مالکیت فکری لزوم توسعه فناورانه کشور

در چند دهه اخیر، حرکت جهانی به سمت اقتصاد دانش‌محور شتابی قابل توجه یافته است. در عصر حاضر با توجه به سرعت بسیار بالای تغییر و تحولات عرصه نوآوری، اهتمام و سرمایه‌گذاری در عرصه توسعه فناوری‌ها و محصولات فناورانه به عنوان الزامی اجتناب‌ناپذیر در فضای به‌شدت رقابتی بازار شناخته می‌شود. با افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در عرصه نوآوری دارایی‌های فکری و ناملموس در مقایسه با دارایی‌های فیزیکی رشدی بسیار چشمگیر داشته‌است؛ به‌گونه‌ای که در حال حاضر بیشترین بخش دارایی شرکت‌های بزرگ و پیشرو را دارایی‌های فکری تشکیل می‌دهد. بدیهی است متناسب با روند جهانی توسعه، نمود‌های مختلف مالکیت فکری و از جمله اختراع به عنوان یکی از ابزار‌های اصلی حفاظت از دارایی‌های فکری، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.

گواهی اختراع حق انحصاری بهره‌برداری از دستاوردی فناورانه را در یک بازه زمانی مشخص در اختیار مالک آن قرار می‌دهد. ثبت اختراع به صورت منطقه‌ای است به این معنا که حقوق انحصاری را صرفا برای منطقه‌ای که ثبت در آن انجام شده‌است به وجود می‌آورد و حق بهره‌برداری را از دیگران (در صورت کسب نکردن مجوز از مالک) سلب می‌کند. با توجه به دامنه گسترده کاربرد اختراع و لزوم ایجاد زیرساخت‌های مرتبط با آن، نظام‌های معتبر مالکیت فکری در جهان شکل گرفته و هر کشور ضمن التزام به مجموعه قوانین سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، قوانین مرتبط با حقوق مالکیت فکری مختص خود را وضع کرده است.

در این بین کشور‌های آمریکا، ژاپن، چین، کره‌جنوبی و آلمان بیشترین آمار ثبت اختراع در پایگاه‌های معتبر جهان را دارند که این آمار با صنایع و شرکت‌های پیشرو و دانشگاه‌های نوآور این کشور‌ها ارتباط مستقیم دارد. سازوکار‌های مالکیت فکری به خصوص اختراع در رابطه با شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند متفاوت با شرکت‌های بزرگ باشد. از آنجا که عمده این دسته از شرکت‌ها در عرصه تعاملات بین‌المللی شناخته شده نیستند، اختراع می‌تواند به عنوان یک پشتوانه اعتباری و تکیه‌گاهی برای اثبات مالکیت و اصالت فناوری و محصول مورد بحث در همکاری‌ها باشد.

در سال‌های اخیر و با توجه به رویکرد فعال شرکت‌های دانش‌بنیان برای ورود به بازار‌های صادراتی، حقوق مالکیت فکری و ثبت اختراع در پایگاه‌های خارجی به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گرفته‌است. بر این اساس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با درک نیاز موجود شرکت‌ها، به راه‌اندازی کانون پتنت ایران به عنوان پایگاهی حمایتی در زمینه ارائه خدمات تخصصی ثبت اختراع در پایگاه‌های معتبر جهانی اقدام کرده‌است. به لطف همیت و تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان، ماحصل خدمات ارائه شده در این حوزه را می‌توان در صادرات تجهیزات و محصولات فناورانه به سایر کشور‌ها مشاهده کرد. برای مثال می‌توان به فروش دو دستگاه فوق پیشرفته ربات جراحی سینا به کشور اندونزی اشاره کرد. در این نمونه، اگرچه شرکت توسعه‌دهنده جزو شرکت‌های بزرگ و شناخته شده جهانی نیست و ربات ساخته شده نیز از لحاظ فناوری بسیار پیچیده است، اما کارکرد فنی خوب دستگاه و قیمت رقابتی آن به همراه اختراعات ثبت شده در پایگاه‌های معتبر ثبت اختراع جهانی و از جمله اندونزی تاثیری به سزا در شکستن انحصار بازار رقیب شناخته‌شده آن و اعتماد به شرکت دانش‌بنیان سازنده داشته است.

همسو با توسعه اکوسیستم نوآوری، ثبت اختراع به عنوان ابزاری تجاری با هدف تقویت اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری بسیار مورد توجه کشور‌های منطقه قرار گرفته‌است. در این میان، عربستان گوی سبقت را از دیگران ربوده و با سرمایه‌گذاری‌های کلان در عرصه نوآوری و مالکیت فکری گام‌های بلندی را به سوی تبدیل شدن به کشوری نوآور در عرصه جهانی با کمک شرکت‌ها و دانشگاه‌های خود برداشته‌است. می‌توان در آینده در صورت اولویت قرار گرفتن عرصه نوآوری و فناوری در کشور و توجه به برنامه‌های زیرساختی و بنیادین، به لطف وجود منابع سرشار و تأثیرگذار سرمایه‌های انسانی در ایران، هر نوع توازنی را به نفع کشور عزیزمان تغییر داد؛ دستیابی به این مهم اراده جمعی، تصمیم‌گیری‌های سخت، مدیریت یکپارچه و البته صبر بلندمدت را طلب می‌کند. برای دستیابی به این مهم باید همین امروز شروع کرد.