تعطیلات دودی

درسال‌هایی که آلودگی هوا به واقعیت ثابت تقویم آموزشی تبدیل شده، مدارس ایران هنوز نمی‌دانند که براساس چه شاخصی تعطیل می‌شو‌د و اصلا کدام گروه سنی در اولویت قرار دار‌د. دکترمحمدصادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: «باید بررسی کرد که هدف ازتعطیلی چیست؟ اگر تعطیل کردن فعالیت‌ها مانند مدارس، آموزشی، صنعتی وسایرامورباشد،هدف تعطیلی،کاهش میزان مواجهه دانش‌آموزان باآلودگی هواست اما با توجه به برنامه‌ها و سیاست‌هایی که در کشور وجود دارد، این موضوع عملا تحقق پیدا نمی‌کند و شواهد منطقی نیز برای آن وجود ندارد. به‌عبارت دیگر، تعطیلی مدارس الزاما باعث نمی‌شود که میزان مواجهه دانش‌آموزان کاهش یابد.»
حسنوند ضمن بیان این مطلب که در کشور ما مطالعات دقیقی در این زمینه وجود ندارد، ادامه می‌دهد: «مشخص نیست اگر مدارس تعطیل شوند، میزان مواجهه دانش‌آموزان در خانه نسبت به زمانی که در مدرسه هستند چه تغییری می‌کند. به‌بیان دیگر‌ تنها تفاوت مربوط به زمان تردد است؛ یعنی وقتی که دانش‌آموزان از خانه به مدرسه می‌روند یا برعکس. در این شرایط، میزان مواجهه حدود ۱۵ تا ۱۶ درصد تغییر می‌کند.»
 
مواجهه در خانه یا کلاس
با وجود این‌که روز گذشته، شاخص میانگین کیفیت هوای تهران روی عدد ۱۴۶ قرار داشت و برای گروه‌های حساس ناسالم و خطرناک بود اما در نهایت فقط به تعطیلی مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها ختم شد. این موضوع در حالی است که کمال‌الدین میرجعفریان، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران اعلام کرده بود که مسئولان آموزشی استان تهران با اشاره به اهمیت حضور دانش‌آموزان و زیان‌های آموزش مجازی و برخط، با تعطیلی مراکز آموزشی مخالفت کرده‌اند اما دکتر محمدصادق حسنوند معتقد است که اساسا هیچ‌گونه شواهد علمی برای این نوع تصمیم‌گیری‌ها در دنیا وجود ندارد‌. او عنوان می‌کند:«اگرمیانگین شاخص کیفیت هوابه۱۵۰برسد، کمیته اضطرار تشکیل می‌شوداما این کمیته براساس مجموعه‌ای از شواهد که هیچ‌گاه مشخص نیست چه هستند، تصمیم‌گیری می‌کند. بنابراین تعطیلی مدارس و فعالیت‌ها در همه جای دنیا باید براساس شواهد علمی معتبر انجام شود یا دست‌کم به شواهد علمی موجود در سطح جهانی استناد کند.»
آن طور که او توضیح می‌دهد، دانش‌آموزان چه در خانه باشند و درها و پنجره‌ها را ببندند، چه در مدرسه، تفاوتی در میزان مواجهه آنها با آلودگی هوا ایجاد نمی‌شود. در واقع آنچه باید انجام شود، کاهش فعالیت‌های بیرونی دانش‌آموزان است؛ یعنی نباید اجازه داد در زمان زنگ تفریح یا ورزش به فضای‌باز‌بروند.
 
یک استدلال معمول
یکی از استدلال‌های معمول برای تعطیلی مدارس در روزهای آلوده، کاهش تردد صبحگاهی و در نتیجه کاهش انتشار آلاینده‌هاست. اما رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این دیدگاه تاکید می‌کند: «براساس آنچه تاکنون وجود داشته، تعطیلی مدارس تنها حدود ۱۰ تا ۱۵‌درصد از ترددهای صبحگاهی را کاهش می‌دهد. در عین‌حال به‌دلیل این‌که مدارس تعطیل هستند، والدین ممکن است فرزندان خود را برای خرید یا کارهای دیگر بیرون ببرند. همین موضوع باعث می‌شود که کاهش تردد صبحگاهی دوباره جبران شود و در ساعات بعدازظهر یا از میانه صبح به بعد، حدود ۷ تا ۸ درصد افزایش در ترددها رخ دهد.» 
 
ریه‌های کوچک، تهدید بزرگ
کودکان در برابر آلودگی هوا آسیب‌پذیرترین گروه سنی هستند چرا که ریه‌های کوچک و در حال رشد آنها، سیستم ایمنی نوپا و ساعات طولانی حضور در مدارس، همه باعث می‌شود که مواجهه حتی کوتاه‌مدت با ذرات معلق و گازهای آلاینده برای‌شان خطرناک باشد. دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در گفت‌و‌گو با جام‌جم بر این باور است که این تعطیلی‌ها باید بسیار زودتر انجام می‌شد؛ زیرا کودکان در برابر میکروب‌ها و هوای آلوده و ناسالم آسیب‌پذیرتر هستند و سریع‌تر از افراد جوان یا مسن دچار بیماری می‌شوند.
آن‌طور که خسرونیا توضیح می‌دهد؛ میزان تنفس جوانان و کودکان دبستانی، به‌دلیل فعالیت زیادشان بیشتر از بزرگسالان است، در نتیجه مواد سمی بیشتری وارد بدن‌شان می‌شود. بنابراین ضروری است که این گروه‌ها تا حد امکان از مواجهه با هوای آلوده دور نگه داشته شوند. او ادامه می‌دهد: «در جلسه اخیر کمیته اضطرار آلودگی هوا‌ به نظرم باید مدارس ابتدایی نیز تعطیل می‌شدند.»
به گفته دکتر خسرونیا، اگر میزان آلودگی هوا بیشتر شود حتی نیاز است که دبیرستان‌ها نیز تعطیل شوند‌. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد که محافظت از دانش‌آموزان در برابر آلودگی هوا نیازمند همگرایی بیشتر بین نهادهای آموزشی، خانواده‌ها و دستگاه‌های تصمیم ‌گیر است و تنها تعطیلی‌های مقطعی کافی نیست.به عبارت دیگرهرتصمیمی درباره مدارس باید علاوه بر توجه به آموزش، اولویت سلامت دانش‌آموزان را درنظر بگیرد و با معیارهای علمی و برنامه‌ریزی منسجم همراه باشد.