سواد رسانه‌ای در خدمت رابطه والدین و کودکان

مسأله سواد و دانش رسانه‌ای، درست همان چیزی است که در راستای سند تحول رسانه‌ملی بوده و همیشه بر آن تاکید شده است. گزارش‌های تازه از این معاونت نشان می‌دهد توسعه دانش رسانه‌ای در این بخش با تمرکز بر فرزندپروری و آشنایی با اخبار جعلی صورت گرفته است. در گزارش پیش‌رو، بخشی از فعالیت‌های معاونت فضای مجازی رسانه‌ملی در حوزه توسعه دانش رسانه‌ای بررسی شده است. 

در راستای سند تحول رسانه‌ملی و راهبرد‌های مبتنی بر توسعه دانش رسانه‌ای در زیست‌بوم‌های مجازی، طی ماه‌های گذشته، برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای گسترش تولیدات متناسب با نیاز‌های جامعه در معاونت فضای مجازی سازمان صداوسیما انجام شده است. در این راستا به‌صورت ویژه و کاربردی از ابتدای سال ۱۴۰۲ مجموعه‌ای از اقدامات تولیدی با هدف ارتقای سطح سواد رسانه‌ای آغاز شده است. یکی از تولیدات شاخص که از اثرگذاری قابل‌توجهی در میان مخاطبان داشته، مجموعه موشن گرافیک «سوادستان» است. این مجموعه با ابزار کارآمد انتقال پیام به‌صورت پویانگاری گرافیکی، مفاهیم سواد رسانه‌ای را به مخاطبان به‌ویژه والدین هموار می‌سازد. این تولیدات مبتنی بر پژوهش‌های کاربردی، تولید و طراحی‌شده و در سکو‌های پخش محتوا و شبکه‌های اجتماعی شامل نظیر، روبیکا، ایتا و سروش قابل دسترسی برای عموم است. 

 در این مجموعه تولیدات، تلاش شده تا ضمن رعایت حقوق مصرف‌کننده و توجه به حریم شخصی کودکان، نکاتی در خصوص تربیت در عصر دیجیتال به والدین ارائه شود. موضوعات کلیدی و بسیار کاربردی، محور تولید در این مجموعه قرارگرفته است از آن‌جمله می‌توان به امنیت کودکان در فضای مجازی، مواجهه کودکان و والدین با اخبار، چگونگی انتخاب پویانمایی برای کودکان و بسیاری دیگر از موضوعات کاربرمحور اشاره کرد. 

فرزندپروری در عصر دیجیتال

ازآنجا که مسأله امنیت کودکان در دنیای دیجیتال حائز اهمیت بوده و یکی از مسائل تربیتی حوزه فرزندپروری در عصر دیجیتال است، یکی از محور‌های اصلی، هدایت محتوا قرارگرفته است. خانواده و در رأس آن‌ها والدین همواره مهم¬ترین رکن تربیتی در طول تاریخ زندگی بشر محسوب می¬‌شوند. این رکن نخستین وظیفه¬ اجتماعی کردن کودکان را به‌عهده دارد و می¬‌کوشد با آموختن چارچوب‌¬های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، آن‌ها را برای زندگی در جامعه، مبتنی بر ارزش‌ها و هنجار‌های اجتماعی آماده کند. این فرآیند، اما در طول تاریخ و مبتنی بر اجتماعات مختلف از تفاوت¬‌های صوری و محتوایی متنوعی برخوردار بوده؛ تنوعی که با تغییرات عمیق جهانی در عرصه¬ زندگی انسان مدرن همراه شده است. در چارچوب نیاز‌های شناختی والدین برای هدایت صحیح نسل آتی و نیز توجه به‌ضرورت‌های تشخیصی در این حوزه، موضوع امنیت روحی، روانی و حفظ حریم شخصی کودکان طی چند قسمت برنامه‌ریزی و تولید شده است. شناخت آسیب‌ها، پیامد‌های حضور ناکارآمد در فضای مجازی، استیفای حقوق کودکان و پیشگیری از نقض آنها، یکی از مهارت‌های موردنیاز خانواده‌هاست.

از دیگر نکات موردتوجه در تدابیر فکری متناسب با تولیدات «سوادستان» پرداختن به موضوع اخبارجعلی است. اخبار جعلی که این روز‌ها در جامعه جهانی شیوع پیداکرده و راهکار‌های تشخیص آن از اخبار درست و نیاز مخاطب در گروه‌های جمعیت شناختی متفاوت است. توسعه این توانمندی شناختی با ایجاد رویکرد انتقادی در والدین و فرزندان کمک زیادی به تشخیص منابع خبری معتبر کرده و آثار منفی این حوزه را به حداقل می‌رساند. محور دیگر در مسأله آموزش سواد رسانه‌ای به والدین، آشنا کردن آن‌ها با نظام ذهنی کودکان و نوجوانان است. از آنجا که پرورش کودکان در زیست‌بوم فضای مجازی است، می‌توان گفت نسل‌های جدید، شهروند اصلی فضای مجازی محسوب می‌شوند. ازاین‌رو نگاه آنان به مسائل در این حوزه با والدین خود متفاوت است. 

یک تعامل سازنده میان والد و کودک 

شناخت این زاویه دید برای والدین می‌تواند در تعاملات و برخورد والدین با کودکان و نوجوانان مثمر ثمر باشد. ازاین‌رو بخش قابل‌توجهی از تولیدات سوادستان بر مبنای درک متقابل والدین و شناساندن نگاه کودک و نوجوان به مقوله رسانه‌های نوین معطوف شده است. این مجموعه که نزدیک ۱۰ هزار دنبال کننده در سکو‌های مختلف دارد به مرجعی برای توسعه مباحث آموزش محور نیز تبدیل شده. همچنین پژوهش حول محور دانش سواد رسانه‌ای ایرانیان به تفکیک استان‌ها، برنامه‌ریزی‌شده و متناسب با رویداد‌های ملی منطبق بر نیازسنجی‌های صورت گرفته درخصوص سواد اطلاعاتی درحال توسعه است. تشکیل شورای سواد رسانه‌ای و تمرکز بر اولویت‌های موردنیاز جامعه از دیگر فعالیت‌های معاونت فضای مجازی درزمینه ارتقای سطح سواد رسانه‌ای به شمار می‌آید.