رصد همه‌جانبه نیازهای فناورانه

این در حالی است که از قضا در همان حوزه‌‎ها دانشجوی زیادی تربیت کرده‏‎‌ایم و متخصص‎‌های توانمندی داریم. شناسایی دقیق نیاز‌های فناورانه صنایع کشور مسلما می‌تواند در ارائه خط مشی به شرکت‎‌های دانش‌‎بنیان هم بسیار موثر باشد، زیرا که با مشخص‌شدن دقیق تقاضای صنعت در بخش‎‌های متنوع، صاحبان شرکت‎‌های دانش‌‎بنیان هم می‌‎توانند در زمینه‌‎‌ای که احتمال موفقیت آن بالاتر است سرمایه‎ گذاری و فعالیت کنند. در این راستا معاونت علمی‎ و‏فناوری ریاست‌جمهوری برای اجرای این طرح که سال‎هاست ضرورت وجودش به‌شدت احساس می‏‌شود قدم مهمی برداشته. «اطلس نیاز‌های فناورانه» قرار است حلقه اتصالی باشد میان صنعت و فناوران ایرانی تا از دستاورد‌های دانش‌بنیان کشور در جهت رفع نیاز‌های صنعت بیشترین بهره‌برداری صورت بگیرد. در این‌خصوص با مسعود حافظی، مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بین‌المللی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری گفت‎ و‎گو کرده‎ ایم تا شیوه تهیه این اطلس و ویژگی‎‌های آن را تشریح کند.

مسعود حافظی، مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بین‌المللی در پاسخ به این سؤال که سنجش نیاز‌های فناورانه کشور با کمک کدام سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی انجام می‌شود این‎طور توضیح می‎دهد: «ما در این طرح تلاش داریم با کمک وزارت نفت، وزارت نیرو، سازمان آب، وزارت کشاورزی و وزارت بهداشت، نیاز‌های فناورانه کشور را شناسایی کنیم. پس از این کار، باید لیست نیاز‌ها به کارگروه‎های داخلی در معاونت علمی و فناوری برود و در آنجا این ارزیابی انجام شود که چه نیاز‌هایی استراتژیک هستند و چه نیاز‌هایی ارزبر، سپس متناسب با این موضوعات برای پیگیری این نیاز‌ها تصمیم گرفته شود.»

او درباره نحوه بررسی این نیاز‌های فناورانه و این‌که کدام‌هایشان به روش واردات و کدام‌ها به شیوه تولید داخلی پاسخ داده خواهد شد، می‎گوید: «از میان تمام نیاز‌های فناورانه جمع‌آوری‌شده، موضوعاتی که شرکت‎های دانش‎بنیان داخلی در آن تخصص و توانایی دارند شناسایی شده و کار به‌طور مستقیم به آن‌ها واگذار خواهد شد. اگر در بین نیاز‌های فناوری مواردی باشد که توانایی تولید محصولات فناورانه‎اش در داخل وجود دارد، اما هنوز تولید در آن زمینه اتفاق نیفتاده است، با تعریف پروژه کلان ملی برای شرکت‎ها تلاش می‎شود مسئولیت به تولیدکنندگان داخلی سپرده شود. به این ترتیب خواهیم توانست از خدمات‌شان در آینده استفاده کنیم. در مواردی که نیازها، ارزبر یا زمان‎بر هستند و امکان تولید سریع در داخل کشور وجود ندارد از طریق واردات برای رفع آن‌ها اقدام خواهیم کرد.»

نقش صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری در پیشبرد این طرح می‎تواند بسیار تعیین‎کننده و موثر باشد، زیرا که قرار است از شرکت‎های دانش‎بنیانی که می‎توانند نیاز‌های مهم صنایع داخلی را پاسخ دهند حمایت کند. حافظی دراین‎باره می‎گوید: «فناوری‌هایی که شرکت‎های دانش‎بنیان، توانایی تولید و توسعه آن‌ها را دارند، ولی هنوز برای اجرای آن اقدامی صورت نگرفته، می‎توانند با تسهیلاتی که صندوق توسعه نوآوری و شکوفایی ارائه می‎کند به مرحله اجرا درآیند. در فاز اول که بخش توسعه فناوری است تسهیلات ۴درصد به شرکت‎ها تعلق می‎گیرد و در فاز دوم که تولید صنعتی و تجاری‎سازی است، کارمزد تسهیلات قابل‌دریافت به ۱۱ یا ۱۴درصد می‎رسد.»

خطرپذیری اصلی برای کارگزاران تبادل فناوری همیشه به این مربوط می‎شود که هزینه‌های ارزیابی و شناسایی اولیه بازار را نه شرکت‎های فناور قبول می‎کنند و نه شرکت‎های سرمایه‎گذار. ما سعی داریم با نقشی که ایفا می‎کنیم این خطرپذیری کاهش یابد تا شرکت‎ها ارتباط بهتری با هم داشته باشند. به گفته حافظی، سازوکاری که برای سنجش کارگزاران و کیفیت فعالیت‌شان به کار می‎رود بدین صورت است که چند پروژه کوچک برایشان تعریف می‎شود و اگر عملکردشان مورد تایید بود به آن‌ها گواهی‎نامه اعتباری داده می‎شود و به این ترتیب می‎توانند فعالیت اصلی را آغاز کنند. وی می‌افزاید: «درصورتی‌که کارگزاران علاقه‌مند به این حوزه هستند، می‎توانند به سایت دفتر جذب سرمایه و فناوری بین‌المللی مراجعه کنند.»

