کذاب‌های جذاب

خبرهایی که هرچند کذب و دروغ اما جذاب هستند و حداقل برای چند روز و چند ساعت یا حتی چند دقیقه‌ای می‌توانند نویسنده‌ خبر را به هدفش، هرچه که هست برسانند. آنها می‌دانند که جذابیت پیروز است؛ هرچند به مدت کوتاه و هرچند جذابیتی دروغ! اما شما چقدر از ذهن‌تان در برابر این دروغ‌ها محافظت می‌کنید؟

فکر می‌کردیم دوره خبرهای کلیک‌خور گذشته است! خبرهایی که همان تیترشان فریاد می‌زنند که واقعیت ندارند و نگارنده‌هایش برای جذب مخاطب، به نوشتن هر واژه‌ای تن می‌دهند. حالا که درعصر ارتباطات و تکنولوژی هستیم، به نظر می‌رسد کمتر کسانی باشند که به بالارفتن کلیک‌های چنین صفحه‌‌ها و سایت‌هایی کمک کنند؛ اما متاسفانه هستند و همچنان متولیان این سایت‌های خبری دروغ و اصطلاحا فیک‌نیوزها را به هدف‌شان که صرفا بالارفتن شمارشگر سایت است می‌رسانند. 
     
به گزارش یک منبع آگاه!
همه ازمهاجرت یکی از چهره‌ها می‌گویند؛ عکس‌هایش در کشوری خارجی منتشر شده و حالا هم دو هفته‌ای می‌شود که بر سر کارش حاضر نیست. خبر مهاجرت‌کردن، اقامت‌گرفتن و تصمیم برای برنگشتن‌اش به کشور می‌پیچد؛ از این صفحه به آن صفحه، از این کانال خبری به آن کانال خبری.اما حالا برگشته است!همین‌جا در محل کارش حضور دارد و از سفرش به‌عنوان یک سفر تفریحی دوهفته‌ای یاد می‌کند؛ فقط همین!چرا کسی برای انتشار این خبر، با خودش صحبت نکرد؟ چرا ازیک منبع مطمئن پیگیری نکرد؟ چطور خبری را بدون اطمینان از صحتش منتشر کرد؟ شاید بتوان پاسخش را درمخاطبانی که بی‌درنگ دل به دل چنین خبرهایی می‌دهند پیدا کرد. 
     
بشنو و باور نکن
درست است که نصیحت «تا با چشم‌های خودت ندیدی باور نکن» تاریخش گذشته است و دیگر نمی‌توان به آن اکتفا کرد، اما باعث خوشبختی است که ضرب‌المثل «جوینده یابنده است» همچنان به قوت خودش باقی است و تاریخ ثابت کرده است که واقعا جوینده، یابنده خواهد بود. موضوعی که در پیداکردن اصل اخبار و صحت و سقم آنها هم صدق می‌کند؛ چنان‌که بهتر است به محض مواجه‌شدن با خبری عجیب، موضوع را از چندین منبع خبری پیگیری کرد، به آن زمان داد و بعد آن را باور نمود یا حتی به اشتراک گذاشت. البته که این روزها کم نیستند خبرهای عجیب اما واقعی ولی این چیزی از بار مسئولیتی که بر دوش و شانه‌های ما در انتشار اخبار صحیح سنگینی می‌کند کم نمی‌نماید.
     
روزگار هوش مصنوعی‌ها
«تا با چشم‌های خودت ندیدی، چیزی را باور نکن.» این توصیه و نصیحت همیشگی خیلی از پدربزرگ‌ها و مادربزگ‌های‌مان بود؛ نصیحتی که یادمان می‌انداخت هر شنیده‌ای را باور نکنیم و تا با چشم‌های خودمان ندیده‌ایم، درباره‌اش قضاوت نکنیم؛ اما به نظر می‌رسد که در روزگار امروز، حتی نصیحت‌ها و توصیه‌ها هم دیگر تاریخ انقضا دارند. این همان چیزی است که هوش‌مصنوعی برای‌مان به همراه داشته و حالا با روی کار آمدن جنبه‌ها و توانمندی‌های مختلف و اعجا‌ب‌انگیز هوش‌مصنوعی، دیگر حتی نمی‌توانیم به چشم‌های‌مان و آنچه می‌بینیم هم اعتماد و آن را باور کنیم. 
     
در باب سواد رسانه‌ای
نمی‌خواهم و اهلش نیستم و وقتش را ندارم ندارد! کارکردن با تلفن‌های همراهی که در لحظه و ثانیه به دنیای اخبار و اطلاعات در سراسر دنیا وصل می‌شوند و مخاطب هیچ اختیاری در گزیده‌دیدن‌وشنیدن این حجم از اطلاعات ندارد، نیاز به سواد دارد؛ یک سواد رسانه‌ای! سواد و مهارتی که به ما قدرت تشخیص اخبار واقعی از اخبار جعلی را می‌دهد. خیلی هم فرقی نمی‌کند در کدام شبکه اجتماعی یا سایت خبری عضو هستیم و فعالیت بیشتری داریم؛ آنچه اهمیت دارد، خبرهای ظاهرا جذابی است که در لحظات اول می‌تواند منبع منتشرکننده را به قرارگرفتن در اوج خبرها برساند؛ دیگر چه اهمیتی دارد که چند ساعت بعد خبر از تیتر اول سایت یا صفحه برداشته شود؟ 
«در این میان، این مخاطبان هستند که باید آن‌قدر ماهر باشند که در همان لحظات اول، تحت تاثیر خبر قرار نگیرند؛ خبری که لازم است صحت‌سنجی شود.» این را محمد لسانی، کارشناس رسانه و مدرس سواد رسانه‌ای می‌گوید که معتقد است برای اطمینان از راست یا دروغ بودن اخبار فضای مجازی به چند نکته اساسی توجه کرد: «بررسی منبع خبر خیلی مهم است؛ این‌که خبر از یک وبسایت معتبر منتشر شده باشد نه صرفا یک کانالی که در فضای مجازی فعالیت می‌کند و چندان نظارتی روی فعالیتش وجود ندارد. در مرحله بعد لازم است که به محض مواجه‌شدن با هر خبری، خودمان دست به کار شویم و به طرق مختلف آن را جست‌وجو کنیم تا در کنار هم قرار دادن یافته‌های مختلف، به نتیجه درست برسیم.» 
درنهایت هم فراموش نکنید که به زمان خبرها دقت کنید؛ برخی از خبرها، تاریخ انقضای‌شان مدت‌هاست که گذشته و حالا دوباره بسته به شرایط، روی بورس آمده‌اند.