پایان نسل تعزیه‌خوانان

امروز او خودش سرپرست گروه تعزیه است و وقتی به پشت سرش نگاهی می‌اندازد، 50 سال پیش را به یاد می‌آورد که برای اولین بار در 6 سالگی پای در میدان تعزیه گذاشت. آهی می‌کشد، نه به خاطر عمری که در پای این هنر نمایشی گذاشته است، بلکه چون پشت سرش را خالی می‌بیند. او راه پدربزرگش را ادامه داد، اما امروز کسی نیست جای او را بگیرد. آیا او در شمار آخرین نسل تعزیه‌‌خوانان و تعزیه‌گردانان ایران خواهد بود؟! اگرچه اندیشیدن به چنین پایانی برای او تلخ و باورش دشوار است،‌اما این دغدغه و نگرانی نه‌تنها فکر و ذهن او بلکه همه فعالان عرصه تعزیه کشور را به خود مشغول کرده است. آیا ما امروز آخرین نسلی هستیم که شاهد اجرای گروه‌ها و هنرمندان حرفه‌ای و کاربلد تعزیه خواهیم بود؟!

فصل گمشده

احمد عزیزی 50 ساله که 4 دهه پیش تعزیه را زیرنظر پدرش آغاز کرده و امروز سرپرستی هیات سیدالشهدا را بر عهده دارد، می‌گوید: امروزه بسیاری از تعزیه‌خوانان شغل دیگری دارند و مثل گذشته‌ها تمام وقت در خدمت این هنر نیستند. ازاین رو افراد کمتری هم پای در میدان این نمایش می‌گذارند و بیم آن می‌رود که در آینده تعزیه‌خوانان حرفه‌ای و باتجربه چندانی نداشته باشیم.

وی ادامه می‌دهد: تعزیه‌خوانان پیشکسوت و باتجربه همگی از کودکی با تعزیه آشنا شده‌اند و آموزش‌ها در خانواده نسل به نسل منتقل می‌شده است، اما امروز با تغییر زندگی مردم، ادامه این روش امکان‌پذیر نیست.

داوود فتحعلی‌بیگی، رئیس هیات مدیره انجمن تعزیه ایرانیان نیز با اشاره به این‌که باید به سمت آموزش نظام‌مند و دانشگاهی تعزیه برویم، تاکید می‌کند: تعزیه هنری است که از هم آمیختن چند هنر دیگر پدید می‌آید. شبیه‌خوان باید موسیقی، ادبیات، بازیگری و قواعد و قراردادهای اجرای این نمایش را بشناسد تا بتواند در کارش موفق شود. برای همین آموزش آن بسیار سخت و زمان‌بر است.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: برای آموزش تعزیه نیازمند مراکزی آموزشی هستیم که از سطح دبیرستان شروع شده و تا مرحله کارشناسی ادامه پیدا کنند. هرچند راه‌اندازی چنین مراکز آموزشی، نیازمند بسترسازی‌هایی چون مشخص شدن نهاد متولی تعزیه، تاسیس مرکز حفظ و اشاعه این هنر و اختصاص بودجه مناسب است.

تعزیه باید به دانشگاه‌ها برود

محمدحسین ناصربخت، مدرس تئاتر در دانشکده‌های هنر نیز با اشاره به این که در کشورهایی چون ژاپن، چین، هند و کره دانشکده‌های هنرهای سنتی تاسیس شده است، پیشنهاد می‌دهد: ما در شروع کار حداقل باید در مقطع کارشناسی ارشد، تعزیه را به دانشکده‌های تئاتر کشور وارد کنیم تا دانشجویان بیشتری به آن روی آورند.

وی نیز البته آموزش دانشگاهی تعزیه را نیازمند مقدماتی می‌داند و توضیح می‌دهد: کار آموزش و طراحی سرفصل‌های دروس را باید از کارگاه‌های آموزشی گروه‌های تعزیه با حضور پیشکسوتان شروع کنیم و با ایجاد پژوهشگاه هنرهای نمایشی ایرانی و انتشار کتاب‌های آموزشی و پژوهشی در این عرصه، بستر این کار بزرگ را فراهم سازیم.

به عقیده ناصربخت، استادان، پیشکسوتان و پژوهشگران تعزیه در این زمینه، نباید منتظر اقدام نهادهای دولتی و دانشگاه‌ها بمانند، بلکه خودشان باید جرقه این کار را بزنند. او به همین دلیل خبر می‌دهد با وجود تمام کمبودهای مالی و تدارکاتی، انجمن تعزیه ایرانیان تصمیم دارد از سال آینده کلاس‌هایی را برای آموزش این هنر نمایشی تشکیل دهد تا در سال‌های آینده شاهد هنرنمایی نسل جدیدی از تعزیه‌‌خوانان باشیم.