استخوان‌هایی که درد می‌کنند

با نگاهی به روندی که در زندگی روزمره‌مان به صورت عادت در آمده است، درمی‌یابیم که بدون آن که متوجه باشیم، در ساعاتی که در خانه به سر می‌بریم، چه پس از یک روز کاری پر مشغله باشد، چه روز تعطیل و استراحتمان باشد و چه کلا در خانه به سر ببریم، اسیر رسانه‌های تصویری شده‌ایم؟! بخصوص آن که مدیران ارشد بزرگ‌ترین رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای در سراسر دنیا، بنابر سیاست‌های حرفه‌ای خود دریافته‌اند که برای جذب مردم و نشاندن آنها پای تلویزیون ، آن هم در درازمدت، باید از جذابیت‌های موضوعی در قالب سریال‌های طولانی‌مدت بهره گرفت.

حال برایتان جالب خواهد بود که بدانید نشستن طولانی‌مدت پای برنامه‌های رسانه‌های تصویری چه بر سر جسم و روانتان می‌آورد...

پژوهش‌ها نشان می‌دهد بیشتر بزرگسالان به طور متوسط بیش از ۹۰ درصد ساعات بیداری خود را در حالت نشسته طی می‌کنند.

نکته تاسف‌بار در این نشستن‌های طولانی که می‌تواند پشت میز کار یا پای تلویزیون در اوقات استراحت‌تان باشد، تبعات ناشی از کاهش سطح فعالیت‌های بدنی به دنبال نشستن‌های طولانی است.

کما این‌که این روزها تقریبا بر همگان آشکار شده که کم‌تحرکی از عوامل خطرساز ابتلا به انواع بیماری‌هاست.

دکتر ستار جعفری، متخصص گوارش در این باره می‌گوید: متاسفانه چاقی و افزایش چربی‌های شکمی، بزرگ‌ترین خطری است که افرادی را که به مدت طولانی پای تلویزیون یا کامپیوتر می‌نشینند، تهدید می‌کند، چرا که انرژی دریافتی توسط این افراد که با خوردن انواع تنقلات افزایش می‌یابد، به‌واسطه بی‌تحرکی مصرف نمی‌شود و این انرژی اضافی به چربی‌های زیر پوست، عروق قلب ، کبد و شکم تبدیل می‌شود.

چنین افرادی به مراتب در معرض خطر جدی‌تری نسبت به بیماری دیابت ، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، کبد چرب، اختلالات غددی درون‌ریز، اختلالات قاعدگی، پرمویی و اختلالات رشد هستند. علاوه بر کبد چرب، یبوست یکی از عوارض جدی و ناخوشایند کم‌تحرکی و نشستن‌های طولانی‌مدت است.

بعلاوه از دیگر تبعات چاقی ناشی از کم‌تحرکی، مستعد بودن نسبت به سرطان‌های گوارشی چون سرطان روده بزرگ و لوزالمعده است.

در واقع یافته‌های پژوهشی ثابت کرده‌اند که داشتن تحرک بدنی روزانه به میزان قابل توجهی از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروق کرونر می‌کاهد.

بعلاوه نشستن طولانی‌مدت در افزایش ابتلا به چاقی و دیابت نیز موثر هستند، طوری که نشان داده شده هر دو ساعت افزایش ساعات نشستن در روز با پنج تا ۲۳ درصد افزایش خطر چاقی و  هفت تا ۱۴ درصد افزایش خطر دیابت نوع دو همراه است.

همچنین افزایش خطر سرطان‌های پستان، روده بزرگ و تخمدان نیز از عواقب کم‌تحرکی طولانی‌مدت به حساب می‌آیند.

نگاهی به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های امروز مردم، یعنی چاقی و عدم تناسب اندام نشان می‌‌دهد که نشستن‌های طولانی‌مدت در حین کار، پشت رایانه‌ها و نیز در خانه برای تماشای برنامه‌های تلویزیونی در نحوه استقرار بدن و سلامت ستون فقرات، تاثیرات بشدت منفی به جا گذاشته است.

