شهروندان باقرشهری و مسوولان این شهر نگران نشوند.

نگرانی آنها از این بابت است که مبادا وقتی مسوولان شهرداری تهران از احداث گورستان‌های جدید در اطراف تهران به دلیل مقاومت‌های جدی که در این زمینه وجود دارد، ناامید شوند باز هم اهالی باقرشهر را قربانی تکمیل ظرفیت بهشت زهرا کنند و باز هم توسعه بهشت زهرا به سمت باقر شهر را در پیش بگیرند.

دلیل مخالفت مسوولان باقرشهر هم کاملا روشن است، اهالی باقرشهر مدت‌هاست تبعات سنگین توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا (س) را می‌پردازند. باقرشهری‌ها نه‌تنها دل خوشی از مشکلات کمبود جای دفن برای اموات تهرانی ندارند، بلکه از توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا به سمت باقرشهر که حدود 2 سال پیش اتفاق افتاد هم بسیار ناراضی هستند.

آنها می‌گویند کاش مسوولان شهرداری تهران و کسانی که پیشنهاد توسعه بهشت زهرا به سمت باقرشهر را دادند حاضر می‌شدند فقط یک روز در این منطقه سکونت کنند تا ببینند اهالی اینجا 2 سال است که با چه شرایط سختی زندگی می‌کنند.

اکثر روزها از صبح تا شب صدای بلند مداحی و نوحه‌خوانی و شیون و زاری خانواده متوفیان تا داخل خانه‌های اهالی باقرشهر می‌آید، وضعیتی که تحمل آن مدت‌هاست برای ساکنان باقرشهر و روستاهای اطرافش بسیار سخت شده است.

اما این فقط اهالی باقرشهر نیستند که از توسعه بهشت‌زهرا‌(س) به سمت محدوده زندگی‌شان ناراضی‌اند.

10 سال پیش درباره تکمیل ظرفیت بهشت زهرا به مسوولان شهرداری تهران هشدار داده بودیم!

این گفته نایب‌رئیس شورای شهر باقرشهر است که در گفت‌وگو با «جام‌جم» به‌صراحت به این موضوع اشاره می‌کند که تکمیل ظرفیت بهشت زهرا و نگرانی‌هایی که از این بابت وجود دارد، موضوع جدیدی نیست چراکه 10 سال پیش چه در زمان شهردار بودن رئیس‌جمهور فعلی و چه در زمان قالیباف مسوولان شورای شهر و شهرداری باقرشهر طی مکاتباتی که با مسوولان شهرداری تهران در این زمینه انجام داده بودند نسبت به تکمیل ظرفیت بهشت زهرا و مشکلاتی که بتدریج از این بابت وجود خواهد داشت، هشدار داده بودند.

علی فرجی با یادآوری 2 سال پیش که موضوع توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا (س) مطرح شد، می‌گوید: در موضوع توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا(س) چون قضیه، ابعاد ملی به خود گرفته بود به دلایلی ناچار شدیم کوتاه بیاییم، اما یک‌بار دیگر زیر بار چنین تصمیمی نخواهیم رفت، زیرا دیگر جایی برای توسعه بهشت زهرا (س)‌ به سمت باقرشهر نداریم، مگر این‌که بخواهند روستاها را هم بخرند و به گورستان تبدیل کنند!‌

وی می‌گوید براساس یکی از بندهای توافقنامه‌ای که آن زمان بین شهرداری تهران و مسوولان باقرشهر منعقد شده بود تاکید شد این توسعه برای اولین و آخرین بار انجام شود.

