از شمال تا جنوب حال تالاب‌ها خراب است

تالاب‌ها ازجمله مولدترین محیط‌های کره‌زمین هستند. به‌صورتی‌که می‌تواند زیستگاه تعداد زیادی از پرندگان، جانوران، حیوانات و گیاهان مختلف باشند. تالاب‌ها همچنین نقش مهمی در اکوسیستم و حیات بشری دارند.

با این تفاسیر و در شرایطی که حدود نیم قرن پیش ایران ۲۴ تالاب داشت و نیمی از آن‌ها عنوان بین‌المللی را یدک می‌کشیدند، اما حالا یکی پس از دیگری جان می‌دهند و حال باقیمانده‌ها هم اصلا خوب نیست. این امر را باید فاجعه‌ای زیست‌محیطی در نظر بگیریم و به‌راحتی از کنار آن عبور نکنیم. کارشناسان علل ازبین‌رفتن تالاب‌ها را دو موضوع طبیعی و توسعه ناپایدار بشری می‌دانند که هم‌اکنون مورد دوم، درصد بالایی را به خود اختصاص داده است. در میان عواملی که تخریب تالاب‌ها را سرعت بخشیده و خشک‌شدن آن‌ها را تسهیل می‌کند، سد‌ها بیش از هر مورد دیگری خودنمایی می‌کند. سد‌هایی که روی رودخانه‌ها ایجاد می‌شود، جلوی مقدار زیادی از آب ورودی به تالاب‌ها را می‌گیرد و همین کاهش آب، غلظت آلودگی در تالاب را افزایش داده و به‌این ترتیب به ازبین‌رفتن اکوسیستم تالاب و در نتیجه مرگ گیاهان و موجودات اطراف آن منجر می‌شود. با گذری به استان‌های مختلف مشخص می‌شود که مهم نیست تالاب در چه منطقه‌ای باشد. در شمال سرسبز و پرآب یا جنوب خشک و کم‌آب. هرچه هست، تالاب‌ها تشنه‌اند و این یعنی سیاست‌ها و تصمیم‌های اشتباه بلایی جانسوز به سر این اکوسیستم‌ها آورده‌اند.

از بختگان، طشک، کم‌جان، کافتر، مهارلو، ارژن، پریشان، گاوخونی، هامون، جازموریان و میقان گرفته که در اقلیم خشک و نیمه‌خشک کشور قرار دارند تا آن‌هایی که در مناطق مساعدتر و نوار شمالی کشور جای خوش کرده‌اند مثل تالاب‌انزلی، بوجاق، گمیشان، آلماگل، آلاگل و زریوار و بقیه که وضعیت ناگواری دارند. از طرف دیگر بهره‌برداری بیش از حد و غیرمجاز از سفره‌های آب زیرزمینی باعث شده تا تالاب‌ها به‌واسطه خشک‌شدن از چرخه زیستی خارج شده و هرکدام از آن‌ها به کانون ریزگردی برای اهالی مناطق مختلف تبدیل شوند. وضعیت ناگوار تالاب‌ها به حدی است که حتی یک پرنده مهاجر هم به سمت بسیاری از آن‌ها نمی‌آید.

حالا که آب سد‌ها نیز کم شده دیگر حقابه‌ای به تالاب‌ها نمی‌رسد و با تعیین اولویت تامین آب‌شرب شهروندان، باید فاتحه تالاب‌ها را از الان خواند. مرگ تالاب‌ها یک مرگ معمولی نیست، زیرا ریزگرد‌های ناشی از خشکیدگی آن‌ها در کنار ریزگرد‌های فرامنطقه‌ای سلامت مردم را به‌شدت به‌خطر می‌اندازد. این‌که بنشینیم و ابراز امیدواری کنیم که امسال و سال آینده و سال‌های بعد بارانی ببارد تا آبی برای تالاب‌ها تامین شود، یعنی روی مدیریت‌های ضعیف و حضور مسئولان نالایق در برخی پست‌ها سرپوش گذاشته‌ایم و با دست خود سند مرگ این زیستگاه‌های طبیعی را امضا کرده‌ایم. درد یکی دوتا نیست و در کنار همه آنچه گفته شد این موارد را هم بیفزاییم که وضعیت تالاب‌های کشور به‌دلیل خشکسالی متوالی و توسعه کشاورزی و حفر چاه‌های غیرمجاز در حاشیه آن‌ها بسیار شکننده و در شرایط خطرناک قرار گرفته است.