امتحانات نهایی عدالت در سنجش است نه در آموزش!

در نهایت، اما با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا شد تا سوابق تحصیلی در ورود به دانشگاه تعیین کننده شود و به این ترتیب سهم کنکور کاهش یابد. اتفاقی که امسال برای دومین سال پیاپی اجرایی شد و سهم سوابق تحصیلی را از ۴۰ درصد به ۵۰ درصد رساند و قرار است این سهم در سال‌های بعد هم افزایش یافته و به این ترتیب کنکور به تدریج حذف شود. همچنین برای عدالت در سنجش بنا شد تا امتحانات پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به صورت نهایی و کشوری برگزار شود. این ماجرا، اما موافقان و مخالفان خودش را دارد. دکتر یوسف زراعت کیش پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس، محمد داروی مشاور مدرسه و کارشناس آموزش و پرورش، علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت و سید علی جعفری، رئیس گروه برنامه‌ریزی مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش در مناظره‌ای چالشی در دفتر روزنامه جام جم به واکاوی ماجرای تاثیر سوابق تحصیلی در ورود به دانشگاه‌ها و مسئله امتحان نهایی پرداخته اند که در ادامه از نظرتان می‌گذرد. 

همه ما از سد کنکور عبور کرده ایم و سال‌ها بنا بود کنکور حذف شود. اما در حال حاضر مدلی که اجرایی می‌شود افزایش سهم امتخانات نهایی و سوابق تحصیلی برای ورود به دانشگاه است. ماجرایی که موافقان و مخالفان خودش را دارد. آیا این تغییر می‌تواند عدالت آموزشی را برقرار کند و موجب شود تا گزینش دانشجویان به شکلی عادلانه‌تر اتفاق بیفتد یا اینکه کنکور با تمام آسیب‌ها و مشکلاتش، گزینه بهتری بود؟ 
زراعت کیش: کنکور همیشه در کشور ما مسئله‌ای مهم به شمار می‌رفت؛ بنابراین وجود رقابت شدید و نوع سنجش که فقط کنکور بود آسیب‌ها و تبعاتی را به جامعه وارد می‌کرد. 
برای کاهش آسیب‌های کنکور در ابتدا مجلس شورای اسلامی در سال ۸۶ ورود و قانونی تحت عنوان سنجش و پذیرش دانشجو را تصویب کرد که به قانون حذف کنکور نیز مشهور شد. اما این قانون به هر دلیلی اجرایی نشد. مجدد در سال ۹۲ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور را به تصویب رساند. طبق این قانون پس از ۵ سال سهم سوابق تحصیلی باید افزایش پیدا می‌کرد تا به ۸۵ درصد برسد. هدف این قانون نیز حذف کنکور بود.
افزایش سوابق تحصیلی از طریق آزمون‌های نهایی در کنکور هم دارای مزایا و اسیب‌هایی است. البته آسیب‌های آن تشدید آسیب‌هایی بود که ما برای کنکور برشمردیم.

و این مزایا و معایب افزایش تاثیر سوابق تحصیلی چیست؟ 
زراعت کیش‌: یکی از مزایای امتحانات نهایی و افزایش سهم سوابق تحصیلی در کنکور، توجه به کتاب درسی توسط دانش آموزان است. این توجه باعث می‌شود تا سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که دارای حداقل ۵ ساحت است، بهتر اجرا شود. از طرفی توجه به یادگیری و درک عمیق مطالب در مدارس بهتر شود و دانش آموز به نظام تعلیم و تربیت ما بهای بیشتری دهد تا اینکه صرفاً به آموزشگاه‌های آزاد و یا کتب کمک درسی، بیشتر بها دهد.
 اما درباره آسیب‌های سوابق تحصیلی، همانطور که گفتیم تنش‌های روانی در کنکور وجود دارد. به دلیل اینکه آزمون‌های نهایی به نوعی تعمیم یک کنکور به ده‌ها کنکور است در واقع می‌تواند آسیب‌های روانی را نیز تشدید کند و به کل دوره متوسطه دوم موضوع تعمیم داده شود. حتی می‌تواند متوسطه اول را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
 آسیب‌های فنی و روانی و زیرساختی نیز در این موضوع وجود دارد. امتحانات و آزمون‌های مدرسه‌ای، ملاک محور هستند. با این دلیل که دانش آموز درسی را گذرانده و امتحانی را بدهد. ولی ما این را به آزمون‌های هنجار محور تبدیل کرده ایم. زمانی که به این آزمون‌ها تبدیل می‌شود یا آزمون‌هایی که برای رقابت استفاده می‌شود، طراحان سوال مجبور هستند که هر ساله این سوالات را سخت‌تر طراحی تا بتوان آن تفکیک لازم را ایجاد کنند؛ بنابراین طراحی سوالات سخت‌تر خود نیز یک روش ایرادی است.

