تاریخ یک اشغالگری بزرگ در قاب رسانه ملی

رسانه‌ملی در این میان در راستای سیاست‌های تبیینی خود، تلاش کرده تا بخشی از این تاریخ سیاه را به تصویر بکشد. از پخش مجموعه‌هایی مثل زیتون‌سرخ، فریاد سنگ تا مجموعه‌هایی مثل وفا، سرجوخه و مدار صفر درجه که هرکدام به فراخور قصه‌ای که داشتند، بار دراماتیک خود را کم یا زیاد کرده بودند.

هرچند که رسانه‌ملی هیچ‌وقت مدعی نبوده که این میزان تولیدات کافی یا به اندازه مناسبت بوده اما بازخوردی که نسبت به برخی از این مجموعه‌ها شکل گرفته، نشان از آن دارد که همین میزان تولیدات هم تاثیر خود را گذاشته است. بااین‌حال، به نظر می‌رسد که تلویزیون در دوران تحولی خود در نظر دارد مجموعه‌های این‌چنینی که حال‌وهوای تبیینی دارد را بیشتر کند. به بهانه سالروز اعلام موجودیت اسرائیل که در فلسطین با عنوان روز نکبت شناخته شده، مروری به برخی از این آثار تلویزیونی داشتیم که تاکنون از رسانه‌ملی پخش شده است.

تاکنون مجموعه‌های بسیاری از تلویزیون پخش شده که قصه اشغالگری اسرائیل و اعلام موجودیت آن را به تصویر کشیده است. ازجمله این مجموعه‌ها باید به سریال «وفا» اشاره کرد که قصه اصلی آن درباره عشق جوانی ایرانی ــ یهودی به دختری به نام وفاست.

ژوبین که عاشق وفا شده، به اتهام جاسوسی برای اسرائیل در ایران زندانی است. او به‌دلیل مشکلات روحی و روانی ناشی از کشته‌شدن پدر و مادرش در انفجار بمبی در قبرس و دوری از دختر مورد علاقه‌اش (وفا) در تیمارستان بستری می‌شود. قصه اما آن جایی بیشتر به ماجرای اسرائیل گره می‌خورد که همین پسر جوان توسط یک جاسوس اسرائیل که اسم مستعارش خرچنگ است از تیمارستان فراری داده می‌شود و پس از تغییر قیافه و با هویت جعلی همراه خرچنگ از ایران به اردن و منزل دیوید می‌رود. در ادامه قصه، این گره‌های دراماتیک بیشتر از قبل به ماجرای تاریخی فلسطین و اسرائیل پیوند می‌خورد. سریال وفا را باید از این جهت خاص دانست که توانسته بود سیاست‌های رژیم‌صهیونیستی را علیه لبنان و ایران به‌خوبی به نمایش بکشاند. وفا به کارگردانی محمدحسین لطیفی بود که در نوروز 1385 هر شب از شبکه سه روی آنتن می‌رفت.

نمایشی از چشمان زهرا

از دیگر مجموعه‌هایی که محتوای آن مرتبط به قصه اسرائیل بود، می‌توان به «چشمان آبی زهرا» اشاره کرد که به کارگردانی علی درخشی و نویسندگی علی درخشی و سعید سلطانی بود. این سریال محصول شبکه سحر و روایتگر یکی از عوامل بلندپایه اسرائیل بود که قصد حضور در انتخابات این کشور را دارد. او پسر نوجوان ناقص‌الخلقه‌ای دارد و همین موضوع باعث می‌شود تا یک گروه پزشکی را برای جست‌وجو در اردوگاه‌های مردم فلسطین بسیج کند تا به دنبال تعویض اجزای بدن اشخاصی که از نظر پزشکی با فرزندش مشابهت دارند بگردند که در این میان زهرا، دختر یکی از کشته‌شدگان فلسطینی، برای جابه‌جایی چشمش با پسر صهیونیست انتخاب می‌شود. از سوی دیگر برادر زهرا که از اعضای انتفاضه فلسطین است به‌دنبال یافتن خواهرش درگیر ماجراهای ناخواسته‌ای می‌شود. این سریال با بازی درخشان ابوذر قدرتی در نقش تیودور، نوجوان ناقص‌الخلقه اسرائیلی همراه بود. در این مجموعه بازیگرانی همچون جهانبخش سلطانی، حسین معصومی، جمشید جهانزاده، سومیتا حسام، علیرضا نجف‌زاده و آتوسا رجبی نقش‌آفرینی کرده بودند و باید آن را ازجمله مجموعه‌های نمایشی دانست که رسانه‌ملی برای تبیین مسائل مربوط به رژیم‌صهیونیستی تولید نمود.

