مقاومت برای خروج اسقاطی‌ها

سال‌هاست گفته می‌شود خودرو‌های فرسوده چه در بخش سبک و چه در بخش سنگین، نقش مهمی در مصرف سوخت و آلودگی هوا دارند. این مسأله به قدری مطرح شده که از مرحله نخ‌نمایی هم عبور کرده و وارد دایره بی‌تفاوتی شده است. در این باره، آمار‌های وحشتناکی از سوی نهاد‌های مختلف منتشر می‌شود. به عنوان مثال، پلیس چندی پیش اعلام کرد ۴۰درصد از خودرو‌های شماره‌گذاری شده در کشور، فرسوده است که باید اسقاط شود؛ یعنی از هر ۱۰خودرویی که در خیابان‌ها تردد می‌کند، چهارتای‌شان فرسوده است. یعنی از ۲۵میلیون شماره‌گذاری شده، بیش از ۱۱میلیون آن باید از رده خارج شود که البته با توجه به بی‌تفاوتی دولت به این موضوع، شدنی نیست.

وضعیت در موتورسیکلت هم همین است؛ به‌طوری که طبق آمار فراجا، حدود ۸۳درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده است که با تعداد خودرو‌های فرسوده، باید گفت بیش از ۱۸میلیون دستگاه موتوری در ایران تردد می‌کنند.

وخیم، مثل حمل‌ونقل عمومی

در بخش حمل‌ونقل عمومی، وضعیت، اما چگونه است؟ آمار‌ها می‌گوید ناوگان حمل‌ونقل همگانی کشور بیش از ۲۳۳هزار خودرو شامل تاکسی، ون، اتوبوس، مینی‌بوس، وانت، کامیون و کامیونت در اختیار دارد که متأسفانه به سبب بی‌توجهی به مقوله نوسازی طی یک دهه گذشته بیش از ۷۱درصد این خودرو‌ها فرسوده است.

چندی پیش عبدا... متولی، مدیرعامل اتحادیه سازمان‎های حمل‌ونقل همگانی گفته بود، باید موضوع فرسودگی این ناوگان مورد توجه ویژه قرار گیرد. به‌رغم این‌که در کلانشهر‌ها نیز معضل فرسودگی خودرو‌های حمل‌ونقل عمومی و همگانی مشهود است، اما این چالش در شهر‌های کم‌برخوردار زیر ۱۰۰هزار نفر که ساکنانش از درآمد کمتری برخوردارند، فشار مضاعفی را بر رانندگان به سبب استهلاک و هزینه‌های سنگین تعمیرات وارد کرده است.

احمد وحیدی، وزیر کشور هم گفته است که حدود ۲۲هزار و ۷۰۰دستگاه اتوبوس در کشور وجود دارد که ۶۰۰۰عدد آن‌ها خارج از رده است و ۱۴هزار اتوبوس فعال وجود دارد که ۸۰درصد آن‌ها فرسوده بوده و بر همین اساس، برنامه‌ریزی برای قرارداد تأمین ۱۰هزار اتوبوس تدوین شده است.

در کنار این آمار بهتر است به اعدادی دقت کرد که از سوی سردار حسین رمضانی، معاون اجرایی پلیس راهور فراجا اعلام شده است: حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت در کشور تردد می‌کند که بیش از ۱۱میلیون آن‌ها در سن فرسودگی قرار دارد.

این در حالی است که سیدمحمدمهدی میرزایی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران می‌گوید، براساس مطالعات صورت گرفته حدود ۳۸درصد از آلودگی منابع متحرک در شهر تهران مربوط به خودرو‌های فرسوده است.

طرحی برای قرن بعدی

محمود مشهدی‌شریف، رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو در گفتگو با جام‌جم با اشاره به همکاری نکردن خودروسازان در طرح خودرو‌های فرسوده می‌گوید: «تجربه گذشته نشان داده هر زمانی بحث اسقاط خودرو‌های فرسوده مطرح شده، خودروسازان با ترفند‌های خاص، قوانین را دور زده‌اند و از همکاری برای خروج این خودرو‌های فرسوده شانه خالی کرده‌اند. سال ۸۸ مصوبه هیات دولت مبنی بر تخصیص ۳۰درصد از تولیدات برای جایگزینی خودرو اجرا نشد، سال ۹۶ در جلسه هیأت وزیران مصوب می‌شود خودروسازان داخلی در طرح خودرو‌های فرسوده مشارکت داشته باشند، اما بعد از ۵۰روز این مصوبه لغو شد. در قانون ساماندهی خودرو مصوب خرداد ۱۴۰۱، بار دیگر بحث همکاری خودروسازان مطرح شد، اما این‌بار نیز با وضع قانونی مبنی بر این‌که اگر گواهی اسقاط نبود، خودروساز باید مبلغی را به سازمان محیط‌زیست بپردازد، به نوعی قانون را دور زدند.»

وی ادامه می‌دهد: «پرداخت این مبلغ نیز از جیب خریداران خواهد بود و برای خودروسازان نیز هزینه‌ای نخواهد داشت. خودروسازان به دلیل نبود بودجه و مواجه بودن با انبوهی از بدهی‌ها تمایلی به حضور در این طرح ندارند، البته نباید از مدیریت غلط این خودروسازان به‌راحتی عبور کرد. این مدیریت ناصحیح باعث انباشت بدهی و ناتوانی برای اجرای این مصوبه شده است.»