آیا آموزش و پرورش ما زیرساخت‌های لازم برای برگزاری امتحانات نهایی هماهنگ و کشوری را دارد؟ اگر اینطور است چرا امسال در امتحانات نهایی برای توزیع کارت ورود به جلسه مشکل داشتیم و در نهایت این مسئله امتحانات را به تعویق انداخت!
زراعت کیش: به نظر می‌رسد در زیرساخت‌های آموزش و پرورش نواقص زیادی وجود دارد. شاید، چون آموزش و پرورش برای اولین بار به این موضوعات ورود پیدا می‌کند. آماده نبودن برخی از زیرساخت‌ها همچون صدور کارت ورود به جلسه که باعث بروز مشکلاتی شد. 
بحث ترمیم معدل هم می‌تواند چالش برانگیز باشد. چرا که افراد با تیپ‌های مختلف وارد حوزه امتحانی می‌شوند و افرادی که سال‌ها با مدرسه و نظام تعلیم و تربیت فاصله داشتند، هم دچار چالش‌های مالی می‌شوند و هم در فرایند درس خواندن و مطالعه برایشان مشکلاتی پیش می‌آید. 
در حال حاضر وزارت آموزش و پرورش ۴۴۰۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد و در پرداخت برخی از مراقبین و مصحین نیز شاید دچار مشکل باشد.

آقای امرایی نظر شما در رابطه با افزایش تاثیر سوابق تحصیلی و نتایج امتحانات نهایی در ورود به دانشگاه چیست؟ 
امرایی:‌در سال ۸۶ قانونی با عنوان حذف کنکور تصویب که تا سال ۹۲ به طول انجامید. در همان سال، قانون سنجش و پذیرش در دانشگاه مراکز آموزش عالی کشور نیز به تصویب رسید. در این سال و در هیچ کجای قانون اشاره‌ای به حذف کنکور نشده است. گفته شده باید سهم پذیرش در دانشگاه و ظرفیت رشته‌ها تا ۸۵ درصد و بر اساس سوابق تحصیلی باشد. در حال حاضر ظرفیت رشته علوم پزشکی ما ۱۶ هزار نفر است. ما این افراد را نمی‌توانیم تحت هیچ شرایطی بر اساس صرفا سابقه تحصیلی ورود دهیم. این موضوع هم به سبب آسیب‌های موجود است. هم اکنون ۸۷ رشته ما بر اساس سوابق تحصیلی است یعنی ۲ درصد بیشتر از آن حدی که در قانون گذاشته شده است. 
در سال ۹۴ خواستند تاثیر معدل را قطعی کنند. اما برخی از داوطلبان به سبب تکمیل نشدن سهم سابقه تحصیلی شان به دیوان عدالت اداری شکایت کردند. دیوان عدالت اداری هم با عضویت ۱۲۰ قاضی به این موضوع رای داد و تاثیر قطعی ماده را لغو کرد.
 هر ساله و در سال‌های ۹۶، ۹۷، ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ آموزش و پرورش به صورت مکرر پیشنهاد تاثیر قطعی معدل را به شورای سنجش و پذیرش ارائه می‌کرد. در این شورا، هم وزیر آموزش و پرورش و معاون او نیز عضو بودند. ما هم هر سال سعی کردیم تا آموزش و پرورش را قانع کنیم که زیرساخت‌های لازم برای برگزاری امتحانات نهایی را ندارد. 

