برزخ تک سوختی

اکنون اغلب کشورهای توسعه‌یافته سبد انرژی خود را متنوع کرده‌اند و ازبنزین گرفته تا گاز و برق را برای مصرف وسایل نقلیه به کار می‌گیرند. نکته قابل توجه اینجاست که برای استفاده از خودروهای برقی ازانرژی‌های طبیعی خورشید و باد بهره می‌برند و از خوراک گازی نیروگاه‌ها خبری نیست. با توجه به اتفاقی که در هفته اخیر افتاد و جایگاه‌های سوخت چند ساعتی از دسترس خارج شد، به موضوع ایرادات سبد تک‌محصولی سوخت پرداخته‌ایم که جزئیات آن را در ادامه می‌خوانید.

تقریبا یک ماه پیش بود که نمایندگان مجلس در زمان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه دولت را مکلف به متنوع‌سازی سبد انرژی کردند. بر اساس جزء ۲ بند «پ» ماده ۴۶ لایحه برنامه هفتم؛ به منظور حل ناترازی بنزین، ایجاد تنوع در سبد سوختی کشور، اجرای تکالیف پدافند غیرعامل و قانون هوای پاک، سازمان برنامه و بودجه مکلف شد با همکاری وزارتخانه‌های نفت، کشور، صنعت معدن و تجارت، سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان ملی استاندارد، برنامه جامع تأمین و تخصیص حامل‌های انرژی شبکه حمل و نقل جاده‌ای کشور را شامل بنزین، نفت، گاز، گازمایع، برق و گاز طبیعی فشرده، حداکثر ظرف مدت شش ماه پس از ابلاغ این قانون تهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند. به نظر می‌رسد علاوه بر تکلیف قانونی کشور به این موضوع، عزم جدی برای اجرا می‌طلبد.وسایل نقلیه در ایران فقط از بنزین استفاده می‌کنند، به گونه‌ای که مصرف بنزین را تا مرز ناترازی بالا برده‌اند. امروزه در بسیاری از کشورها، سوخت خودروها متنوع است وتنها به استفاده ازبنزین بسنده نمی‌کنند اما درایران همچنان این موضوع به حاشیه رانده می‌شود؛ با وجود الزام قانونی برای افزودن رسمی گازمایع (ال‌پی‌جی‌) به سبد سوخت در قانون بودجه ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ و ظرفیت کاهش مصرف روزانه ۱۳.۵میلیون لیتر بنزین، اما وزارت نفت از اجرای قانون سر باز می‌زند.

واردات بنزین در کار نیست
مصرف افسارگسیخته بنزین در ایران، کشور را با چالش بزرگی مواجه کرده‌است، اگرچه گفته می‌شود واردات بنزین در کار نیست اما به نظر می‌رسد این اقدام از طریق تهاتر با نفت کوره در حال انجام است. در واقع این تهاتر تفاوتی با واردات ندارد؛ به این معنی که کشور، سوخت‌هایی را که می‌توانسته صادر کند و از محل آنها ارزآوری داشته باشد، عملا از دست می‌دهد و این خود ضرری است به بدنه‌ اقتصادی کشور.جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، به تازگی از تراز شدن بنزین به صورت موقت خبر داد و گفت: با ورود به نیمه دوم سال، روند کاهشی مصرف بنزین در کشور آغاز شده و درحال‌ حاضر موازنه تولید و مصرف روی ۱۱۵میلیون لیتردرروز برقراراست.اما باید به این نکته توجه داشت که این وضعیت موقت است و با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و تعطیلات نوروزی، مجددا این تراز منفی خواهدشد. در نتیجه لازم است دولت یک راه‌حل ریشه‌ای و بنیادی برای این موضوع بیندیشد و به راه‌حل‌های موقت بسنده نکند. یکی از این راه‌ها، استفاده از گاز مایع در سبد سوخت خودروهاست که زیرساخت‌های آن نیز موجود است اما ظاهرا عزم و اراده جدی برای آن وجود ندارد.با ادامه روند افزایشی مصرف بنزین و سرمایه‌گذاری نکردن در تولید،‌ دولت ایران سال۱۴۱۲ ناچار خواهد بود روزانه حدود ۱۱۰میلیون لیتر بنزین وارد کند که با نرخ لیتری ۰.۶دلار معادل ارزبری ۲۴میلیارد دلار خواهدبود. برای تقریب ذهن، اگر ایران روزانه یک میلیون بشکه نفت با قیمت ۷۰دلار بفروشد، می‌تواند ۲۵میلیارد دلار درآمدزایی کند. یعنی در ۱۰سال آینده ایران مجبور خواهدبود، پولی معادل فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت را صرف واردات بنزین کند.طبق آمار شرکت ملی گاز سالانه بیش از سه میلیون تن ال‌پی‌جی به دلیل عدم امکان صادرات در خطوط لوله هدر می‌رود. این میزان ال‌پی‌جی هدر رفته می‌تواند به میزان روزانه ۱۳.۵میلیون لیتر در روز، جایگزین بنزین شود اما هنوز وزارت نفت برای جایگزینی این میزان از گاز مایع، برنامه‌ مشخصی ندارد و تنها به راه‌حل‌های موقت برای رفع ناترازی بنزین می‌اندیشد.

راه حل کاهش مصرف
جالب این است که مسئولان نفتی و نمایندگان مجلس به این امر که استفاده ازسوخت مایع درکاهش مصرف بنزین مؤثر است، اعتراف می‌کنند اما درجهت رفع کردن آن اقدامی انجام نمی‌شود. طبق ردیف۱۰بخش مصارف جدول تبصره ۱۴قانون بودجه ۱۴۰۱، مبلغ ۲۰۰۰ میلیارد تومان به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برای ایجاد جایگاه‌های عرضه گاز مایع و استانداردسازی خودروها تخصیص داده شده ولی تاکنون اقدام موثری برای توسعه ال‌پی‌جی صورت نگرفته‌است.در شرایطی که کشور با ناترازی بنزین دست و پنجه نرم می‌کند، چرا نباید ازسوخت مایعی استفاده کرد که درحال هدر رفتن است؟ امروزه استفاده از ال‌پی‌جی در بسیاری از کشورهای دنیا که اتفاقا تولید هم ندارند، یک امر رایج وجا افتاده‌است اما در ایران که خود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ال‌پی‌جی است همچنان مسکوت باقی مانده‌است.