سرخی که دیگر طلا نیست

به گزارش جام جم آنلاین، با این‌که خرید عمده زعفران دیگر نمی‌صرفد و قیمت آن در خرده‌فروشی‌ها هم برای هر گرم، بسته به برند عرضه‌کننده و کیفیت کالا، بین ۲۵ تا ۶۴ هزار تومان است، اما تولیدکنندگان هم شاکی هستند؛ تولیدکنندگانی که می‌گویند هر کیلو زعفران را «در بهترین حالت» حدود ۳۵ تا ۳۸ میلیون تومان به دلالان می‌فروشند؛ در حالی که قیمت تمام‌شده آن به ۴۰ میلیون تومان می‌رسد. در این میان تولیدکنندگان، صادرکنندگان را متهم به پایین نگه داشتن قیمت خرید زعفران می‌کنند تا فاصله میان قیمت جهانی زعفران با قیمت داخلی از یک حد مشخص کمتر نشود. با توجه به این‌که هر کیلو زعفران را بین ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار از کشاورزان می‌خرند، برای انواع مرغوب آن، فاصله نسبتا زیادی بین قیمت خرید و قیمت فروش در بازار‌های جهانی وجود دارد. برای نمونه قیمت پوشال زعفران (درجه A) ۱۷۹۹ دلار است. قیمت زعفران سرگل (درجه A) ۱۸۹۷ دلار، زعفران نگین (درجه A) ۱۹۹۸ دلار و زعفران عالی نگین ۲۳۹۰ دلار است. در نتیجه بین ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار سود برای هر کیلو زعفران صادراتی درجه یک وجود دارد. بالا رفتن هزینه‌های تولید زعفران در ایران به گونه‌ای است که مثلا زعفران درجه یک اسپانیا که بهترین کالای صادراتی در اروپا محسوب می‌شود، بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار ارزش دارد.

با این وضعیت، تولیدکنندگان زعفران در وضعیت نامناسبی قرار دارند. عباس سالاری یکی از همین زعفران‌کاران به جام‌جم گفت: «سود این صنعت علاوه‌بر این‌که به جیب دلالان می‌رود، به جیب اسپانیایی‌ها هم می‌رود. در حال حاضر اسپانیا، هر گرم زعفران ایران را ۱۲دلار و ۳۰سنت می‌فروشد و دلالان هم سود سرشاری از این موضوع می‌برند. از طرفی دلالان روی هر کیلو زعفران بین ۱۹ تا ۳۸میلیون تومان سود می‌کنند.» سالاری به نکات دیگری هم اشاره کرد: «در سال‌های گذشته زعفران با چمدان مسافران به خارج از کشور ارسال می‌شد. برای مثال، چون دلالان زعفران را ارزان می‌خریدند، یک کیلو زعفران را از طریق مسافران و اقوام خارج می‌کردیم. امروز همین را محدود کرده‌اند و در فرودگاه اجازه خروج بیش از ۱۰۰ گرم زعفران را نمی‌دهند. از طرفی در جنوب استان خراسان‌رضوی که کشت زعفران از قدیم مرسوم بوده با محدودیت دسترسی به آب مواجه هستم به طوری که تنها سالی سه بار اجازه دسترسی به آب را می‌دهند.»

این زعفران‌کار یادآور شد که در کنار این عوامل ضعف شورای ملی زعفران در استیفای حقوق زعفران‌کاران، کمک دولت اسپانیا به کشاورزان برای کشت مکانیزه به منظور پایین آوردن هزینه‌های تولید و ایجاد مزیت صادراتی، محقق نشدن وعده تسهیلات کم‌بهره برای زعفران‌کاران خراسان‌رضوی علی‌رغم تصویب بودجه ۱۰۰۰ میلیارد تومانی و پرداخت نشدن تسهیلات کم‌بهره به صنایع تبدیلی و تکمیلی زعفران و اتلاف میلیون‌ها دلار ارزآوری در این حوزه، تاخیر سازمان تعاون روستایی در پرداخت مطالبات کشاورزان و به‌صرفه نبودن قیمت خرید، موجب شده که این صنعت ورشکسته شود و بازار ایران در اختیار افغانستان و اسپانیا قرار گیرد. از نظر کارشناسان امسال صادرات مستقیم ایران، به دلیل کاهش بارندگی، قطعا کاهش می‌یابد و انتظار می‌رود از مهرماه به دلیل کاهش عرضه، قیمت‌ها افزایش یابند. در همین حال، دلالان از خارج کشور به ایران آمده و شیوه‌های کشت زعفران را برای کشاورزان تعیین می‌کنند. آن‌ها «کلاله زعفران» را بلندتر سفارش می‌دهند، اما کیفیت و مطلوبیت آن را در بازار برهم می‌زنند. همین عامل موجب شده که باوجود افت کیفیت زعفران ایران، سود بیشتری به دلالان خارجی برسد. با این حال، چون افغانستان بهتر کار می‌کند، توانسته‌اند بهترین طعم زعفران را در جهان به‌جا بگذارند؛ به نحوی که طی چند سال متمادی جایزه برترین مزه را از موسسه بین‌المللی طعم و مزه اروپا دریافت کرده‌اند. به نظر می‌رسد که با وجود حاکم شدن علائم افزایش قیمت جهانی قیمت زعفران به دلیل در پیش بودن افزایش قیمت تولید در ایران و برهم ریختن وضعیت تجاری افغانستان، ایران به دلیل نقطه‌ضعف‌های تجاری و سرمایه‌گذاری خود روی صنایع تکمیلی و تبدیلی، نمی‌تواند از این ظرفیت استفاده کند؛ ضمن این‌که در داخل کشور هم مردم در دسترسی به زعفران اصیل ایرانی، ناتوان‌تر می‌شوند.

ایران در صدر تولید

با وجود این‌که ایران بیش از ۹۰درصد زعفران جهان را تولید می‌کند، به دلیل ضعف‌های زیرساختی در صدر کشور‌های صادرکننده قرار ندارد. ایران سال گذشته ۲۶۲.۸تن صادرات انجام داد که ۸۷درصد آن از طریق گمرکات خراسان رضوی انجام شد. بررسی داده‌های سایت آمار و اطلاعات statista نشان می‌دهد اسپانیا با تولید ۳۰۰ تا ۵۰۰ تنی جایگاه دوم صادرکنندگان را با ۳۹۶تن به خود اختصاص داده است. سال گذشته نیجریه ۶۰۲ تن صادرات انجام و جایگاه اول صادرکنندگان را به خود اختصاص داد.

در این میان کشور‌هایی که چندان در تولید زعفران دستی ندارد و اساسا تولیدکننده‌های دسته چندم زعفران هم محسوب نمی‌شوند، سهم خود را از صادرات این محصول پرتقاضا، افزایش داده‌اند.

چرا وضعیت زعفران به‌هم ریخته است؟

۱ - ضعف شورای ملی زعفران در استیفای حقوق زعفران‌کاران
۲ - عدم کشت مکانیزه به منظور پایین آوردن هزینه‌های تولید
۳ - از بین رفتن مزیت صادراتی با نقش‌آفرینی دلال‌ها
۴ - محقق نشدن وعده تسهیلات کم‌بهره برای زعفران‌کاران
۵ - پرداخت نشدن تسهیلات کم‌بهره به صنایع تبدیلی و تکمیلی زعفران
۶ - تاخیر سازمان تعاون روستایی در پرداخت مطالبات کشاورزان
۷ - به‌صرفه نبودن قیمت خرید زعفران کشاورزان را نسبت به کشت منصرف می‌کند

منبع: روزنامه جام جم