چطور؟ 
امرایی: داوطلب امسال در کنکور ۱۴۰۳ شرکت می‌کند، سال گذشته هم یک عده دیگری از داوطلبان در کنکور ۱۴۰۲ برای امتحانات نهایی شرکت کرده بودند. آموزش و پرورش در این بین چه کار می‌کند؟ نمرات امتحان نهایی یک گروهی از سال ۱۴۰۲ را با گروه دیگر از سال ۱۴۰۳ را کنار هم قرار می‌دهد! 
 کارت ورود به جلسه ظاهر قضیه است که همه ما متوجه آن شده ایم، اما اینکه در بقیه موارد همچون ترازبندی، تقلب در امتحانات نهایی و... چه اتفاقاتی رخ می‌دهد را باید بررسی کرد. درباره مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، طی نامه صریحی معاون حقوقی رئیس جمهور اعلام کرد که اصلاً نباید ملاک اقدام باشد. اما آقایان با زور و جبر آن را پیش بردند. 
مجلس در سال ۷۷ از نظر حقوقی به این موضوع ورود پیدا کرد. شورای عالی انقلاب فرهنگی طبق نامه‌ای که معاون حقوقی رئیس جمهور اعلام کرده صلاحیت ورود نداشته است. پس به لحاظ حقوقی این مساله ایراد دارد. ما پیشنهاداتی را به مجلس ارائه کردیم که نمرات پایه دهم، یازدهم و دوازدهم را به شکل یک بسته آورده و آن را در کارنامه کنکور اعمال کنید. علت کار این است که اگر نتایج امتحان نهایی داوطلب و دانش آموز آسیب دید، کل زندگی خود را از دست ندهند و این یک معنای دیگر از تاثیر معدل به شکل مثبت است که تا سال ۱۴۰۰ در حال اجرا شدن بود. اما این تاثیر مثبت از آن سال به بعد تاکنون به صورت قطعی اعمال شد. 
ما یک بار کنکور سراسری برگزار می‌کردیم استرس و گردش مالی مخصوص به خود را داشت و مافیا هم به وجود آمده بود. اما آموزش و پرورش این یک کنکور را برای ۱۰ درس و سه پایه تحصیلی طی ماه‌های خرداد، شهریور و دی ماه به ۳۰ کنکور تبدیل کرد! 
دادستانی کل کشور به عنوان مدعی الامور و مرکز بررسی استراژیک نهاد ریاست جمهوری هم درباره اینگونه تصمیم گیری‌ها تبعات امنیتی و اجتماعی هشدار داده است. ۲۷۳ نفر از نمایندگان مجلس طی نامه‌ای به سران قوا خواهان لغو این مصوبه شدند. کمیسیون آموزش مجلس به شورای عالی انقلاب نامه زد که این مصوبه از دستور کار خارج شود. هیات عمومی دیوان عدالت اداری به صورت رسمی، نسبت به تعارضات مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس ورود پیدا کرد. طبق نظر معاون حقوقی که اعلام کرده بود زمانی که مجلس ورود پیدا کند، شورای عالی انقلاب فرهنگی نمی‌تواند ورود پیدا کند.از سوی دیگر در پرسشنامه سازمان سنجش ۱/۸۰ درصد از داوطلبان مخالف اثر قطعی معدل در کنکور بودند.

آقای امرایی! شما معتقدید مصوبه جدید به تبعیض‌های آموزشی دامن زده است؟
امرایی: اگر این مصوبه شورا درست پیش رفت و اگر اثر قطعی معدل به دنبال عدالت آموزشی در کشور بود، چرا در خصوص میزان قبولی داوطلبان ۳۱ استان کشور در کنکور پاسخی ندادند؟ در مصوبه جدید، سیستان در چه رتبه‌ای قرار دارد؟ طبق اطلاعات خودشان این استان در رتبه آخر قرار دارد. پس در کجا عدالت رعایت شده است؟ ۴۰ نفر از برگزیدگان و رتبه‌های ابتدایی کنکور از کدام استان‌ها بودند؟ از مرکز آمار کشور، تورم موجود در این استان‌ها را هم بخواهید تا متوجه تاثیر مستقیم تورم و اثر قطعی معدل شوید. هر استانی که میزان تورم اش پایین‌تر باشد، معدل بهتری کسب می‌کند چرا که دانش آموز نمی‌توانند هزینه‌های مدارس غیرانتفاعی را بپردازد. تا سال گذشته در نمایشگاه کتاب غرفه‌های کنکوری ازدحام داشت، اما بیشتر مراجعه کنندگان امسال در غرفه‌های امتحانات نهایی حضور داشتند. 