وی این‌که مسوولان بهشت زهرا (س) و شهرداری تهران هر از گاهی به دلیل نگرانی از کمبود جا بلافاصله به یاد توسعه به طرف باقرشهر می‌افتند را منطقی نمی‌داند و می‌گوید: این بخشی از توافقات ما با مسوولان شهرداری تهران بود که دیگر به هیچ وجه دنبال توسعه بهشت زهرا (س) ‌به سمت باقرشهر نباشند و به مکان‌های دیگری بیندیشند، اما آقایان می‌روند گرمدره یا هر مکان دیگری، در آنجا با این موضوع مخالفت می‌شود و براحتی کوتاه می‌آیند و می‌پذیرند، پس چه فرقی بین باقرشهر و گرمدره وجود دارد؟

فرجی هم مانند خیلی‌های دیگر، این‌که برای کلانشهری با جمعیتی بیش از 12 میلیون نفر صرفا یک گورستان فعال وجود داشته باشد و تهرانی‌ها در هر نقطه از شهر برای زیارت اهل قبور مجبور باشند‌ کیلومترها راه تا جنوبی‌ترین نقطه شهر بپیمایند را کاملا غیرمنطقی می‌داند.

شاید یکی از دلایلی که موجب بدبینی مسوولان باقرشهر نسبت به توسعه مجدد بهشت زهرا (س)‌ شده است، بدقولی مسوولان شهرداری تهران در انجام تعهداتی بوده که در هنگام توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا به سمت باقرشهر وعده‌اش را به مسوولان و مردم این شهر داده بودند.

براساس توافق انجام شده در آن زمان، مسوولان شهرداری تهران متعهد شده بودند‌ در ازای توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا (س)‌ به سمت باقرشهر یک پارک 33 هکتاری در نزدیکی گورستانی که محل زندگی اهالی باقرشهر بود بسازند.

این پروژه قرار بود ظرف 16 ماه احداث شود اما تاکنون فقط 20 درصد پیشرفت داشته است.

همچنین ساخت پل تقاطع غیرهمسطح در سه‌راهی باقرشهر، توسعه حمل و نقل عمومی، تغییر مکان ایستگاه متروی باقرشهر و اجرای طرح زیرگذر بهشت زهرا (س) از جمله تعهدات دیگر شهرداری تهران به اهالی باقرشهر بوده که مسوولان شهرداری و شورای شهر گلایه‌مندند که چرا با گذشت 4 سال وعده‌های مسوولان شهرداری تهران در این زمینه عملی نشده است.

در واقع تمام گلایه‌های باقرشهری‌ها این است که مسوولان شهرداری تهران هنگامی که موضوع توسعه 160 هکتاری بهشت زهرا (س) مطرح شد برای بی‌جا و مکان ماندن اموات تهرانی به آب و آتش زدند و در قبال اجازه این توسعه وعده‌هایی به مسوولان و مردم باقرشهر دادند که حالا با گذشت 4 سال از آن روزها انجام تعهداتشان به زنده‌ها را فراموش کرده‌اند!

هرچند ظرفیت بهشت زهرا (س) هنوز تکمیل نشده و مشکل کمبود جا برای دفن اموات هنوز به شرایط بحران نرسیده است، اما این‌طور که مسوولان شهرداری تهران می‌گویند، در آینده نزدیک ظرفیت قطعات جدیدی که به واسطه توسعه 160 هکتاری گورستان بهشت زهرا (س) به سمت باقرشهر ایجاد شده نیز تکمیل خواهد شد و آن وقت است که دوباره همهمه‌ها بر سر این‌که اموات تهرانی روی دستمان خواهند ماند، به آسمان بلند خواهد شد.

از طرفی حساب باز کردن روی یک نقطه از شهر مانند توسعه بهشت زهرا (س)‌ به سمت باقرشهر هم راهکار منطقی نیست، بنابراین برنامه‌ریزی بلندمدت برای حل مشکل محل دفن اموات تهرانی حداقل برای 30 سال آینده ضرورتی است که مسوولان شهری نباید از آن غافل شوند و در این راستا برای شهری با جمعیت 12 میلیونی تهران، احداث گورستان‌هایی حداقل در چند نقطه در اطراف شهر امری اجتناب‌ناپذیر است.

پوران محمدی / گروه جامعه