بدیهی است که نشستن‌های پیاپی می‌تواند بتدریج، تغییرات نامناسبی را در وضعیت قامت و تناسب افراد ایجاد کند.

دکتر سیروس ملک‌پور، فوق تخصص جراحی ستون فقرات با اشاره به آسیب‌های وارده به ستون فقرات در پی نشستن‌های طولانی‌مدت می‌گوید: حتی زمانی که کاملا طبق اصول صحیح نشسته‌اید نیز نشستن طولانی‌مدت باعث ممانعت جریان خون در ناحیه گردن، کمر و ستون مهره‌ها می‌شود و به‌دنبال آن ستون فقرات، پس از مدتی انعطاف‌پذیری‌ و حالت و فرم طبیعی‌شان را از دست می‌دهند.

به بیان دیگر در حالت نشسته، بسیاری از عضلات بزرگ بدن در حالت غیرفعال هستند و استفاده نکردن از این عضلات در درازمدت به ضعف و تحلیل آنها منجر می‌شود.

از سوی دیگر هم نشستن طولانی‌مدت پشت میز یا روبه‌روی رایانه یا پای تلویزیون بخصوص اگر در وضعیت درستی هم ننشینیم، تغییراتی از قبیل گردی شانه‌ها، قوز، وضعیت رو به جلوی سر و تغییر انحنای ستون فقرات را ایجاد خواهد کرد.

این روزها تقریبا بیشتر افراد و بخصوص خانم‌ها که به واسطه دوره‌‌های خاصی چون بارداری، بچه داری و نیز دوران یائسگی، بیشتر در معرض آسیب‌هایی استخوانی و عضلانی هستند، از دردهای ناحیه کمر رنج می‌برند.

اگر بخواهیم به ریشه‌یابی دلایل اصلی این نوع دردها بپردازیم، به طور یقین به نشستن‌های طولانی، آن هم در فرم‌های اشتباه، خواهیم رسید.در واقع نشستن طولانی‌مدت از عوامل اصلی ایجاد دردهای عضلانی اسکلتی است.

دکتر ملک پور می‌گوید: قرار گرفتن طولانی در وضعیت نادرست، هنگام نشستن پای تلویزیون یا یارانه، سبب بروز بیماری‌های استخوانی، عضلانی و ناهنجاری‌های مختلف در اندام‌ها و ستون فقرات می‌شود. در واقع تماشای طولانی‌مدت تلویزیون، افراد را دچار طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله ضایعات چشم، سردرد، کمر درد، فشار ناحیه گردن و کمر می‌کند.

بعلاوه قرار گرفتن در وضعیت‌های اشتباه به دنبال نشستن‌های طولانی‌مدت منجر به تغییر فشار داخل دیسک یا مهره‌های کمر و بروز کمردردهای آزاردهنده می‌شود.

بی‌شک برای رهایی از چنین آسیب‌های نه تنها باید از نشستن‌های یکنواخت و مداوم خودداری کرد. بلکه هر 20 تا30 دقیقه باید از حرکات کششی برای تغییر وضعیت ستون فقرات بهره گرفت.

به هرحال پژوهش‌های علمی نشان داده است که خطر کمردرد و درد گردن در افرادی که قسمت عمده روز را پای یارانه یا تلویزیون و در واقع در حالت نشسته سپری می‌کنند، به میزان سه برابر بیشتراز کسانی است که تعادلی میان فعالیت‌های جسمی روزانه‌شان برقرار کرده‌اند.

گرچه کودکان، همچون بزرگسالان تحت تاثیر عوارض فیزیکی و جسمانی ناشی از نشستن‌های طولانی‌مدت پای یارانه و تلویزیون نیستند، اما تماشای بیش از حد تلویزیون، مشکلات رفتاری بارزی را برای کودکان به‌وجود خواهد ‌آورد.

متخصصان می‌گویند کودکان دوونیم تا پنج ساله نباید بیش از دو ساعت در روز پای تلویزیون بنشینند و کودکان زیر دو سال هم به‌هیچ‌وجه نباید تلویزیون تماشا کنند. در واقع بروز رفتارها و مهارت‌های اجتماعی ضعیف‌تر کودکان از اثرات تماشای بیش از اندازه و خارج از اصول تلویزیون است.