آقای جعفری شما به عنوان رئیس گروه برنامه‌ریزی مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش و نماینده این وزارتخانه چه پاسخی به انتقادات مطروحه دارید؟
جعفری: ما در آموزش و پرورش از لحظه‌ای که یادگیری آغاز می‌شود، ایستگاه‌هایی را برای سنجش داریم. سرنوشت سازترین آزمون‌های نظام آموزشی کشور هم آزمون نهایی و کنکور سراسری است. در ساز و کار قبلی آزمون نهایی به عنوان آزمون سرنوشت ساز در نظر گرفته نمی‌شد و تاثیر قطعی نداشت. ایراد به وجود آمده از این موضوع، این بود که سنجش سرنوشت ساز هم راستا با نظام آموزشی نبود. به هر حال سنجش باید متناسب با آموزش باشد و از سوی دیگر ظرفیت دانشگاهی ما محدود است و باید به دنبال یک الگوی بهینه باشیم. این کار را مرکز پژوهش‌های مجلس در دی ماه سال ۱۳۸۴ کار دقیقی را تحت عنوان بررسی نظام پذیرش دانشجو در کشور و ارائه الگوی پیشنهادی انجام داد. این الگو ساختار و اهداف خاصی داشت. اهداف و چهارچوب طرح پیشنهادی به شرح ذیل است: مبنا قرار دادن سوابق تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه شامل دوره پیش دانشگاهی به عنوان اصلی‌ترین عامل در پذیرش دانشگاه و مراکز آموزشی.
دومین توصیه مرکز پژوهش‌های مجلس جداسازی سنجش از پذیرش دانشجو بود. یعنی نظام سنجش پذیرش غیر متمرکز و آنچه که در قانون مجلس و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز وجود دارد. هدف بعدی مورد توجه قرار گرفتن نظام آموزش عمومی و اعطای نقش و جایگاه اصلی در نظام آموزش و پرورش به این نظام در فرآیند سنجش پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است. 
سال ۱۳۹۵ تاثیر سوابق تحصیلی به صورت مثبت است و پس از آن با نظرات کارشناسی نوع و میزان تاثیر نیز مشخص می‌شود که این اتفاق رخ داد. شورای سنجش و پذیرش با استناد به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تایید تاثیر قطعی را نیز ارائه کرد. در شورای سنجش و پذیرش نوع تاثیر را قطعی و میزان آن را هم به صورت پلکانی ۴۰، ۵۰ و ۶۰ در نظر گرفتند. اینگونه القا نکنیم که این دو نهاد متضاد یکدیگر هستند.

 درباره زیر ساخت‌ها چطور؟ 
جعفری: شما می‌توانید به صورت سرزده در هر یک از حوزه‌های برگزاری آزمون‌های نهایی با هماهنگی شخص بنده رفته و ببینید که زیر ساخت‌ها وجود دارد یا نه؟ 

اجازه بدهید ببینیم نظر آقای داروی در این باره چیست. 
داوری: ما با دو نظام آموزشی عالی و عمومی و با پلی به نام کنکور با بحث‌های فراوان همراه هستیم. هیچ استحکامی برای بالا بردن امنیت پل کنکور اندیشیده نشده است. بحث تصمیم گیری و قانونگذاری در دولت و مجلس پشتیبانی کارشناسی ضعیفی دارد. یعنی کارشناسی‌ها و ابراز نظر‌ها مبتنی بر واقعیت‌های میدانی و منطبق بر آمار‌ها نیست.

هدف اصلی در بحث کنکور عدالت در گزینش و پذیرش است. شما ابزاری را برای یک انتخاب عادلانه گذاشتید که ۱۲ سال فرد در شرایط ناعادلانه آن را سپری کرده است. مبنای این ابزار به سبب پیشینه ناعادلانه است. شاخصه‌های عدالت و کیفیت آموزشی در نظام ما مساله مشخصی است. کسی انکار نمی‌کند که ما در این شاخصه‌ها در سطح پایینی هستیم. پس در نتیجه این ابزار کنکور به عنوان یک پل انتقالی یک ابزار حداقلی است. به لحاظ اینکه آیا نمره کنکور بیانگر این است که فردی که نمره‌ای کسب کرده، شایسته‌تر از کسانی است که رتبه دیگری را کسب کردند یا نه؟ کنکور آزمون سنجش استاندارد نیست. یک آزمون استاندارد تلفیقی از پرسش‌های مختلف است. پرسش‌های چند گزینه‌ای بخشی از یک آزمون استاندارد است. زمانی که همه پرسش‌های یک آزمون چند گزینه‌ای باشد، غیراستاندارد است. حتی در حال حاضر هم کنکور راه حل نیست و تبدیل به مساله شده پس باید از مسیر دانش آموزان کنار گذاشته شود. در کنکور‌های سال‌های قبل بیش از ۵۰ درصد داوطلبان انتخاب رشته نکردند. این یعنی کنکور برای دانش اموزان به اجبار خانواده است و داوطلبان انگیزه و علاقه‌ای ندارند. خود این موضوع کنکور را خیلی زیر سوال میبرد.