روایتی از «نگهبان قدس»

«نگهبان‌ قدس» را هم باید از مجموعه‌های دیگر تبیینی رسانه‌ملی دانست که به قصه اشغالگری رژیم‌صهیونیستی پرداخته است. سریال نگهبان‌قدس، روایت یکی از چهره‌های برجسته جهان مسیحیت به اسم ایلاریون کبوجی است. این مرد که زاده حلب است، سال ۱۹۶۵ رهبر کلیسای کاتولیک بیت‌المقدس شد و از آن زمان به جریان‌های مقاومت علیه رژیم اشغالگر قدس کمک می‌کرد. او نهایتا سال ۱۹۷۴ در حال کمک به انتقال اسلحه برای گروه‌های مقاومت توسط رژیم صهیونیستی دستگیر و به ۱۲ سال زندان محکوم شد اما به وساطت واتیکان پس از چهار سال آزاد و به رم تبعید شد. امام موسی‌صدر از وی به نیکی یاد کرده و چندین کشور اسلامی برای او تمبر یادبود منتشر کرده‌اند و درباره انقلاب اسلامی می‌گوید: «عقل در برابر چگونگی پیروزی و استمرار این انقلاب عاجز است.» ازجمله بازیگران مجموعه فوق می‌توان به مالک محمدآبادی، راشد عساف، سامیا الجزائری، صباح الجزائری و ربیع ژان اشاره کرد.

«زیتون سرخ»

«زیتون سرخ» مجموعه تلویزیونی دیگری است که مظلومیت فلسطین در مقابل اسرائیل را به نمایش گذاشت و از شبکه دوی سیما روی آنتن رفت. این سریال محصول کشور سوریه بود اما بارها از تلویزیون ایران پخش شد. سریال زیتون سرخ 30 قسمت دارد و محصول سال 2008 است و به کارگردانی احمد دعیب و نویسندگی بکر قبانی تهیه شده.

بازیگرانی همچون منذر ریاخته، عبدالهادی الصباغ، عبدالکریم قواسمی، عبیر عبیسی، قاسم ملحو، محمد صداقی و ملوم حداد در این سریال به ایفای نقش پرداختند. قصه اصلی زیتون‌سرخ مربوط به بعد از جنگ جهانی اول است که انگلیس، منطقه فلسطین و قسمت‌هایی از اردن را در اختیار گرفت و در آن مناطق به ساخت شهرک‌های یهودی پرداخت. در روایت این مجموعه نشان داده می‌شد که مردم فلسطین با مهاجرت فلسطینی‌ها مخالف هستند ولی انگلستان به خواست مردم اهمیت نمی‌دهد و برای یهودیان شهرک‌های مختلفی می‌سازد و به آنان سلاح و ارتش آنها را آموزش می‌دهد. در نهایت تعداد شهرک‌های یهودی‌نشین و تجهیزات و سلاح‌های آنها بسیار زیاد می‌شود و قصد حمله به بیت‌المقدس را می‌کنند. روایت این سریال، قصه‌ای برآمده از دل تاریخ است که به سمت آینده و ماجرای زیاده‌خواهی‌های رژیم‌صهیونیستی می‌رود.

«فریاد سنگ» در «مدار صفر درجه»

سریال «فریاد سنگ» را باید از دیگر مجموعه‌های نمایشی با محوریت رژیم‌صهیونیستی دانست. قصه این سریال حکایت ظلم و شکنجه رژیم‌صهیونیستی بر مردم فلسطین است که حتی به کودک و پیر رحم نکرده و از هیچ خشونت و شکنجه و جنایتی مضایقه نمی‌نماید. فریاد سنگ هم مثل مجموعه‌های دیگر تنها به برشی از زندگی و مقاومت مردم فلسطین می‌پردازد و در خلال آن، جنایات رژیم اسرائیل را نشان می‌دهد که دهه‌هاست فلسطین را اشغال کرده و مشغول ظلم و جنایت علیه ساکنان فلسطین است. در ادامه این مجموعه‌ها، باید به سریال «مدار صفر درجه» هم اشاره کرد که بر بستر جنگ جهانی دوم و شکل‌گرفتن صهیونیسم و تسلط تدریجی بر فلسطین می‌گذرد. به همین دلیل قصه سریال هم متاثر از این واقعه شده است. مدار صفر درجه ماجرای سفر دانشجویی ایرانی به نام حبیب پارسا به فرانسه برای تحصیل در رشته فلسفه در دانشگاه پاریس است که در ادامه عاشق دختری یهودی می‌شود و عشق‌شان در بستر وقایع مهم تاریخی درگیر گره‌های مختلف می‌گردد.