همچنین بروز مشکلات خواب و رفتارهای پرخاشگرانه و واکنش‌های عاطفی و احساسی ضعیف‌ و حتی بروز علائمی از افسردگی و اضطراب از دیگر تبعات تماشای بیش از اندازه تلویزیون روی کودکان است.

ناگفته نماند که کودکانی که در طول روز زمانی بیش از دو ساعت را پای تلویزیون می‌گذرانند، با احتمال بیشتری نسبت به دیگران در معرض چاقی هستند، چراکه این کودکان انگیزه و زمان کافی برای فعالیت‌های جسمی و بازی‌های فیزیکی و کارهای خلاقانه ندارند، البته از بروز مشکلات تحصیلی در کودکانی که بیش از حد تلویزیون تماشا می‌کنند هم نباید غافل شد.

درعین حال دکتر بهروز میرشک، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این ارتباط تاکید می‌کند: از آنجا که کودکان و نوجوانان در سنین رشد هستند و قوه درک منطقی‌شان از آنچه می‌بینند، رشد کاملی پیدا نکرده است، بسیاری از اتفاقاتی که در قالب برنامه‌های تلویزیونی می‌بینند به عنوان واقعیت ارزیابی و از آن تقلید می‌کنند، چراکه در سنین کودکی تقلیدپذیری، مبنای اصلی رفتارها را تشکیل می‌دهد.

دکتر میرشک همچنین می‌گوید: شاید تماشای برخی صحنه‌های پر هیجان، در قالب برنامه‌های تلویزیونی مناسب کودکان و نوجوانان، به تخلیه انرژی فراوان این گروه سنی منجر بشود، اما در بسیاری از موارد، تماشای صحنه‌های خشن همراه با خون و جراحت، نه‌تنها منجر به بروز رفتارها و عکس‌العمل‌های خشونت‌آمیز از سوی کودکان و نوجوانان می‌شود، بلکه پس از مدتی جای احساساتی چون همدلی و همدردی به دنبال دیدن صحنه‌های تاثربرانگیز را می‌گیرند.

بعلاوه بسیاری از شخصیت‌های تلویزیونی که به نوعی قهرمانانی هستند که به واسطه قهرمان بازی‌هایشان پاداش نیز دریافت می‌کنند، برای کودکان و بخصوص نوجوانان سمبل می‌شوند، بدون آن که به جنبه غیرواقعی بودن رفتارهای چنین قهرمانانی از سوی کودکان توجه شود.

دکتر میرشک تاکید می‌کند: هرگز نباید بچه‌ها را برای تماشای تلویزیون در هر ساعتی که می‌خواهند، آزاد گذاشت. بخصوص لازم است که والدین هنگام تماشای بسیاری از برنامه‌ها، فرزندانشان را همراهی کنند تا با ارائه یکسری توضیحات هم نقش کنترلی خود را ایفا کنند و هم جنبه واقعی یا غیرواقعی بودن اتفاقات را برای فرزندشان روشن کنند. بعلاوه یکی از اشتباه‌ترین رفتارها، خوابیدن والدین و بیدار ماندن فرزندانشان پای تلویزیون و بدون حضور آنها در ساعات پایانی شب است.

در عین حال تماشای هر برنامه یا فیلم سینمایی برای کودک یا نوجوان مناسب نیست. در بسیاری از کشورها برای این مساله درجه‌بندی‌های سنی صورت می‌گیرد.

فراموش نکنید که بروز برخی رفتارهای کودکان در قالب لجبازی و پرخاشگری یا بدخوابی‌های شبانه ناشی از تحریک احساسات آنها به واسطه تماشای برنامه‌های تلویزیونی نامناسب و خشن است و نکته آخر آن که فرزندان ما باید به واسطه بازی‌های شاد، پر انرژی و خلاق در کنار بچه‌های دیگر رشد کنند نه با نشستن‌های طولانی پای تلویزیون.

پونه شیرازی - گروه جامعه