یک موضوع دیگری هم که صحبت داشتیم، بحث کیفیت اموزش و معدل دانش اموزان بود که شاید تاثیر معدل بتواند دانش اموز را وادار کند تا تلاش بیش تری داشته باشد و سطحش را ببره بالا ببرد. ما با معدل دهم و صدم مواجه بودیم که نشان داد یک مقدار سطح اموزش در مدارس ما پایین است. مثلا استان سیستان و بلوچستان استان تهران یا همان اطراف استان تهران و منطقه ۱۵ ما هیچ شباهتی به منطقه ۱ ندارد. با توجه به سطح مدارس سطح مدارس، سطح علمی دانش اموزان چطور می‌شود؟ 
داوری: این سوال خیلی مهمی است. سنجش در مدرسه در کیفیت اموزشی بسیار تاثیر دارد. سنجش‌ها در فرایند یادگیری هرچقدر قوی‌تر باشد کیفیت اموزش را بالا میبرد. در حال حاضر یادگیری برای امتحان و برای نمره است و ابزار امتحان و نمره هنوز در مدرسه مهم است. هرچقدر مرکز سنجش اموزش و پرورش کیفیت سنجش در مدارس را بالابر ببرد به کیفیت اموزشی کمک می‌کند. 

آقای امرایی نظر شما درباره بحث امتحانات نهایی و عدالت آموزشی چیست؟ 
امرایی: وقتی که نگاه وزیر اموزش و پرورش این هست که شما هرچقدر پول بیش تری بدهید ماشین بهتری سوار میشوی نمیشود انتظار داشت که بالاخره سطح کیفیت اموزشی در استان‌های ما به شکلی باشد که عدالت آموزشی رعایت شود. 
مرکز استراتژیک نهاد ریاست جمهوری اتاق فکر دولت است و رسما مخالفت خودشان را با مصوبه کنکوری اعلام کردند. درست است که باید به اموزش و پرورش بها داده شود، ولی اگر شما یک بار سنگینی را بر دوشش بگذارید، لهش می‌کنید و نظام تعلیم و تربیت را از بین میبرید. گاهی اوقات پول هست، قانون برای اجرای اون پول هم هست، ولی زیر ساخت برای اجرایش نیست.
مجلس قوه قانون گذاری مااست طبق نامه روسای کمیسیون‌های آموزش و بهداشت به شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته شده تا بررسی طرح ساماندهی کنکور را به تعویق بیاندازید. در این نامه امده است: با نگاه اجمالی به طرح ارائه شده که مشکلات و کاستی‌های جدی در آن قابل مشاهده است که بطور خلاصه عبارتند از:
۱. مغایرت با قوانین مجلس شورای اسلامی
۲. عدم رعایت عدالت در نظام اموزشی و سنجش با برگزاری کنکور با شیوه جدید
۳. کاهش قبولی و متضرر شدن مناطق محروم و تقویت مدارس غایر انتفاعی و غیر برخوردار

ابهامی که درمورد امتحان نهایی وجود دارد این است که سطح کیفیت آموزشی ما یکسان نیست و نهایتا به آن عدالت آموزشی و عدالت در گزینش و پذیرش نمی‌رسیم. اقای جعفری از نگاه شما این عدالت چگونه محقق می‌شود؟
جعفری: مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دو هدف کلان دارد یکی بحث کیفیت و دیگری عدالت است. در بحث کیفیت این مصوبه بسترساز ارتقای کیفیت است و برای محقق شدن به یکسری ملزومات دیگری نیاز دارد و بصورت مستقیم منجر به ارتقلی کیفیت نمی‌شود. سنجش شاخص پایانی است شما باید شاخص پایانی را درست بگذارید و در این مسیر نیز ملزومات را فراهم کنید. قبلا شاخص پایانی نادرست بود تمامی ملزومات به مسیر نادرستی می‌رفت. در حال حاضر شاخص پایانی در حال اصلاح است اگر ملزومات آن هم باشد، ما ارتقای کیفیت خواهیم داشت. اما در بحث عدالت دو مسئله است عدالت در سنجش و عدالت آموزشی. عدالت آموزشی یعنی شما آن ملزومات را متناسب با نیاز مخاطب فراهم کنید. یکی معلم ندارد به آن معلم دهیم یکی کتاب ندارد به آن کتاب دهیم و... عدالت آموزشی محل بحث ما نیست انچه مدنظر این مصوبه است عدالت در سنجش است که در جایی مطرح نمی‌شود یا اگر مطرح می‌شود به حاشیه می‌رود. عدالت در سنجش ۳ مولفه دارد. ۱- یکسان بودن فرایند ازمون گیری یعنی یکسان بودن دستورالعمل ها، زمان پاسخگویی، چینش سوالات، وضعیت مراقبت و..

