در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
اکبر خواجویی متولد 1326 اصفهان است. وی فعالیت هنری خود را با تهیه و ساخت فیلمهای تجربی و راهاندازی سینمای آزاد اصفهان آغاز کرد.
خواجویی برای سینما فیلمهای خانه ابری، سیرک بزرگ و محیا را ساخته است و در تلویزیون هم کارهای متفاوتی همچون پدرسالار، دبیرستان خضراء، هشت بهشت، کهنه سوار، برگبار و پس از سالها را مقابل دوربین برده است. به بهانه پخش سریال پیک راستان با خواجویی گفتوگویی انجام دادیم تا از روند کاری او در این سالها بیشتر بدانیم.
پدر سالار برای شما و عوامل آن اعتبار زیادی نزد مخاطبان ایجاد کرد. چه ویژگیهایی باعث این برتری شد؟
سریال پدرسالار توانست به دلیل جذابیتهایی که داشت مخاطبان زیادی را با خود همراه کند. بهگونهای که وقتی سریال پخش میشد روز بعد مردم درخصوص اتفاقهای سریال با هم صحبت میکردند. به نظرم ویژگیهایی همچون صراحت، صداقت بیان و فیلمنامه خوب توانست این سریال را ماندگار کند.
چرا موفقیت پدرسالار در آثار بعدی شما تکرار نشد؟
این موفقیت نه تنها در کارهای من بلکه در مجموعههای دیگر تلویزیون هم تکرار نشد. چون در تولید سریال پدرسالار فرصتهای بسیار خوبی داده شد و پشتوانه لازم را هم داشتیم. مجبور نبودیم که بخشهایی را حذف یا کمرنگ کنیم. دست نویسنده باز بود و فضای واقعا متفاوتی بود که تکرار نشد.
یعنی این فضا دیگر برای شما ایجاد نشد؟
خیر.
شما سوژههای دیگری را در تلویزیون کار کردید، پس چرا از این فرصتها برای تکرار موفقیت استفاده نکردید؟
معمولا سوژههایی بود که از میان تعداد زیادی سوژه انتخاب شده بود و راحتتر تصویب میشد و مدیران علاقهمند به تولید آن بودند.
پس شما نقشی در انتخاب سوژه نداشتید و بیشتر تهیهکنندگان این کار را انجام میدادند؟
تهیهکنندگان عموما سوژههایی را براساس سلیقه مدیران انتخاب میکنند. پس از تصویب نهایی فیلم کارگردان و سایر عوامل را انتخاب میکنند. البته من با وجود این هیچ وقت برای کارم کم نگذاشتم و تمام تلاشم را کردهام اثری را تولید کنم که مورد رضایت مخاطبان قرار بگیرد.
شما جریان سریالسازی از دهه 60 تاکنون را چطور ارزیابی میکنید؟
کیفیت و تکنیک خوب شده و بازیگران خیلی خوبی هم فرصت پیدا کردند تا در سریالها حضور پیدا کنند. به نظرم روند خوبی داشته و برخی سوژهها توانسته مردم را درگیر کند، اما پدیدهای به نام ماهواره از راه رسید و به هر حال مقداری از مخاطبان ما را جذب کرد.
به نظرتان مردم چرا به سمت آثاری که از شبکههای ماهوارهای پخش میشود گرایش پیدا میکنند؟
شبکههای ماهوارهای با وجود دوبلههای پر اشتباه و بعضا ضعیف تنها به خاطر تنوعی که در داستان دارند برخی از مخاطبان را به سمت خود میکشانند.
به نظر شما تلویزیون ما برای حل این مشکل چه باید بکند؟
فکر میکنم اگر ما به واقعیت نزدیک شویم بهتر است. یعنی به میان مردم برویم و برای آنها کار تولید کنیم. بیشتر سریالهایی که در حال حاضر پخش میشوند تلخ هستند در حالی که مردم نیاز به برنامههای طنز دارند. ما باید در سریالسازی تنوع داشته باشیم. وقتی بیننده در مقابل سریالهایی با مضامین مختلف قرار میگیرد، میتواند سریال مورد علاقهاش را انتخاب کند.
مهمترین نکتهای که باید به آن توجه شود همذاتپنداری است که اگر این موضوع مورد توجه مدیران و عوامل برنامهساز از جمله کارگردان و فیلمنامهنویس قرار بگیرد مطمئنا مخاطب با سریال یا فیلم مدنظر ارتباط برقرار میکند.
