طلاق تولید از تجارت

بعد از این که نمایندگان در جلسه علنی روز ۲۷ فروردین با فوریت لایحه تشکیل سازمان بازرگانی به دلیل عدم نظارت‌پذیربودن سازمان‌ها مخالفت کردند، از دولت خواستند تا این لایحه را در قالب وزارتخانه به مجلس ارائه کند که این اتفاق هم صورت گرفت و دیروز درخواست بررسی لایحه تشکیل وزارت بازرگانی به صورت دو فوریت در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفت و با اکتساب اکثریت آرا تصویب شد. کارشناسان در این باره معتقدند احیای وزارت بازرگانی نیازمند زیرساخت‌هایی است که اگر به آن توجه نشود، دوباره یک تجربه تلخ ایجاد خواهد شد. در این زمینه گزارشی تهیه کردیم که در آن ملزومات احیای وزارت بازرگانی بررسی شده است.

سال ۹۰، وزارت بازرگانی در وزارت صنایع و معادن ادغام شد و وزارت صنعت، معدن و تجارت شکل گرفت. این وزارتخانه ۳۰ درصد اقتصاد را در برمی‌گیرد و انتقاد برخی نمایندگان در آن زمان گستردگی وظایف بود و در طول ۱۲ سال گذشته نیز این موضوع بارها مطرح شد و برخی وزرا را مجبور به استعفا کرد یا به استیضاح کشاند. حالا دولت تصمیم گرفته وزارت بازرگانی احیا شود و لایحه آن در مجلس نیز در حال بررسی است. دیروز در مجلس بحث احیای وزارت بازرگانی مطرح شد و برخی نمایندگان مجلس در این زمینه مخالفت کردند. این در حالی است که دو فوریت این لایحه در مجلس رای آورد اما هنوز با مصوبه احیا فاصله دارد. دولت تشكیل وزارت بازرگانی را برای كنترل بازار ضروری می‌داند اما مخالفان می‌گویند تمامی اختیاراتی كه قرار است به وزارت بازرگانی اعطا شود، هم‌اكنون در دست دولت است؛ ضمن آن‌كه احیای مجدد یک وزارتخانه هزینه‌های مالی زیادی به دنبال دارد كه در شرایط اضطرار مالی فعلی به صلاح نیست.

فرش قرمز برای واردات
نصرا... پژمانفر، نماینده مجلس در گفت‌وگویی که با خبرنگار «جام‌جم» داشت از فضای مجلس برای لایحه دولت مبنی بر احیای وزارت بازرگانی سخن گفت و تصریح کرد: تعداد مخالفان احیای وزارت بازرگانی کم نیست اما احتمال تصویب آن بالاست که بنده مخالف آن هستم. وی به دلایل مخالفت خود پرداخت و افزود: در سال ۹۰ تولید و تجارت ادغام شد که واردات به راحتی انجام نشود و اگر تولید دوباره از تجارت جدا شود شاهد این موضوع خواهیم بود که به نام تنظیم بازار مسیر واردات سهل‌تر از تولید خواهد شد.

مسیر احیای یک وزارتخانه
برخی کارشناسان بر این باورند احیای وزارت بازرگانی نیازمند زیرساخت‌هایی است. محمدصادق مفتح، قائم‌مقام سابق وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت، تصریح کرد: دولت قبل هم به این نتیجه رسیده بود که باید وزارت بازرگانی برای تنظیم بازار احیا شود اما مجلس با او همراه نبود.
وی افزود: در زمان احیای وزارت بازرگانی باید سازمان توسعه تجارت و مرکز تجارت الکترونیک در زیرمجموعه این وزارتخانه قرار بگیرد. از سوی دیگر باید قانون انتزاع که باعث تفکیک تنظیم بازار محصولات کشاورزی بود و به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شد، لغو شود. مفتح به موضوع بازرگانی داخلی و خارجی اشاره کرد و گفت: بازرگانی داخلی و بازرگانی خارجی باید در یک وزارتخانه باشد و امیدواریم نمایندگان مجلس در این زمینه توجه لازم را داشته باشند. وزارت بازرگانی وظیفه تنظیم بازار را بر عهده دارد؛ از آهن و فولاد گرفته تا تخم‌مرغ و گوجه‌ فرنگی.
به گفته وی، اگر وزارت بازرگانی قرار است احیا شود باید با همان اختیارات سال ۹۰ باشد در غیر این صورت با یک موجود ناقص مواجه خواهیم بود.
قائم‌مقام سابق وزارت صنعت، معدن و تجارت تاکید کرد: با استفاده از ظرفیت تعاونی‌های بزرگ باید سبد کالا به اعضا داده شود در این صورت افراد زیرمجموعه تعاونی‌ها از بازار کالاهای اساسی خارج می‌شود و تنظیم بازار مطلوب‌تر و آسان‌تر خواهد بود. تجربه این اقدام قبلا وجود داشته و آزمون و خطای آن انجام شده، ضمن این که باید توجه داشت تنظیم بازار اکنون نیازمند یک وزارتخانه است تا مدیریت شود.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
این موضوع مخالفانی نیز در مجلس داشت که سیدعلی موسوی، نماینده ملکان و مصطفی طاهری، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس به عنوان نماینده مخالفان، دلایل این مخالفت را تشریح کردند. آنها بر این اعتقاد بودند که ایجاد وزارت بازرگانی، بروکراسی اداری را افزایش داده و باعث می‌شود وزارتخانه جدیدالتأسیس به منظور کنترل بازار به واردات متوسل شود که به تولیدکنندگان آسیب وارد می‌کند. مصطفی طاهری به عنوان یکی از مخالفان تقاضای دو فوریت لایحه تشکیل وزارت بازرگانی می‌گوید: «این موضوع بارها در کمیسیون صنایع و معادن با حضور مرکز پژوهش‌های مجلس، مدیران قبلی وزارت صمت و مدیران فعلی این وزارتخانه مورد بررسی قرار گرفته است و ما نامه‌ای خطاب به دولت و رئیس مجلس درباره نتیجه مربوط ارسال کرده‌ایم.» نماینده موافقان بررسی لایحه تشکیل وزارت بازرگانی به صورت دو فوریت نیز دلایلی داشتند که فتح‌ا... توسلی نماینده بهار و مهرداد گودرزوند چگینی، نماینده رودبار به نمایندگی این دلایل را مطرح کردند. موافقان، تشکیل وزارت بازرگانی را مستوجب احیای دیپلماسی خارجی در حوزه تجارت و افزایش میزان پاسخگویی مسئولان در حوزه بازرگانی و تجارت دانستند. مهرداد گودرزوند چگینی به عنوان نماینده موافق تشکیل وزارت بازرگانی معتقد است یکی از موضوعاتی که با مشکلات جامعه ارتباط مستقیم داشته و باعث عدم کنترل و نظارت بر بازار شده، نبود ساختار مستقل برای کنترل بازار است، ضمن این که وزارت صمت از چند وزارتخانه سنگین تشکیل شده که ماهیت هر کدام به تولید بازمی‌گردد و در این وزارتخانه بخش تولید اهمیت بیشتری نسبت به عرضه دارد.