تکیه بر باد

در این زمینه فیلمهای مهمی را در تاریخ سینمای جهان به یاد داریم که از عبارت باد در عنوانشان استفاده شده و تقریبا همگی هم با تکیه بر وجوه استعاری این واژه کار روایت خود را پیش بردهاند. هرچند این بهرهگیری تماتیک، منافاتی با نمایش سکانس یا پلانهای بادخیز ندارد و مواردی بوده که قهرمان یا شخصیتهای دیگر قصه با وزش باد نواخته یا با میزان شدیدتر و مخربتر آن گرفتار شدند. اما در نهایت فیلمنامهنویس و کارگردان حتی از این بادهای طبیعی در قصه، استفادهای هنرمندانه میکنند و در راستای بهره مفهومی عنوان فیلم گام برمیدارند.نخستین فیلم مهم سینمای جهان در این زمینه که هر دو وجه نمایشی و مفهومی باد را لحاظ و خط و ربطی ظریف و هنرمندانه میان آنها ایجاد میکند، «باد» به کارگردانی ویکتور شوستروم محصول سال ۱۹۲۸ است. در این فیلم صامت لیلیان گیش، نقش دختر جوانی به نام لتی را بازی میکند که از شرق آمریکا نزد عموی خود در غرب میرود اما این نقل مکان هم موجب تنش خانوادگی میشود و هم روان لتی را نشانه میگیرد. باوجود اشاره به وجه مخرب باد و تندباد در زندگی قهرمان داستان، در خود قصه هم مصداق آن را میبینیم و همان اوایل فیلم و وقتی دختر با قطار عازم غرب است، وزش شبانه باد باعث ترس و وحشت او میشود، همسفرش میگوید: «سرخپوستان این سرزمین میگن که وزش باد تا ابد ادامهداره». وقتی در ادامه هم لتی، شدت و بیرحمی باد را با چشمهای خودش میبیند و با همه ظرافت و شکنندگیاش، قدرت آن را حس میکند، پی به پیوند وجه نمایشی باد با جنبه مفهومی آن میبریم و میتوانیم تاثیر این باد وحشی را در زندگی و آینده قهرمان پیشبینی کنیم. برباد رفته، نوشته بر باد، باد و شیر، باد وحشی را درو کن و باد برمیخیزد از جمله آثاری با عبارت باد در عناوین هستند که روی وجوه مفهومی این عنصر طبیعی در قصه تاکید دارند. باد صبا (محصول مشترک فرانسه و ایران که مستندی طبیعتگرایانه و مردمنگارانه درباره ایران است و از زبان باد صبا روایت میشود)، شطرنج باد، سایههای بلند باد، در مسیر تندباد، تکیه بر باد، باد در علفزار میپیچد، فرش باد، بید و باد، پروانهای در باد، شمعی در باد، برگ و باد، باد و شقایق، باد سرخ، نامههای باد، آب باد خاک، چون باد و بادما را خواهد برد هم از جمله فیلمهای ایرانی با عبارت باد در عنوان خودهستند. به جز آثاری که نامشان با باد گره خورده، فیلمهایی هم در سینمای ایران و جهان هستند که نما یا سکانسهای مبتنی بر باد دارند و با ترکیب عناصر زیباییشناسی و وجه مفهومی، تصاویر درخشانی خلق یا گرهی اساسی در قصه ایجاد میکنند. این باد شدید در اوایل «بیوفا» است که کار دست شخصیت اصلی قصه میدهد، این وزش باد ملایم در لحظه دیدار سینان و خدیجه در «درخت گلابی وحشی» است که یک دریغ عاشقانه را تقویت میکند، این شدت وزش باد و صحبتهای کارشناس هواشناسی تلویزیون درباره آب و هوای ناپایدار تهران در اول «دایره زنگی» است که به پیشپرده ماجراهای پیش روی فیلم تبدیل میشود و... واقعا چه بادهایی که در سینما برنمیخیزد.