بدون احتساب پدیده ماهواره به نظر شما کدام دهه تلویزیون در سریالسازی موفق بوده است؟
دهه 80 موفق بوده است، چون سریالهای زیادی ساخته شد. در دهههای گذشته تولید کمتر بود.
شما با پخش سریال یا فیلمهای خارجی در تلویزیون موافقید؟
چون در سینما فیلمهای خارجی اکران نمیشود تلویزیون از این جذابیت استفاده میکند و کارهای مختلف با آثار متنوع را انتخاب و پخش میکند که من معتقدم این اتفاق فضای خوبی را حتی برای فیلمسازان کشورمان به وجود میآورد و فضا را برای آنها گستردهتر میکند.
آیا میتوان از تعداد آثارتان نتیجه گرفت که به رسانه تلویزیون بیشتر از سینما علاقه دارید؟
خواجویی: تلویزیون، دغدغه گیشه ندارد که به سمت بازیگران معروف برود. کارگردانان میتوانند با استفاده از بازیگران جوان، کارهای قابل قبولی بسازند و مخاطبانشان را هم جذب کنند
من با تلویزیون شروع کردم. اولین کار حرفهایام در تلویزیون بود و بعد به سینما رفتم. برای من کیفیت مهم است. اینکه در سینما یا تلویزیون باشم فرقی نمیکند. ما باید برای مخاطبانمان ارزش قائل شویم و کاری را تولید کنیم که برای مخاطب جذابیت داشته باشد.
مطمئنا اگر کسی در تلویزیون و سینما کار میکند وظیفهاش سنگینتر است چون نباید کیفیت کار خود را در هیچکدام تغییر بدهد.
کارگردانی که اثری را میسازد به این توجه نمیکند کجا و چگونه پخش میشود، تمام ذهنش درگیر این است که کار در سطح بالایی تولید شود. اگر کار مطلوبی ساخته شود مخاطب را جذب خواهد کرد.
خودتان را در تلویزیون موفقتر میدانید یا در سینما؟
من به لحاظ اینکه کارهای بیشتری را در تلویزیون ساختم فضای بهتری در اختیارم قرار گرفت، اما در سینما فرصت کمتری داشتم و تنها 3 فیلم سینمایی را کار کردم. البته باید امکانات لازم در سینما فراهم شود. شرایط فعلی اکران خوب نیست و سیاستهایی که هر از گاهی با شتابزدگی بر سینما حاکم شده است لطمه به کار میزند.
قصد ندارید دوباره فیلم سینمایی بسازید؟
اتفاقا این روزها مراحل پیش تولید یک کار سینمایی را انجام میدهم که انشاءالله بزودی کلید خواهد خورد و اطلاعات بیشتری را در این خصوص در اختیار مردم قرار خواهم داد.
اگر موافق باشید درخصوص مجموعه در حال پخشتان صحبت کنیم. چه شد که کارگردانی سریال پیک راستان را پذیرفتید؟
وقتی تولید سریال به من پیشنهاد شد فیلمنامه را خواندم و دیدم که داستان این مجموعه تازگی دارد و میتواند مخاطب را جذب کند. حس کردم میتوان کار متفاوتی را ساخت بنابراین کارگردانی این مجموعه را پذیرفتم. ضمن اینکه این کار قرار شد در اصفهان و با بهرهمندی از هنرمندان همین استان ساخته شود که من به شخصه خودم علاقه مند بودم این اتفاق بیفتد.
به نظر خودتان بعد از پدرسالار، برگبار و پس از سالها پیک راستان چه جایگاهی در کارنامه سریالسازی شما دارد؟
این مجموعه به لحاظ مضمون، پرداخت قصه و بازیگران یکی از کارهای متفاوت کارنامهام است و من از تولید این کار راضی هستم.
گفتید وقتی فیلمنامه را خواندید حس کردید کار متفاوتی را میتوان برمبنای آن ساخت. حتما فیلمنامه این ظرفیت را داشته که شما تغییراتی را هم برای جذابیت بیشتر اعمال کردید؟
نه ، تغییرات خاصی در فیلمنامهای که مجید شاکرین آن را نوشته، اعمال نکردم. تغییرات بندرت که البته آن هم با توافق نویسنده بود. ضمن اینکه باید بگویم فیلمنامه این سریال در مدت 2 سال به صورت کامل نوشته شده بود و نیازی به تغییرات جدی نداشت.