حافظی از وضعیت فعلی این طرح خبر می‎دهد و می‎گوید: «از خرداد امسال کارگروهی مشترک با وزارت امور خارجه تشکیل دادیم که هر هفته برگزار می‎شود و پایگاه داده‎ای را براساس آن تشکیل داده‌ایم. نهاد‌های داخلی هم اطلاعات مربوط به نیاز‌های خود را برای ما ارسال کردند و از ابتدای شهریور کارگروه داخلی برای سیاست‎گذاری درخصوص اطلاعاتی که از دستگاه‎ها دریافت کردیم تشکیل می‎شود. اما به خاطر داشته باشیم که جمع‎آوری این نیاز‌ها اقدام متقنی نیست؛ نیاز‌های فناوری کشور نیاز جاری است و مطمئنا هم بخش خصوصی می‎تواند این نیاز‌ها را به ما اطلاع دهد و هم بخش‏های دولتی.»

او ادامه می‎دهد: «تلاش ما این است که کار صنعت و بخش‏های مهم صنایع لنگ نماند، متناسب با تغییرات فناوری که در صنایع مختلف روبه‎رو هستیم بتوانیم نیاز‌های اساسی را پوشش دهیم و در صورت امکان برای صادرات این صنایع و محصولات به کشور‌های همسایه تلاش کنیم، اما باید توجه داشت که واژه اطلس واژه بسیار بزرگی است و نمی‎توان ادعا کرد در عمل می‎توان تمام نیاز‌های صنعت را شناسایی کرد و یکجا پاسخ داد، اما در حوزه‌های اصلی نیاز کشور که سه حوزه مهم آب، انرژی و امنیت غذایی است تلاش می‎کنیم تا اقدامات موثری انجام شود.»

سرمایه گذاری دانش‌بنیان کم‌ریسک و پربازده

حافظی از اهمیت مشارکت مردم در فعالیت‎های دانش‎بنیان و تولیدات صنعتی می‎گوید و خاطرنشان می‎کند که جذب سرمایه‎های خرد به‌ویژه در کشوری مثل ایران، بحث بسیار مهمی است. او توضیح می‎دهد: «متاسفانه بسیاری از نهاد‌های مالی و خیلی از مردم سرمایه‎هایشان را در بخش‎های ارز و طلا و به‌طورکلی سفته‎بازی مشغول می‎کنند درحالی‌که برای کشور ما که به‌دنبال رشد اقتصادی و پیشرفت است ضروری است سرمایه‎هایش در حوزه تولید به کار رود. در میان محصولات تولیدی، محصولاتی که ارزش‌افزوده بالایی دارند مثل تولیدات دانش‎بنیان می‎تواند گزینه خیلی خوبی باشد. تعامل بهتر و بیشتر با بنگاه‎های تامین مالی جمعی که با بورس کار می‎کنند و صندوق نوآوری و شکوفایی آن‌ها را ضمانت می‎‌نماید به توسعه کشور کمک می‎کند. در این پروژه‏ها افراد می‎توانند با بودجه کم مثل ۵۰میلیون تومان سرمایه‏گذاری کنند که هم ریسک کمتری نسبت به طلا و ارز دارد و هم منافع آن به جوانان و مردم این کشور بازمی‌گردد. مردم تلاش کنند سرمایه‎های خردشان را در این زمینه‎ها سرمایه‎گذاری کنند تا مسیر توسعه و پیشرفت صنایع و شرکت‎های تولیدکننده در ایران سریع‎تر طی شود.»

توان ارائه طرح توجیهی سرمایه‌گذاری، انتظار اصلی از کارگزاران

شرایط کارگزارانی که قرار است در حوزه زیست‌بوم فناوری کشور فعالیت داشته باشند در این طرح اهمیت زیادی دارد. از آنجا که آن‌ها قرار است به تسهیل فرآیند اجرایی‎سازی نیاز‌های فناورانه صنایع ایران کمک کنند باید بتوانند هم با صنعت و هم با شرکت‎های داخلی و خارجی ارتباطات موثری داشته باشند. مدیرکل دفتر جذب سرمایه و فناوری بین‎المللی معتقد است کارگزاران باید در دو حوزه اصلی توانمندی داشته باشند و این موضوع را این‎طور توصیف می‎کند: «اولین حوزه، توانایی شناسایی و ارتباط گرفتن با شرکت‎های خارجی است که تمایل دارند با ایران همکاری داشته باشند و این‌که کارگزاران بتوانند در زمینه تامین سرمایه فعالیت داشته باشند. درواقع جذب سرمایه خارجی برای ما بسیار مهم است که بتوانیم فناوری‎های روز را با کمک شرکت‎‎های خارجی در ایران توسعه دهیم. برای این منظور، ارتباطات فعال با مجموعه‎های سرمایه‎گذاری و مجموعه‎های فناوری خارج از ایران می‎تواند بسیار اثربخش و مفید باشد.» وی ادامه می‎دهد: «نکته دوم، توانایی ارزش‎گذاری دانش فنی و تهیه گزارش امکان‎سنجی فنی و اقتصادی است. این‎که کارگزاران بتوانند طرح توجیهی سرمایه‎گذاری آماده کنند که هم برای ارائه به صندوق نوآوری و شکوفایی قابل‌استفاده باشد و هم بشود آن را برای سرمایه‎گذار داخلی استفاده کرد، بسیار مهم است.»

روزنامه جام جم