- عدم سوگیری در اندازه گیری یعنی پاسخ به یک سوال تابع عضویت در یک گروه خاص نباشد. 
۳- عدالت در دسترسی به سازه مورد اندازه گیری؛ این مولفه می‌گوید هرکسی می‌خواهد در این امتحانات شرکت کند باید دسترسی یکسانی به آن داشته باشند. ما این را در آزمون سراسری نداشتیم. چراکه سیستان استاد پروازی ندارد. دانش آموز جنوب کرمانی دسترسی به کتاب و کلاس کنکوری ندارد. این تنها مولفه از مولفه‌های عدالت است که برتری آن در سوابق تحصیلی است یعنی ما میتوانیم ادعا کنیم سوابق تحصیلی در دسترسی به سازه مورد اندازه گیری وضعیت بهتری دارد، چون سوال از کتاب است و حداقل دانش آموز به کتاب دسترسی دارد.

آقای امرایی شما با صحبت‌های آقای جعفری در خصوص برقراری عدالت در سنجش موافقید؟
امرایی: بااجرای مصوبه جدید کنکوری که قرار بود عدالت در سنجش رعایت شود، سیستان و بلوچستان رتبه اخر را در میان استان‌ها کسب کرده است. همچنین با اجرای این مصوبه تهران در بین ۴۰ رتبه برتر کنکور رتبه اول و اصفهان و یزد رتبه دوم و سوم را کسب کردند.

همین بحث عدالت در سنجش که خودتان اشاره داشتید و اینکه مثلا سیستان و بلوچستان استاد پروازی ندارد، اما ایا مدارس سیستان و بلوچستان هم کیفیتشان مثل منطقه یک تهران است؟
جعفری: خیر عرض کردم که دسترس پذیر‌تر است. یک نفر به من بگوید که دانش اموز سیستانی در دسترسی به مهارت تست زنی موفق‌تر است تا پاسخگویی به سوالات امتحان نهایی؟

آقای داوری نگاه شما به مساله برقراری عدالت با اجرای امتحانات نهایی و تاثیر ۵۰ درصدی آن در ورود به دانشگاه چیست؟
داوری: ما یک تبعیض اموزشی داریم در ۱۲ سال حالا این تبعیض اموزشی را باید در عدالت در سنجش به حداقل برسانیم. کنکور اینکار را با سهمیه مناطق محروم خواست محقق کند که چندان معنادار نبود. اگر با آموزش و پرورش همکاری کنند عدالت در سنجش در این سه سال قابل تحقق‌تر از کنکور است. مدرسه سیستان و بلوچستان معلم باکیفیت، فضای اموزشی با کیفیت ندارد و کیفیت آموزشی پایین است پس به آن ظلم شده حالا باید این امتحان بخشی از این ظلم را جبران کند.

وقتی ما عدالت اموزشی نداشته باشیم ایا عدالت در سنجش امکان تحقق دارد؟
جعفری: بله دارد. سنجش یعنی ازمونت را یکسان بگیر یعنی کنش افتراقی نسبت به گروه‌های مختلف نداشته باش یعنی اینکه یک سازه‌ای را اندازه گیری کن که برای همه در دسترس پذیر‌تر باشه این "تره" مهم است.

