به گزارش جام جم، فاطمه بیتقصیر فدافند، یكی از دستاندركاران باسابقه رادیوست كه كارش را با گزارشگری حوزه كودك شروع كرد و با گزارشگری، نویسندگی و تهیهكنندگی در عرصه كودك و نوجوان و خانواده برای تلویزیون ادامه داد. او كمكم در شبكههای مختلف رادیویی هم شروع به فعالیت كرد. به گفته خودش همه چیز از رادیو ایران شروع شد و ۱۵سال نویسندگی برنامههای «راه شب» و «سلام ایران» را انجام داد. او در دیگر شبكههای رادیویی نظیر پیام، قرآن، ورزش، صدای آشنا و... هم حضور داشته است. با بیتقصیر كه اینروزها برنامههای متنوعی را در رادیو سلامت تهیه میكند، درباره چندوچون برنامهسازی رادیویی گپ زدیم.
شما این روزها هشت برنامه رادیویی را در دست دارید كه محورهای متفاوتی دارند. چگونه از مخاطبان نیازسنجی میكنید تا با توجه به آن دست به تهیه برنامه بزنید؟
من برنامههای «مثبت۱۲»، «كودك من»، «سفره ایرانی»، «پاسخگو»، «یاد یاران»، «گل یا پوچ»، «مدرسه سلامت، كلاس۱۰۲» و «سپهر دانش» را تهیه میكنم كه نوجوانان، مشكلات كودكان، غذاهای محلی، مسائل حوزه سلامت، دفاع مقدس، پیشگیری از اعتیاد و... محور این برنامههاست. مثلا در یاد یاران به فعالیت امدادگران و پزشكان دفاع مقدس میپردازیم، یا در برنامه مدرسه سلامت، كلاس۱۰۲ مسائل مختلفی مانند مهارتها و سبك زندگی برای دانشآموزان مطرح میشود. درواقع یك كلاس آنلاین است، چون در فضای كرونا قرار داریم، فعلاً به صورت آنلاین برگزار میشود، ولی معلم برنامه دقیقا یك معلم مدرسه است و حین درس دادن به شاگردان به موضوعات برنامه ما هم میپردازد.
نیازسنجی از مخاطبان انجام میشود تا براساس آن برنامهای را تولید كنید؟
هدف شبكه هم خیلی مهم است. ما برای هر گروه سنی برنامه داریم. رادیوسلامت یك شبكه تخصصی است. اینجا ما به دنبال مباحث سلامتی، پزشكی و امیدبخشی به مردم از روی دانش، اطلاعات و آگاهی هستیم. گروههای مختلفی در این شبكه مشغول به كارند. مثل گروه سلامت اجتماعی كه برنامه «گل یا پوچ» را آنجا دارم. گروه تغذیه كه آنجا برنامه «سفره ایرانی» را تولید میكنیم، یا گروه بهداشت روان با برنامههایی مثل كودك من و مثبت۱۲، گروه خانواده و گروه بهداشت تندرستی كه با تولید برنامه پاسخگو در خدمت شنوندگان هستم. قبلا هم برنامه زیستشناسی دوازدهم را داشتیم. در این شبكه به قدری تخصصی و علمی نیازسنجی میشود كه ما برای آماده شدن افرادی كه كنكور زیستشناسی داشتند، یك سال برنامه تولید كردیم و از یك استاد رشته علوم تجربی دعوت كردیم در برنامه زیستشناسی درس بدهد. برای ما مهم است كه در چارچوب هدف یك شبكه بگردیم و نیاز مردم را پیدا بكنیم. الان در حوزه بهداشت تندرستی، ما برنامه سپهر دانش را داریم كه شبها ساعت ۱۰ تا ۱۲ پخش میشود و نیازی است برای پرستاران و پزشكان و كسانی كه در حوزه سلامت و بهداشت درس میخوانند یا در برنامه «سفره ایرانی» به سلامت و باورهای درست و غلط تغذیه میپردازیم؛ یك سفره ایرانی سالم از مزرعه تا سفره! به تاریخچه غذاهای مختلف و بهداشت سفره میپردازیم. هدف این برنامه، اصلاح سبك تغذیه مردم است. در قدیم مردم اهل ورزش بودند، غذاهای پرچرب میخوردند، اما فعالیتشان بیشتر بود و مشاغل سنگینتری داشتند، ولی امروزه مردم به سراغ غذاهای آماده و فستفودها رفتهاند. سفرهشان تغییر كرده و ورزش كمتر شده است. بنابراین ما مجبوریم به نوعی اطلاعرسانی كنیم كه رفتن به رستوران با خانواده و صرف غذاهای فستفودی خوب است، ولی در كنارش باید این نكات را هم رعایت كنید، یعنی همزمان با تغذیه، درباره ورزش و حتی خواب و تغذیه هم حرف میزنیم. كارشناس میآید و امروز در مورد خواص ویتامینها و نقش سبزیها در سلامت تغذیه حرف میزند. در كنارش هم میگوییم اگر این غذا را زیاد مصرف كنید، ممكن است دچار این بیماری شوید. در گروه تغذیه تلاشمان این است كه هم مردم باورهای غلط را كنار بگذارند و هم چیزهای تازهای جایگزینش كنند.
