خداحافظی با دنیای کودکی

این نبود آگاهی را در جاهای مختلفی می‌شود به عینه مشاهده کرد. یعنی شما سبک زندگی خانوارها را مشاهده کنید، می‌بینید این نبود آگاهی والدین در تربیت فرزندان به تولید رفتارها و عادت‌هایی منجر می‌شود که برای حال و آینده بچه‌ها خوب نیست.

یکی از این جنبه‌های منفی را، در تماشای بیش از حد تلویزیون و استفاده بیش از حد و غیر‌قاعده‌مند از تلفن‌همراه و بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای و تماشای کارتون‌ها و انیمیشن‌ها می‌توان مشاهده کرد.

در این‌باره دکتر فاطمه قاسم‌ زاده، روان‌شناس و پژوهشگر عرصه روان‌شناسی کودک نکته‌های ارزشمندی را با خوانندگان جام‌جم در میان می‌گذارد.

ابتدا از دکتر قاسم‌زاده درباره صورت مسأله می‌پرسیم. او در پاسخ به ما می‌گوید: «البته در این قضیه، برای والدین و حتی فرزندان نمی‌شود حکم کلی صادر کرد. چه بسیار مطالب و برنامه‌های جالبی که به والدین آموزش‌های لازم را می‌دهند تا فرزندان‌شان را بهتر تربیت کنند. خیلی از روان‌شناس‌ها و روانپزشک‌هایی با خانواده‌ها به گفت‌وگو می‌نشینند. اینها نوعی آموزش است که چطور با فرزندان‌مان کنار بیاییم و رفتار کنیم اما شاهدیم فرزندان‌مان گاهی ساعت‌ها از برنامه‌های این‌چنینی استفاده می‌کنند. حتی در صورتی که این برنامه‌ها محتوای خوبی هم داشته باشند، باز هم به صلاح نیست. درست مثل دارو می‌ماند؛ حتی داروی خوب را هم نمی‌شود بسیار و بیش از حد لازم مصرف کرد. متأسفانه گاه شاهد بی‌برنامگی خانواده‌ها در این قضیه هستیم اما نکته‌ دیگری هم وجود دارد آن است که گاهی خانواده‌ها برنامه‌هایی داشته‌اند اما به هر دلیلی از ابتدا نتوانسته‌اند خوب دنبال کنند. در نتیجه بچه‌ها هم از این تشتت در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها سوء‌استفاده کرده و برخلاف نظرات والدین رفتار می‌کنند و مثلا پای برنامه‌های مختلف اینترنتی و تلویزیونی و... می‌نشینند که برایشان آسیب‌زاست.»

آموزش‌هایی که نمی‌بینیم

البته این روان‌شناس و استاد دانشگاه، به همان نکته‌هایی که در مقدمه اشاره کردیم نیز نقبی می‌زند. او یادآوری می‌کند باید مسأله را به‌طور ریشه‌ای مورد ارزیابی قرار دارد، این‌که پدر و مادرهای ما اساسا آموزشی نمی‌بینند که بشود از آنها انتظاری هم داشت.

این فعال حوزه تربیت روانی کودکان، اشاره می‌کند حتی در خیلی از کشورهای غربی، در دوره دوم متوسطه درس‌هایی برای نوجوانان و جوانان در نظر گرفته می‌شود تا به‌عنوان والدین آینده، اطلاعات کاملی به دست بیاورند که چطور باید با فرزندان برخورد کرد و یک خانواده متعادل و سالم داشت. در این درس‌ها و آموزش‌ها که نهاد آموزشی رسمی کشورها ارائه می‌کند، به آنها آموخته می‌شود چگونه باید از کودکان مراقبت‌های بهداشتی و تغذیه‌ای و درسی و روانی و... داشته باشند. این آموزش‌ها معطوف به آن است که این نوجوانان و جوانان چطور در آینده‌ به والدینی اثرگذار و بهتر تبدیل شوند.

آموزش‌ها را باید آموخت

بسیار ناراحت‌کننده است که چنین آموزش‌هایی آن‌طور که باید در کشورمان وجود ندارد. دکتر قاسم‌زاده در این باره توضیح می‌دهد: «متأسفانه والدین ما هیچ آموزشی نمی‌بینند. ما در کارهای مشاوره‌‌ای که در این حوزه‌ها داشته‌ایم نکته‌های ناراحت‌کننده زیادی را دیده‌ایم. مثلا مادری که رشته مهندسی خوانده و موقعیت شغلی مناسبی دارد ولی درباره کوچک‌ترین مسائل اجتماعی مرتبط با فرزندش چیزی نمی‌داند. حقیقت این است باید بدانیم پدر و مادر خوب بودن، آموختنی است. ما با آموزش‌های‌مان به دنیا نمی‌آییم‌ بلکه باید راه بیفتیم و آموزش‌های لازم را ببینیم. نهاد آموزش و پرورش می‌تواند در این زمینه آموزش‌هایی را بدهد و کلاس‌هایی را برگزار کند و چه جایی بهتر از آموزش و پرورش؟ پدر و مادرها حقیقتا باید آموزش ببینند تا بتوانند مانع از آسیب‌های استفاده بیش از حد از تلفن‌همراه، تلویزیون، فضای مجازی و... توسط فرزندان‌شان شوند.»

​​​​​​​عیسی محمدی - جامعه / روزنامه جام جم