خواص و مضرات مصرف «آلوئه‌ورا»

به گزارش جام جم آنلاین، گیاه صبر یا همان آلوئه‌ ورا با نام علمی Aloe vera (L.) Burm. F شناخته می‌شود. در برگ‌ها دو نوع مایع وجود دارد؛ یک نوع که در لایه سطحی زیرین سطح برگ تولید می‌شود و معمولا بدون فشار و با برش برگ به بیرون تراوش می‌کند و بیشتر شامل ترکیبات مسهلی و زرد رنگ است و شیرابه صبرزرد نامیده می‌شود و دیگری ژل صبر زرد است که ماده موسیلاژی بی‌رنگی است که حجم عمده برگ را تشکیل داده و با برش کامل برگ یا با فشاردادن از آن خارج می‌شود.

این گیاه مخصوص نواحی حار و منشاء اصلی آن مناطق حاره آفریقا است البته؛ امروزه در بسیاری از مناطق تحت حاره جهان از جمله جنوب ایران کاشته شده است. بخش مورد استفاده آن شیرابه خشک شده برگ‌ها (به نام صبر زرد) و در مواردی ژل موجود در برگ‌ها است.

آنتراکینون‌های موجود در شیرابه صبرزرد اثر تحریکی روی روده‌ها دارند و با افزایش سرعت حرکت روده‌ها و ترشح آب و الکترولیت‌ها به همراه تحریک کولون (روده بزرگ) سبب بروز اثر مسهلی آن می‌شوند. این اثر درحدود ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف دارو بروز می‌کند. عصاره آنتراکینونی شیرابه صبر زرد اثر مهار برخی باکتری‌ها از جمله هلیکوباکتر پیلوری موثر در زخم معده و یا باکتری‌های دخیل در ایجاد آکنه را دارد.

کاربرد تایید شده آن برای رفع یبوست است، اما به صورت غیر رسمی کمک به دفع در صورت وجود شقاق مقعد پس از عمل در ناحیه رکتوم می‌کند. در طب مردمی اروپا برای کمک به هضم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طب چینی برای درمان عفونت‌های قارچی مورد استفاده دارد و در طب هندی نیز برای تومور‌های معده، یبوست، کولیک، بیماری‌های پوستی، آمنوره، آلودگی به کرم‌های انگلی و عفونت‌ها کاربرد دارد.

بنابر اعلام دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، در طب سنتی به نام صبر شناخته شده و طبیعت آن گرم و خشک است. مسهل قوی موادی است که مهیا و جمع بوده باشد و در آنچه مهیای دفع نشده اثر ضعیفی دارد. خارج کننده سودا و بلغم غلیظ آبکی و صفرای آبکی، باز کننده انسداد کبدی و تحلیل برنده باد‌ها است. به تنهایی برای مفاصل و با گل سرخ و مصطکی جهت خارج کردن انواع کرم و بیماری‌های طحال و کلیه مناسب است.

همچنین جهت یرقان و تمام بیماری‌های سوداوی و خارج کردن انواع کرم و بیماری‌های طحال و کلیه مناسب است. مالیدن آن جهت خوره، زخم‌های بدخیم و با مغز تخم کدو جهت جراحت بینی، رفع شپش و رویش مویی که از کچلی ریخته باشد و شوره سر مفید است. با این حال برای کبد و مقعد مضر است و مصلح آن مصطکی و پوست هلیله زرد و کتیرا و زعفران و افسنطین است. در هوای بسیار سرد و بسیار گرم و در گرم مزاجان و کسانی که احشاء ضعف دارند مخصوصا کسانی که دچار ضعف کبد و روده‌ها و انسداد عروق هستند نباید استفاده شود.

امروزه مصرف خودسرانه شیرابه صبرزرد به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی توصیه نمی‌شود. ژل صبرزرد به اشکال مختلف (برگ کامل یا در فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی) موجود است. برای به دست آوردن آن باید پوست برگ را به طور کامل جدا کرد. مقدار توصیه شده روزانه برای مصرف شیرابه استاندارد شده ۲۰ تا ۳۰ میلی‌گرم بر حسب مشتقات هیدروکسی آنترون شیرابه است. مقدار مصرف توصیه شده روزانه ۰.۰۵ درصد گرم از پودر صبر زرد است. در صورت مصرف به عنوان مسهل مدت مصرف نباید بدون نظر پزشک از یک تا دو هفته بیشتر شود.

در مصرف همزمان با دارو‌های کاهنده قندخون احتمال بروز هایپوگلایسمی (کاهش بیش از حد قندخون) را افزایش می‌دهد. همچنین در مصرف همزمان با داروی دیگوکسین به دلیل احتمال بروز هایپوکالمی (کاهش بیش از حد پتاسیم خون) با مصرف صبرزرد، احتمال بروز عوارض سمی دیگوکسین افزایش می‌یابد؛ بنابراین از مصرف همزمان این دو خودداری کنید.

مشکلات ناشی از اسپاسم دستگاه گوارشی از اثرات جانبی مصرف شیرابه گیاه است. در موارد نادر ممکن است آریتمی، آسیب کلیه، ادم و افزایش تخریب استخوانی رخ دهد. مصرف طولانی مدت شیرابه صبرزرد ممکن است به ایجاد رنگ در مخاط روده‌ها منجر شود که معمولا با قطع دارو به تدریج برطرف می‌شود.

همچنین مصرف طولانی مدت آن می‌تواند سبب بروز آلبومینوری (ورود آلبومین به ادرار) و ورود خون به ادرار، آسیب به کلیه‌ها، اسهال خونی، بدترشدن هموروئید، آسیب به اعصاب روده و به هم خوردن تعادل آب و الکترولیت‌ها و به خصوص بروز هایپوکالمی (یعنی کم شدن بیش از حد پتاسیم و بروز علائمی مثل سستی و رخوت، گرفتگی عضلانی، سردرد، مورمور شدن، ادم محیطی، پرادراری، تنگی نفس و افزایش فشارخون) شود.

از دست دادن زیاد از حد پتاسیم ناشی از مصرف صبرزرد می‌تواند منجر به مهار انقباضات روده‌ها و افزایش اثر دارو‌های قلبی شود. در مصرف طولانی مدت فرآورده‌های حاوی صبرزرد علائم ایجاد حساسیت مثل اگزمای سکه‌ای شکل عمومی و التهاب پوست با زائده‌های نوک تیز نیز گزارش شده است؛ بنابراین باید از مصرف طولانی مدت (بیش از یک تا دوهفته) این فرآورده‌ها خودداری کرد.

بروز التهاب پوستی در اثر تماس با ژل صبرزرد ممکن است در اثر تحریک پوست با کریستال‌های سوزنی شکل گیاه باشد. استفاده از شیرابه حاوی آنتراکینون‌ها ممکن است سبب جذب این ترکیبات و قهوه‌ای شدن مایعات بدن شود. ترکیبات موجود در شیرابه صبرزرد می‌تواند سبب بروز انقباض عضله رحم شود و ایجاد زایمان زودرس کند. همچنین لکتین‌های موجود در آن اثرات ایجاد جهش در ژن داشته‌اند.

در موارد انسداد یا بیماری‌های التهابی روده‌ها، آپاندیسیت و درد‌های شکمی با علت نامشخص مصرف شیرابه صبرزرد یا فرآورده‌های حاوی آن ممنوع است. همچنین مادران باردار و شیرده و کودکان زیر ۱۲ سال از مصرف این فرآورده‌ها منع شده‌اند.