كرونا بر روی محتوای برنامههای شما تاثیری داشته است؟
بله، برنامه پاسخگو قبلا با نام «فراسو» تولید میشد و در روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبهها به مسائل بهداشت و تندرستی و روزهای یكشنبه و سهشنبه به بحث سلامت تغذیه میپرداخت. منتها از وقتی كرونا شروع شد، رسالت برنامه تغییر كرد و محور اصلی برنامه شد كرونا! در آغاز شیوع موج كرونا، ما بحث بهداشت و روان هم داشتیم و الان همچنان شنبهها مواردی مثل افسردگی بعد از كرونا و استرس و وسواسی را كه مردم درگیرش هستند، از منظر روانشناسی بررسی میكنیم، همچنین موضوع پیشگیری از كرونا یا زمانی كه فردی مبتلا میشود و دوران نقاهت و كارهایی را كه باید انجام دهد، اطلاعرسانی میکنیم. روزهای دوشنبه و چهارشنبه درباره بهداشت محیط و فاصله اجتماعی و استفاده از ماسك حرف میزنیم. الان هم كه بحث واكسن مطرح شده، اطلاعات بهروز در اختیار مخاطب قرار میدهیم. ما با ستاد كرونا در ارتباطیم و از متخصصان مطرح و مجرب دعوت میكنیم تا اطلاعاتی كه به شنوندگان میدهیم، صحیح و از منبع موثق باشد.
برای پژوهشهای علمی در جهت ارائه اطلاعات صحیح هم برنامهریزی دارید؟
برنامههای تخصصی ما یك مشاور دارد. مشاور ما باید حتما دارای مدرك دكترا باشد! مشاوری كه الان مسوولیت برنامه بهداشت روان را بر عهده دارد، ایشان دكترای روانشناسی دارند. برنامههای دیگر نیز همینطورند. برای اینكه موضوع هر برنامه مشخص شود، اولویت ما خبرهای روز و اطلاعات مهمی است كه در طول هفته میخواهیم به آنها بپردازیم. مثلا پابهپای ستاد كرونا با مسائل روز پیش میرویم. الان قضیه واكسن است، موضوعات برنامه ما با محوریت واكسن پیش میرود یا وقتی موضوع برنامه استرس مردم است، حوزه روانشناسی ما به مسائل اضطراب و افسردگی میپردازد. میخواهم بگویم همه برنامههایی كه در حوزه بهداشت روان و بهداشت تندرستی تولید میشوند، برنامههاییاند كه مشاوران متخصص آن حوزه را دارند. اتاق فكری تشكیل میشود و آنجا میگوییم خبرهای مهم این هفته در حوزه سلامت كدامند، یا نكته مهمتر اینكه به موضوعاتی میپردازیم كه در تقویم سلامت است. مثلا هفته سلامت مردان، هفته بهداشت محیط، یعنی مناسبتهای تقویم را هم خیلی جدی لحاظ میكنیم. حتی از بُعد مسائل مذهبی و معنوی، سعی میكنیم موضوعاتمان در آن چارچوب باشد. برای مثال وقتی میخواهیم در مورد كودك حرف بزنیم، میگوییم كودك و باورهای دینی! یعنی موضوع را طوری طراحی میكنیم كه اگر امروز اربعین است، برنامه را به سبك زندگی مذهبی پیش ببریم و در مورد سلامت معنوی صحبت كنیم. این میطلبد از كارشناسی دعوت كنیم كه در این حوزه اشراف داشته باشد. برای ما خیلی مهم است مشاوران، كارشناسان و متخصصانی كه دعوت میكنیم، هم عضو هیات علمی دانشگاه باشند و هم مورد تایید وزارت بهداشت! از طرفی، مشاور برنامه، مجری - كارشناس برنامه نیز است، یعنی وقتی برنامه پاسخگو پخش میشود، در واقع دو كارشناس در كنار هم قرار گرفتهاند. من بهعنوان تهیهكننده فعالیت دارم و تخصصم آن رشته مورد بحث نیست. تخصص ما برنامهسازی و تهیهكنندگی است، یعنی فقط به ساختار هنری و تهیه برنامه نظارت میپردازیم. مثلا ما به كارشناس برنامه میگوییم سوال شنونده این است. آیا جای كار دارد كه پخش كنیم و كارشناس دربارهاش صحبت كند؟ اینجا با هم تعامل داریم. مشاور و تهیهكننده در طول برنامه باید مدام با هم در ارتباط باشند، چون برخی سوالات چالشیترند و بعضیها هم خط مسیر برنامه را ندارند و باید حذف شوند. باید سوالات را ارزیابی كنیم که محور برنامه تا پایان، براساس آنچه تعیین كردهایم، پیش برود.