تله‌فیلم‌های رسانه ملی

اما علاوه بر مجموعه‌های تلویزیونی، تله‌فیلم‌های بسیاری هم درخصوص قصه زیاده‌خواهی‌های اسرائیل روی آنتن رفته است. به‌عنوان مثال فیلم «برگی برای زیتون» در همین راستا تولید شده که قصه آن مربوط به نامه بچه‌های یک مدرسه به کودکان فلسطینی است. فیلم دیگر «سرزمین مادری» است. این فیلم داستان یکی از مبارزان فلسطینی را روایت می‌کند که پس از سال‌ها به ایران می‌آید تا برادر خود را که در زمان طفولیت به‌وسیله یک زوج پزشک به این کشور آورده شده با خود به فلسطین ببرد. به‌طورکلی مجموعه‌ها و فیلم‌های بسیاری در این حوزه ساخته شده که توانسته واکنش‌های بسیاری را به سمت خود جلب کند.

سینما در تلویزیون

کارنامه سینما از تولید آثاری درباره رژیم‌صهیونیستی و فلسطین خالی نیست و از دیرباز تا امروز این رسانه آثاری را به‌صورت داخلی یا در همکاری با دیگر کشورها مثل سوریه، لبنان و ... تولید کرده است که برخی چنان به‌یادمادنی شدند که هنوز هم در بازپخش‌های‌شان بیننده دارند و ضمن آن توانستند نظر منتقدان را هم به خود جلب کنند و در سپهر رسانه‌ای جهان هم موثر باشند. یکی از مهم‌ترین آثار سینمایی در این خصوص که البته با حمایت تلویزیون بارها روی آنتن رفته، «بازمانده» ساخته زنده‌یاد سیف‌ا... داد است. این فیلم سینمایی تاریخی محصول سال ۱۳۷۳ و در مورد نزاع اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ است و بازیگران بنامی همچون سلمی المصری، جیانا عید، بسام کوسا، جمال سلیمان و غسان مسعود در آن به ایفای نقش پرداختند.

فیلمنامه این اثر براساس داستانی از غسان کنفانی، نویسنده فلسطینی به‌نام «بازگشت به حیفا» نوشته شده و موضوع آن درباره تشکیل کشور اسرائیل و حکومت آن بر شهر حیفاست. قصه‌ای که در پیوند کامل با امروز یعنی بر روز تاسیس اسرائیل (روز نکبت) قرار دارد. مخاطبان تلویزیون بارها بیننده این فیلم موفق بودند و احتمالا با تماشای تاثیرگذار آن اشکی از گوشه چشم‌شان جاری شده است. این فیلم موفقیت‌هایی هم داشت و در جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۷۴ جایزه ویژه هیات‌داوران را کسب کرد و کاندیدای بهترین فیلمنامه و بازیگر نقش اول زن هم شد. سلمی مصری هم برای بازی در این فیلم لوح تقدیر دریافت کرد. اقتباسی بودن این فیلم و موفقیت آن را می‌توان در ارتباط با همدیگر تلقی کرد و گفت با بهره‌بردن از منابع ادبی غنی داخلی و خارجی که با نگاهی تاریخی یا پرداخت دراماتیک چنین موضوعاتی را محور قرار دادند می‌شود به تولیدات آثار سینمایی و تلویزیونی کیفیت و کمیت بیشتری بخشید.

از دیگر آثاری که می‌شود گفت بیش از سینما در تلویزیون دیده شده، فیلم «شکارچی شنبه» ساخته پرویز شیخ‌طادی است. این فیلم نگاهی به برخی مناسبات غیراخلاقی و خشونت‌بار در جوامع صهیونیستی دارد و همچنین به‌صورت نمادین در پایان، به سرنگونی اسرائیل اشاره می‌کند. فیلم‌های سرب (1367)، عشق من لبنان (1374)، سی‌وسه روز (1393)، قاعده بازی (1376)، آتش‌پنهان (1369)، هفت‌سنگ (1376)، هیام (1382)، زخم‌زیتون (1383)، تولدی دیگر (1386) و ... تعداد دیگری از این آثار هستند که به دست کارگردانان ایرانی و البته با همکاری سینمای دیگر کشورها از تلویزیون هم پخش شدند.