نفت‌سوری در جیب آمریکایی

پس از شروع درگیری در سال ۲۰۱۱، نیرو‌های مختلف حاضر در جنگ از جمله جناح‌های مخالف و داعش به‌صورت پیاپی کنترل بخش زیادی از این ثروت ارزشمند نفتی را به دست گرفتند. تحریم‌های غرب علیه بخش نفت نیز باعث شد تا شرکت‌های نفتی خارجی، این کشور را ترک کنند.

ائتلاف مورد حمایت آمریکا در حال حاضر یک چهارم خاک سوریه از جمله منطقه شرق فرات را کنترل می‌کند. این نیرو‌ها بر اساس قرارداد‌های قانونی امضا شده با دولت دمشق اکنون بر ۹۰درصد میادین نفت و بیش از ۵۰ درصد از میادین گازی و همچنین زیرساخت‌های متعلق به شرکت‌های خارجی تسلط دارند. چاه‌ها و تاسیسات نفت توسط نیرو‌های ائتلاف به رهبری آمریکا و این نیرو‌ها محاصره و حفاظت شده است.

از سوی دیگر، دمشق اعلام کرده زیان بخش نفت از ابتدای بحران تاکنون ۹۱.۵میلیارد دلار بوده است. بسام توهم، وزیر نفت فاش کرد تولید روزانه نفت ۸۹هزار بشکه است که عمدتا در مناطق تحت کنترل کرده است. توهم، این نفت را دزدیده شده از مردم سوریه توصیف می‌کند.

تضاد بین‌المللی

پس از حضور نظامی روسیه در اواخر سال ۲۰۱۵، دمشق قرارداد‌هایی را با شرکت‌های روسی برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز در سوریه و آب‌های سرزمینی آن امضا کرد. همچنین با شرکت اوروپولیس، شرکت مرتبط با «یوگنی پریگوژین» که مزدوران «واگنر» را تأمین مالی می‌کند، قراردادی برای حفاظت از تأسیسات نفت و گاز و آزادسازی آن‌ها از دست داعش در ازای ۲۵درصد عواید آن‌ها امضا شد. این شامل کنترل این شرکت بر توسعه بزرگ گاز «ابلا سانکور» در نزدیکی «پالمیرا» بود، عملیاتی که منجر به تلفات انسانی زیادی شد. به هر ترتیب، این قرارداد پوششی بود که گروه شبه‌نظامی «واگنر» زیر نام آن فعالیت می‌کرد. در اواخر سال ۲۰۱۹ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا اعلام کرد که نیرو‌های آمریکایی از مناطق اطراف مرز سوریه با ترکیه در شرق فرات عقب‌نشینی می‌کنند و به ترکیه برای حمله به شمال سوریه چراغ سبز نشان می‌دهد و نیرو‌های دموکراتیک سوریه، متحدان واشنگتن را تحت سلطه قرار می‌دهد.

تغییر در مهره‌های بازی

در ۶ اکتبر ۲۰۱۹، لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه همراه با برخی از مقامات آمریکایی و اروپایی، ترامپ را متقاعد کردند ۹۰۰ نفر از نیرو‌های ارتش آمریکا را برای محافظت از نفت در آنجا نگه دارد. ترامپ بعد‌ها گفت که تعداد کمی از سربازان در مناطق حاوی نفت باقی خواهند ماند و تأکید کرد که امنیت و حفاظت از نفت را تضمین کرده‌ایم. در جولای۲۰۲۰، واشنگتن اعلام کرد مظلوم عبدی، فرمانده نیرو‌های دموکراتیک سوریه، پس از دریافت معافیت وزارت خزانه داری از تحریم‌های اعمال شده علیه سوریه به دولت ترامپ از امضای توافق‌نامه‌ای با شرکت آمریکایی دلتا کرسنت انرژی برای سرمایه گذاری در نفت خبر داد. مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا اعلام کرد که این توافق با هدف مدرن سازی نفت صورت گرفته است.

یک رویکرد جایگزین

زمانی که جو بایدن به قدرت رسید، دولت وی معافیت‌های تحریمی را اعلام کرد که امکان سرمایه‌گذاری‌های هدفمند را در شرق فرات فراهم می‌کرد، (گرچه این امر صنعت نفت را مستثنا می‌کرد). با این حال به دلایل بسیاری، عمدتا اعتراض شرکت‌های خارجی که دارای حق حاکمیت در میادین نفتی هستند، تصمیم گرفتند معافیت تحریمی اعطا شده به دلتا کرسنت انرژی را تمدید نکنند. فعالان بین‌المللی می‌گویند این یک ابتکار به‌موقع است، اما در مورد آینده این کشور نمی‌توان با قاطعیت سخن گفت.

تداوم غارت نفت

درگیری‌های روسیه و آمریکا در نتیجه جنگ در اوکراین و رکود وضعیت نظامی در سوریه به‌ویژه با نبود چشم‌اندازی برای راه‌حل سیاسی در حالی که نیاز‌های اقتصادی و انسانی مردم سوریه افزایش یافته، تشدید شده است. به این معنی که نفت به‌عنوان عاملی برای همکاری ضمنی بین متخاصمان غیرقانونی سوریه و خارجی برای تقسیم درآمد‌های حدود ۸۹ هزار بشکه در روز ظاهر شده است. بر اساس برآورد کارشناسان، اداره خودمختار شمال و شرق سوریه حدود ۱۶ دلار در هر بشکه دریافت می‌کند و ۱۵ دلار دیگر به دولت سوریه می‌رسد. مقدار باقیمانده که می‌تواند تا ۵۰ دلار در هر بشکه باشد، از بین رفته و به دست این سودجویان جنگ می‌رسد. گروه‌های معارض بخشی از تولید را به‌صورت محلی استفاده می‌کند، در حالی که میانجی‌ها و سودجویان جنگ، بخشی دیگر را برای پالایش یا نگهداری به مناطق دولتی (که دو سوم خاک سوریه را تشکیل می‌دهد) منتقل می‌کنند. گزارش شده که نفت به کردستان عراق هم برای مصارف محلی یا برای قاچاق به ترکیه قاچاق می‌شود. نفت با قیمت‌های بسیار پایین فروخته می‌شود و مزارع و محیط اطراف در حال حاضر آسیب قابل توجهی را متحمل می‌شوند.

روزنامه جام جم