سریال پیک راستان اولین همکاری شما با مراکز استانی صدا و سیما بود، چه شرایطی ایجاد شد که علاقهمند به همکاری با صدا و سیمای مرکز اصفهان شدید؟
من همیشه موافق سریالسازی در شهرستانها هستم البته با این نگاه که مدیران فضای لازم برای کار را به وجود بیاورند و با نگاه شهرستانی باعث افت کیفیت نشوند. تولید آثار سینمایی و تلویزیونی باعث رشد استعداد در شهرستانها میشود.
اصفهان امکانات لازم برای تولید سریال را داشت. افراد توانمندی در این شهر بودند که میتوانستند اثر مطلوبی را تولید کنند و همانطور که در سریال پیک راستان میبینید تولید این کار در اصفهان بازدهی و نتیجه خوبی را در پی داشت.
برای اولینبار است که اثری از شما هر شب روی آنتن میرود، شما از نحوه پخش سریال راضی هستید؟
گویا نظرسنجیهایی درخصوص نحوه پخش سریالهای تلویزیونی انجام شده و مردم هم از این نوع پخش راضی هستند. به نظرم بد نبود، اگر هفتهای یکبار پخش میشد بهتر بود. البته این موضوع نیاز به این دارد که سوژه توانایی این را داشته باشد تا مخاطب را پای تلویزیون نگه دارد.
فکر میکنم بهترین زمان پخش را به پیک راستان اختصاص دادهاند، چون معمولا بهترین آثار نمایشی در همین ساعت از شبکه سوم سیما پخش میشود.
بله این بهترین زمان پخش شبکه سوم سیما بود که برای پخش سریال پیک راستان در نظر گرفتهاند و من از مدیران شبکه تشکر میکنم.
پیک راستان به لحاظ تکنیکی از دقت شما در تولید بهره برده اما بهرغم ایده اولیه و موضوع نوآورانه ، مقداری در محتوا آسیب دیده است. به طور مثال حضور عروس در روز عروسی آن هم با همان لباس در دفتر تهیهکننده یا دیدار از خانه سالمندان در روز اول ازدواج به واقعیت نزدیک نیست و مخاطب نمیتواند با آن ارتباط برقرار کند.
حضور عروس و داماد در دفتر تهیهکننده نشان از شوق و علاقه آنها به فیلمنامهنویسی است و این نشان میدهد که دوست دارند برای نوشتن فیلمنامه از همه خواستههایشان بگذرند و این موضوعی است که ما از نزدیک با آن درگیر هستیم و میبینیم که فردی برای بازی کردن در یک سکانس کوتاه ، مسیر طولانی را طی میکند و حاضر است سختیهای زیادی را تحمل کند، نشان دادن این ذوق و شوق هیچ ایرادی ندارد و کاملا طبیعی و واقعیت روز جامعه ماست. در مورد عیادت از سالمندان هم باید بگویم این یک وصیت بود که آنها عهد کرده بودند روز اول زندگیشان به خانه سالمندان بروند.
ما داریم لحظههای پیش نیامده یا کمتر پیش آمده را نشان میدهیم، این خارقالعاده نیست و با نشان دادنش نظم جامعه بهم نمیریزد.
خیلی از فرهنگها و سنتهای دیرینه در جامعه ما وجود دارد که که فراموش شده و این وظیفه رسانه است که باید آنها را دوباره ترویج بدهد.
تصاویر انتخابی تیتراژ ارتباط مستقیم با محتوای قصه ندارد و تنها محیط عمومی استان را معرفی میکند. آیا هدف خاصی از ساخت این تیتراژ داشتید؟
تیتراژ براساس شخصیتهای داستان طراحی شده و در آن به موقعیت مکانی که تصویربرداری انجام شده است اشاره میشود و به نوعی معرفی شهری است که این سریال در آن ساخته میشود.
استفاده از لهجه اصفهانی در این مجموعه چقدر اهمیت داشت؟
اصل این بود که با لهجه اصفهانی کار تولید شود.
ظاهرا بازیگران تقیدی به تکلم با لهجه اصفهانی نداشتند.