آقای زراعت کیش شما در بحث عدالت آموزشی و امتحانات نهایی چه نکاتی ارید؟
زراعت کیش: سوابق یک سری مزایا دارد یکسری معایب. یکی از معایبش این بود که شورای عالی انقلاب فرهنگی شاید آمدن عجولانه از ۴۰ درصد شروع کردند و نیامدند از ۵ یا ۱۰ درصد شروع کند تا آموزش و پرورش خودش را به روز کند. در واقع آن مشکلات و اسیب هارا شناسایی کنند و بعد بازخوردش را در جامعه و تاثیراتش را در عدالت اموزشی بسنجند و بعد بیایند تا حدی آن را افزایش دهند. ما یک امار از کنکور ۱۴۰۲ زمانی که سوابق اعمال شد، داریم که براساس دهک پذیرفته شدگان را بررسی کردیم نه براساس استان؛ چون ما در سیستان و بلوچستان دهک ده داریم ده یک هم داریم. ما میخوایم به یک دیدی از سهم دهک‌ها در رتبه‌های خوب برسیم. ۵۴ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار از دهک‌های ۹ و ۱۰ بودن و ۴/۳ درصد دهک‌های یک و دو، رتبه‌های بین ۳ هزار تا ۱۰ هزار ۴۹ درصد از دهک‌های ۹ و ۱۰ بودند و ۹/۵ درصد از دهک‌های یک و دو، علوم ریاضی ۶۲ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار دهک ۹ و ۱۰ بودن ۷/۱ درصد دهک یک و دو، علوم تجربی ۱/۵۲ رتبه‌های زیر ۳ هزار از دهک ۹ و ۱۰ بودن و ۵/۴ درصد یک و دو، هرچقدر به علوم انسانی نزدیک‌تر میشیم سهم دهک‌های ۹ و ۱۰ کمتر می‌شود.
در علوم انسانی ۱/۴۳ دهک ۹ و ۱۰ بوده و ۴/۴ درصد دهک یک و دو بوده است. حالا این را مقایسه بکنیم با کاری که شورا انجام داده بود، به ظاهر سهم دهک‌های پایین جامعه ارتقا پیدا کرده بود، ولی چون جامعه اماری و روش کار ما متفاوت بود، باید بیش‌تر بررسی کنیم ببینیم واقعا معنادار هست یا نه.
طبق ان کاری که شورا انجام داده بود سهم دهک‌های ۹ و ۱۰ کاهش پیدا کرده، ولی یک پارامتر‌های دیگری مثل میزان تقلب‌ها هست که باید سنجیده شود، چون اموزش پرورش دستگاه‌های سیگنال یابشان را امسال خیلی بهتر پوشش دادند.

آقای جعفری پاسخ شما به انتقادات آقای زراعت کیش چیست؟
جعفری: ما بر روی سهم استان‌ها مطالعه کردیم. سهم استان‌ها از رتبه‌های برتر ایا بهبود پیدا کرده یا نه؟ ما ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ رو مقایسه میکنیم. سهم استان سیستان و بلوچستان از رتبه‌های برتر بهبود پیدا کرده از رتبه ۳۱، ۱ نشده، ولی بهبود پیدا کرده است. ۷ استان که کمترین سهم را از رتبه‌های برتر داشتند توانستند با اعمال سوابق تحصیلی سهم بیشتری از رتبه‌های برتر را بگیرند.

در خصوص تسری مافیای کنکور به پایه‌های پایین‌تر چطور؟ همین حالا هم می‌توان دید کلاس‌های تست زنی کنکور به کلاس‌های امتحانات نهایی تغییر ماهیت داده است! 
زراعت کیش: از نظر من به عنوان کارشناس در بحث مافیای کنکور یا اموزشگاه‌های ازاد همان اتفاقی که برای کنکور افتاده است در سوابق تحصیلی هم می‌افتد و این غیر قابل اجتناب است. لازم است جایی که دهک‌های پایین جامعه دسترسیشان به جزوات و پکیج‌هایی که تولید میشود کم میشود. اموزش و پرورش میتواند خودش ورود کند و پکیج‌های مورد نیاز یا اساتید و معلمانی که دارد، تهیه کند و در اختیار مناطق دور دست و دهک‌های پایین جامعه قرار دهد و به نحوی تبعات این مسئله را کاهش دهد. ممکن است بحث عدالت اموزشی به همان چالشی که کنکور دچارش شده دچار شود. همانطور که گفتم اموزش و پروش ۴۴ هزار میلیارد تومان تا پایان سال ۱۴۰۲ بدهی داشته است. شاید زیرساخت هایشان مشکلی نداشته باشد، ولی کیفیت ان زیر ساخت نمیتواند پاسخگوی نیاز شرایط جدید باشد. 
امرایی: مصوبه‌ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی داشت. سیستان بلوچستان ۳۱ ام هست یا معدل ۱۰ شده ۹ شده بیایید ثابت کنید چرا اینجوری شده! شما کنکور را بردارید مافیای کنکور را هم بردارید به جای آن مافیای معدل ایجاد می‌شود. الان برای ثبت نام مدارس غیر انتفاعی شما صف بسته اند. مدارس دولتی شما متقاضی ندارد برای بعضی مناطق دارد و میروند ثبت نام می‌کنند. در حال حاضر ۲۰ هزار مدرسه غیرانتفاعی داریم. ۱۷ هزار تا بود که ظرف سه سال گذشته به این عدد رسیده است.
داوری: مافیای مدارس غیر انتفاعی بهتر از مافیا کنکور است. کنکور یعنی تجارت سیاه که تا به حال نه به کیفیت آموزشی ما کمک نکرده نه به عدالت سنجش و نه به عدالت آموزشی پس برای چه ادامه داشته باشد؟