به گفته وی، نیمی از آلودگی‌های کلانشهر‌ها مربوط به همین خودرو‌های فرسوده است.

مشهدی، ادعای منطقی معاون وزیر صمت مبنی بر نبود گواهی اسقاط را رد کرد و گفت: «۷۰هزار گواهی اسقاط وجود دارد و ما کمبود گواهی دیزل داریم که اگر مصوبه دو فوریتی هیأت دولت تصویب شود، می‌توان به‌جای گواهی دیزل از گواهی بنزین استفاده کرد. در حال حاضر هدف این است که ۵۰۰هزار خودروی اسقاطی در سال از مدار خارج شود لازمه طرح این است که صاحب خودرو تمایل به اسقاط داشته باشد و بتواند خودروی خود را به قیمت حدود ۵۰میلیون تومان بفروشد، این قیمت ۳درصد قیمت روز خودروست و برای دیزلی‌ها ۵درصد و برای کامیون‌های وارداتی ۱۵درصد پیشنهاد شده است.»

وی با اشاره به اطلاع‌رسانی غلط خودروسازان برای اجرای طرح اسقاط خودرو‌های فرسوده عنوان می‌کند: «اطلاع‌رسانی برای ثبت‌نام مالکان خودرو‌های فرسوده به قدری ضعیف بود که تعداد مشارکت‌کنندگان در این طرح کمتر از ظرفیت واقعی بود و تنها ۸۰۰۰ نفر ثبت‌نام کردند که از این تعداد ۲۰۰۰نفر نیز واجد شرایط نبودند و تنها ۶۰۰۰ثبت‌نام‌کننده واقعی در شهریور ماه در این طرح حضور داشتند.»

مشهدی شریف با اشاره به تعداد خودرو‌های فرسوده در سال اخیر عنوان کرد: در سال‌های ۹۸ و ۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب ۸۰۰۰، ۱۳هزار و ۳۰ هزار خودرو اسقاط شد که با احتساب چهار میلیون خودروی فرسوده و در نظر گرفتن اسقاط ۳۰هزار خودرو در سال، اتمام این طرح ۱۳۳سال زمان خواهد برد.

بنا به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال ۱۴۰۴، تعداد خودرو‌های فرسوده به هفت میلیون دستگاه می‌رسد و در صورت ادامه این ضرباهنگ جایگزینی در سال ۱۴۰۴ خیابان‌های کشور به پارکینگ تبدیل خواهد شد. این طرح زمانی موفق خواهد بود که سالانه یک میلیون دستگاه فرسوده از مدار حرکت خارج شود».

نگرانی مشترک وزات صمت و خودروسازان

رسول سلیمانی، کارشناس حوزه صنعت خودرو در گفتگو با جام‌جم با اشاره به دلایل عدم استقبال خودروسازان برای شرکت در طرح اسقاط خودرو می‌گوید: «خودروسازان و وزارت صمت نگرانی مشترکی دارند در خصوص این‌که بار دیگری بر دوش خودروسازان قرار داده شده و پرداخت گواهی ۳۰میلیون تومانی نیز به خودروسازان تحمیل شود. برای حل این مشکل، راهکار‌هایی وجود دارد. مطابق مصوبه بند ۷ قانون بودجه قرار است حداقل ۱۰درصد ظرفیت خودرو‌های ارائه شده در قرعه‌کشی به طرح جایگزینی خودرو تخصیص داده شود و از این محل می‌توان حداقل ۱۰۰هزار گواهی را تامین کنند. قانون ۱۰درصد را اعلام کرده، اما خودروسازان می‌توانند ۲۰درصد را تخصیص دهند که بخشی از منابع آن از محل صرفه‌جویی سوخت و با کمک وزارت نفت تامین شود.»

این کارشناس حوزه خودرو بیان می‌کند: «برای مدیریت مصرف سوخت و جلوگیری از واردات بنزین و کاهش آلودگی زیست‌محیطی باید با شیوه‌های متنوع شرایط را برای خروج خودرو‌های فرسوده فراهم کرد».

در حال حاضر خودروسازان برای عرضه خودرو‌ی جدید با مشکلات فراوانی مواجه هستند، این شرایط باعث شده است که نتواند به تکلیف خود برای جایگزینی خودرو‌های فرسوده عمل کنند. از سوی دیگر نعمت بخش، رئیس انجمن خودروسازان برای تامین خودرو‌های جایگزین پیش‌شرط‌هایی را عنوان کرده است که برداشتن یارانه و افزایش هزینه نگهداری مانند بیمه می‌تواند مالکان خودرو را نسبت به اسقاط خودرو ترغیب کند. در حال حاضر خودرویی با عمر ۱۵سال در بازار به قیمت ۱۰۰تا ۱۲۰میلیون تومان معامله می‌شود؛ در حالی که خودرو‌های اسقاطی را با قیمت بین ۳۰تا ۴۰میلیون می‌خرند و این باعث به وجود آمدن چرخه معیوب در جریان اسقاط خودرو شده است و مالکان نیز کمتر از این طرح استقبال می‌کند.

روزنامه جام جم