به لحاظ اینکه پیشداوری از لهجه اصفهانی است و برخی فکر میکنند باید کار طنز و خندهدار باشد تلاش کردیم افراد خودشان باشند و راحت حرف بزنند و ادای لهجه اصفهانی را در نیاورند. من اصفهانی هستم و بازیگرانی که در مجموعه حضور دارند هم اصفهانی هستند و هیچکدامشان ادای لهجه اصفهانی را در نمیآورند. به نظرم اگر قرار است کسی در استانی فیلم یا مجموعهای با لهجه بسازد حتما باید شناخت کافی و لازم را نسبت به استان، آداب و رسوم، مردم و لهجه آن داشته باشد.
اغلب بازیگران این مجموعه از چهرههای گمنام بومی یا نابازیگر هستند. این تصمیم خودتان بود یا محدودیت بودجهای داشتید؟
اصل این بود که کاری را با بازیگران بومی منطقه بسازیم و پتانسیل لازم در اصفهان برای تولید چنین مجموعهای بود.
شما حتی از چهرههای اصفهانی مانند جهانبخش سلطانی یا مهدی باقربیگی و... استفاده نکردید.
شخصیتهای نزدیک به آنها در فیلمنامه نبود. سعی کردیم به کسانی فرصت بدهیم که تاکنون جلوی دوربین نرفتهاند، اما استعداد بازیگری دارند.
فکر نمیکنید استفاده از نابازیگران به سریال لطمه وارد کرده است؟
نه. اتفاقا من از این موضوع خوشحالم و دوست دارم این کار را تکرار کنم. اگر یادتان باشد من حتی در سریال پدرسالار هم فقط از چند بازیگر سرشناس استفاده کردم و شما در کنار بازیگران مشهور بازیگرانی را دیدید که برای اولین بار جلوی دوربین رفته بودند. پس نمیشود چنین ادعایی کرد که کار لطمه میخورد. من درتمام کارهایم سعی کردهام از بازیگران جوان و تازه نفس استفاده کنم، چون معتقدم باید برای جوانها امکان حضور فراهم شود.
استفاده از افرادی که برای اولین بار جلوی دوربین میروند کار سختی است، شما چگونه با این مساله کنار آمدید؟
استفاده از بازیگران تازه کار، دشواریهای خاص خودش را دارد، اما من کاملا با این مقوله آشنا هستم و مشکلی ندارم. این تجربه را در سریالهای کهنهسوار، دبیرستان خضراء و... کسب کردم. در مجموع از نتیجه کار در سریال پیک راستان و بازیهای بازیگران راضی هستم.
اصولا درسریالهای تلویزیونی ، بازیگران چه جایگاهی دارند و حضور چهرههای سرشناس چقدر در جذب مخاطب اهمیت دارد؟
خواجویی: فیلمنامه و کارگردانی خوب میتواند مخاطب را جذب کند، حتی اگر از نابازیگر استفاده شود. سریالهای خارجی که پخش میشود کدام یک از بازیگرانشان را مخاطبان ما میشناسند؟
آنقدر که وجود چهرهها در سینما حیاتی است، در تلویزیون نمیتواند حیاتی باشد، ولی رویکردی که اکنون وجود دارد این است که به هر حال از بازیگران سرشناس برای جذب مخاطب بیشتر و متنوع کردن کار به لحاظ حضور بازیگران معروف استفاده میشود. البته تلویزیون میتواند تا حدودی از این امر دوری کند و مجالی را برای حضور بازیگران ناشناس و جوان فراهم آورد که زمینه کار برایشان در سینما کم است. اگر سینما و تلویزیون هر دو درگیر استفاده از بازیگران سرشناس باشند پس کی فرصت به افراد علاقهمند میرسد. تلویزیون دغدغه گیشه ندارد که به سمت بازیگران معروف برود. کارگردانان میتوانند با استفاده از بازیگران جوان،کارهای قابل قبولی بسازند و مخاطبانشان را هم جذب کنند.
پس چرا برخی اصرار دارند حتما بازیگران مطرح در کارهایشان حضور داشته باشند؟
شما در نظر بگیرید که ما چه تعداد بازیگر سرشناس داریم.مردم که نمیتوانند فقط اینها را ببینند. برای حل این معضل باید شهامت داشته باشیم. اول مدیران باید بخواهند و به سمتی بروند که در سریالها کمتر از بازیگران مطرح استفاده کنند. تلویزیون باید خانهای برای کشف استعدادهای تازه باشد.
برخی معتقدند بازیگران سرشناس میتوانند مخاطب را حفظ کنند.