امسال سوالات بسیار سخت بوده و در بحث زیرساخت که مطرح شد مشکل کارت آزمون نیز مسئله ساز شد که استرس زیادی را به بچه‌ها وارد کرد. در این باره چه پاسخی دارید؟
جعفری: این مسئله را خیلی برجسته کردند.
زراعت کیش: سرور‌های آموزش پرورش قدیمی است و زیر نظر وزیر است. سرور‌ها زیر نظر مرکز سنجش آموزش و پرورش نیست. امسال میلیاردی هزینه کردند، ولی هنوز سرورهاشون به روزرسانی نشده است. 

آقای امرایی جمع بندی نهایی شما از جلسه چیست؟ 
امرایی: امتحانات نهایی حتما باید باشد چراکه اموزش و پرورش ۱۲ سال دانش اموز و هدایت تحصیلی ان را برعهده دارد وباید نمرات آن اثر داده شود چراکه ۱۲ سال تحصیل رایگان را در اختیار دانش اموزان گذاشته و حالا میخواهد نتیجه آن را ببیند. اما سوال این است برای اجرای سرفصلتان چه کار کرده اید؟ برای اینکه این پیش فرض عدالت را در جامعه نهادینه کنید و به نوعی کشور را به عدالت اموزشی نزدیک کنید چه کاری انجام داده اید؟ انقدر امتحانات نهایی را سخت کردید که دانش آموزان برای قبول شدن آن به کتاب‌های کمک آموزشی و ارتقای نمرات امتحانات نهایی مراجعه کنند؟ شما کسی که امسال پایه دوازدهم است و سال بعدی پشت کنکور می‌ماند و کسی که همان سال فارغ التحصیل پایه دوازدهم بوده و پشت کنکور نمانده است با توجه به تفاوت سطح سوالات و جامعه اشتراکی نمرات این دو نفر را چطور نمرات کنار هم قرار می‌دهید؟ ما بالاتر از نمره ۲۰ که نداریم. نمره تراز یک درس زیست شناسی در امتحان نهایی سال ۱۴۰۲ با نمره تراز کسی که در سال ۱۴۰۳، ۲۰ گرفته است یکسان است؟ گناه ان داوطلب که در سال ۱۴۰۲ که سطح سوال به این شکل برایش طراحی شده است و ۲۰ گرفته چیست؟ این عدالت است؟ شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۰ بار برای ترمیم معدل اجازه می‌دهیم این ۱۰ بار در جلسه بعدی ۴ بار شد و در مصوبه شورای سنجش و پذیرش شد ۱ بار؛ یعنی تا اخر عمر حق ترمیم معدل را ندارید!

آقای داروی جمع بندی شما چیست؟
داوری: باید به اموزش و پرورش کمک کنند که هم از نظر سخت افزاری و هم نرم افزاری کیفیت سنجش را بالا ببرد. اگر در حال حاضر کیفیت این سنجش مطلوب نیست به معنای آن نیست که این مسئولیت را باید از اموزش پرورش گرفت چراکه تحقیقات نشان می‌دهد که این عملکرد تحصیلی باعث افزایش عدالت در سنجش شده است. بحث مافیای اموزشی و تجارت کنکور نیز همچنان یک واقعیت است که خودش را به مدارس و حتی مقطع ابتدایی کشانده است و برای جلوگیری از ان باید برای خانواده‌ها فرهنگسازی شود و در رسانه‌ها نیز این موضوع کارشناسی شود؛ و جمع بندی شما آقای جعفری..
جعفری: سوابق تحصیلی عدالت در سنجش را افزایش می‌دهد. مطالعات ما و مرکز پژوهش‌ها موید این مسئله است که اعمال سوابق تحصیلی باعث بهتر شدن شرایط شده هنوز شرایط به وضعیت مطلوب نرسیده است، اما ما روبه جلو حرکت کرده ایم. شواهد حاکی از اثرات مثبت تغییرات و بازگشت تمرکز معلمان دانش اموزان و خانواده‌ها به برنامه‌های درسی رسمی است.