چهارمین ستون سلامت

به عقیده بسیاری از متخصصان، افراد با سلامت معنویت در راهی قدم برمی‌دارند که درنهایت به خود شکوفایی هدایت می‌شود؛چراکه معنویت باعث می‌شود انسان‌ها بر ارزش‌های درونی خود متمرکز شوند و تلاش کنند که به انسان بهتری تبدیل شوند و با چنین تعاریفی، شما واژه بهتری از سلامت برای فردی که در چنین مسیری است، می‌شناسید؟

شاید بهتر باشد فارغ از سلامت جسم و بیماری‌هایی که ممکن است ظاهرا به آن گرفتار شویم و به دنبال درمان آن باشیم، گاهی، سلامت روحی و این‌بار، سلامت معنوی‌مان را هم ارتقا ببخشیم؛ نوعی از سلامتی که از نظر عموم مردم، از درجه اهمیت پایینی برخوردار است اما با تعالی نفس گره خورده و منعکس‌کننده سیستم ارزشی فرد است؛ سلامتی که در نهایت، می‌تواند آنچه را که از یک فرد می‌بینیم هم تحت تاثیر حضور یا فقدانش در وجود فرد قرار دهد. خلاصه این‌که اگر هنوز هم دنبال معنای دقیق‌تری از سلامت معنوی هستید، تنها لازم است بدانید در سلامت معنوی، ارتباطات با خودمان، با دیگران یا حتی با محیط اطراف و طبیعت، بر اساس ارتباط با خالق تعریف و مشخص می‌شود.

از سلامت معنوی که حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟
تعریف سلامت معنوی، تعریف یکسانی نیست؛ چرا که در فرهنگ غربی و متقابلا در اندیشه‌ها و فرهنگ و ادبیات کشور ما، تعاریف متفاوتی وجود دارد اما «‌به طور کلی، منظور از کسی که سلامت معنوی دارد، این است که تمام ابعاد وجودی او صرفا به مسائل جسمانی محدود نمی‌شود و به ابعاد ملکوتی هم توجه دارد.» این را دکتر حسن ابوالقاسمی، رئیس گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی کشور  می‌گوید که معتقد است افرادی که سلامت معنوی دارند، همه دیدگاه‌شان از نظر بینش و گرایش در راستای قرب الهی قرار می‌گیرد، رضایت خداوند را در هر موضوع و مسأله‌ای در نظر می‌گیرد و اعتقاد به دنیای دیگری دارد که باید پاسخگوی اعمالش باشد: «‌آن وقت است که می‌توانیم بگوییم این فرد علاوه بر ابعاد دیگر سلامت، سلامت معنوی نیز دارد.»

نادیده‌اش نگیر

آگاهی و اطلاعات راجع به سلامت معنوی به ویژه در بخش‌های سلامت کشور، مانند دانشگاه‌هایی که علوم پزشکی و سلامت را تدریس می‌کنند و حتی مراکزی که خدمات سلامت ارائه می‌دهند، بسیار اندک است. این واقعیتی است که دکتر حسن ابوالقاسمی آن را تایید می‌کند و از علتش می‌گوید:«به دلیل این‌که در صد سال اخیر، عمده آموزش‌ها در حوزه درمان و سلامت، ترجمه منابع غربی  بوده است. 

موضوعی که پیش از آن، این‌طور نبود و ما پزشکی را از متون ابوعلی سینا و زکریای رازی و حکیمان بزرگ ایرانی تدریس می‌کردیم که به مسائل معنوی و اصول دینی آگاه بودند و در آثارشان، به سلامت معنوی پرداخته و توجه می‌کردند.» اما حالا چه اتفاقی افتاده است؟ همه درمان و سلامت ما از منابع غربی به دست می‌آید که تمام تمرکزشان بر سلامت جسمانی است:« البته که در در دو دهه اخیر، تغییرات کمی در این روند دیده می‌شود و به نظر می‌رسد که غرب هم به این نتیجه رسیده است که سلامت معنوی، به طور گسترده‌ای در سلامت کلی انسان  نقش مهمی دارد.»

یک معنویت جهانی

ایران و آمریکا ندارد! سلامت معنوی، آن چیزی است که نیاز به آن در وجود هر فردی، خواه ایرانی و خواه آمریکایی، خواه مسلمان و خواه مسیحی دیده می‌شود. چنانچه به دفعات ثابت شده کسانی که شاخص‌های معنویتی در وجودشان دارند، در مراسم‌های کلیسا شرکت می‌کنند و به طور کلی، خط‌قرمزهایی برای خودشان دارند، کمتر به مواد مخدر گرایش دارند، مشروبات الکلی کمتری مصرفی می‌کنند و حتی کمتر به بیماری‌های قلبی عروقی دچار می‌شوند؛ موضوعی که دکتر ابوالقاسمی هم آن را تایید می‌کند:« در واقع به تازگی علم پزشکی به این نتیجه رسیده است که سلامت معنوی، بر سلامت جسمانی نیز تاثیرات خوبی می‌گذارد؛ در واقع غربی‌ها از سلامت معنوی برای بهبود جسم استفاده می‌کنند، چرا که می‌دانند سلامت معنوی، طول عمر را اضافه می‌کند، فشار خون را کنترل می‌کند و حتی بیماری‌های روانی را کاهش می‌دهد.» در این میان، بهتر است بدانیم که تاثیر سلامت معنوی بر سلامت روح، رستگاری انسان را به دنبال دارد. 

سالم بمان

برای گسترش و تقویت سلامت معنوی در بین افراد جامعه، چه باید کرد؟ این سوالی است که پاسخ آن، می‌تواند این حجم از علامت‌های سوالی که در ذهن‌مان وقت روبه‌رویی با سلامت معنوی شکل می‌گیرد را از بین ببرد. دکتر ابوالقاسمی معتقد است که اولین قدم برای رسیدن به چنین هدفی، توجه به بخش سلامت است: «استفاده از ظرفیت محیط‌های  بهداشتی-درمانی برای رشد اخلاق و معنویت در جامعه، بهترین گزینه است.  بدیهی است که هیچ بخشی به اندازه سلامت با مردم در تماس نیست و این ارتباط، همان راه‌حلی است که می‌تواند سلامت معنوی را به مردم بشناساند. یعنی همآن‌قدر که مسائل جسمانی را آموزش می‌دهیم و تبیین می‌کنیم، بر آموزش و اهمیت سلامت معنوی هم تاکید کنیم؛ با مردم گفت‌وگو کنیم و از اثر متقابل سلامت جسمانی بر سلامت معنوی و بالعکس بگوییم.» 
​​​​​​​
شاید آن وقت افراد بیشتری به این باور برسند که معنویت هم می‌تواند جای ویژه‌ای در سبک زندگی‌های‌شان  داشته باشد.