فیلمنامه و کارگردانی خوب میتواند مخاطب را جذب کند، حتی اگر از نابازیگر استفاده شود. سریالهای خارجی که پخش میشود کدام یک از بازیگرانشان را مخاطبان ما میشناسند؟ بازیگر هیچوقت نمیتواند یک مجموعه را نجات بدهد.
با وجود اینکه بازیگران سریال پیک راستان کم تجربه بودند، شما چقدر دست بازیگرها را برای ارائه نقش و بیان دیالوگها باز گذاشتید؟
تا آنجا که حرفی برای گفتن داشته باشند. اگر پیشنهاد خوبی را مطرح میکردند حتما میپذیرفتم. این موضوع هم ربطی به بازیگران تازه کار یا پر کار ندارد . همیشه باید از طرح و پیشنهاد خوب استقبال کرد.
شما در حال حاضر مجموعههای تلویزیونی که تولید میشود را چطور میبینید؟
متاسفانه کارهای امروزی ماندگار نیستند و خیلی زود فراموش میشوند. شتابزدگی و زمان بسیار کم برای تولید از مهمترین مشکلات سریالهای امروزی است. ما در گذشته زمان زیادی را برای تولید صرف میکردیم تا کار خوبی تولید شود. اما الان اینگونه نیست و باید با سرعت کاری را بسازی و سراغ کار بعدی بروی، قطعا اینگونه تولیدات مشکلات عدیدهای خواهد داشت. تکرار مکررات و عدمتنوع در مجموعههای تلویزیونی یکی دیگر از مشکلات سریالسازی در تلویزیون است. متاسفانه فیلمنامه مجموعههای تلویزیونی برای دریافت مجوز ساخت فقط از یک کانال و یک سلیقه ارزیابی میشود که به نظرم باید این اتفاق تغییر کند تا موضوعات مختلفی مطرح شود. این نوع درجا زدن و سوژههای تکراری بیانگر یک نوع دیدگاه و سلیقه در ارزیابی آثار است. اعمال نظر مدیران برخی اوقات باعث شده نویسندگان آثار تلویزیونی آزادی عمل نداشته باشند و به نوعی به درجا زدن و تکرار مکررات برسند. بهرمندی از عوامل تولید قوی هم بسیار موثر است. کارگردان نقش بسیار مهمی دارد و تلویزیون باید کارهای جدیاش را به افراد باتجربه بسپارد تا آنها با استفاده از تجربات خودشان بتوانند اثر قابل قبولی را تولید کنند.
به نظرتان برای رفع این مشکلات چه باید کرد؟
باید مدیران جسارت و جرات داشته باشند. طی این سالها هم اگر کار موفقی روانه آنتن شده نتیجه جسارت مدیران بوده که نگذاشتهاند به کار لطمه وارد شود.
شما موافق برگزاری نشست با سریالسازان تلویزیونی هستید تا مشکلات به صورت جدی مورد بررسی قرار بگیرد؟
سریالسازی باید بسیار جدی گرفته شود. اگر این موضوع برای مدیران اهمیت دارد حتما باید برای آن برنامهریزی کنند و از متخصصان دعوت به همکاری کنند. اینکه فقط یک نشستی برگزار شود و بعد از آن همه سراغ کار خود بروند قطعا تاثیری نخواهد گذاشت.
تصمیماتی که گرفته میشود نباید به صورت یکطرفه و بدون در نظر گرفتن مسائل روز جامعه باشد.
به نظرم باید برای تصمیمات تلویزیون نشستهایی با سریالسازان برگزار کنند تا علاوه بر بررسی و رفع مشکلات پیش رو تمهیدات لازم را برای کیفیت بخشیدن آثار فراهم کنند.
نظرتان درخصوص تولید تله فیلم به شکل انبوه چیست؟ فکر میکنید تله فیلم تا چه اندازه میتواند مخاطب را پای گیرندههای تلویزیون نگه دارد؟
این کار به نوعی بنکداری یا تولید عمدهای شده که وقتی صحبت میشود کارگردانی میگوید من 10 تا تله دست گرفتم و دارم میسازم.
ما هنوز برای فیلمهای تلویزیونی جایگاهی را مشخص نکردهایم. کسانی تازه کار از راه میرسند و فیلمهای تلویزیونی را بدون هیچگونه پشتوانهای تولید میکنند. اگر قرار است ما تولید انبوه داشته باشیم حتما باید کار را به افرادی بسپاریم که بتوانند تولید خوبی داشته باشند و مخاطب را جذب کند.
فرشید قره لی
جام جم
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
گفتوگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین: