برگ برنده ای به نام «جوانان»

اکنون که تنها ۴۰ روز تا زمان برگزاری انتخابات زود هنگام پارلمانی در عراق باقی مانده است، تما جریان ها، احزاب و شخصیت‌های این کشور از هر اقدامی که بتواند به افزایش وزن، جایگاه و نفوذ آن‌ها در میان افکار عمومی با هدف پیروزی در این رقابت کمک کند، فروگذار نیستند.

در این بین به نظر می‌رسد حلقه مفقوده و برگ برنده جدی انتخابات ۱۰ اکتبر/ ۱۸ مهرماه ۱۴۰۰ به میزان موفقیت ائتلاف‌ها در جذب جوانان عراقی به سمت خود باز می‌گردد. به هر حال نباید فراموش کرد که جامعه عراق به لحاظ آماری جامعه جوانی است و از این منظر بدنه اصلی مشارکت کنندگان در انتخابات جوانان خواهند بود.

طبق آمار مندرج در گزارش اقتصادی دولت مصطفی الکاظمی موسوم به «صفحه سفید»، جمعیت ۲۶ میلیونی عراق در سال ۲۰۰۴ طی ۱۶ سال با رشدی ۱۴ میلیونی به ۴۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ رسیده است که از این تعداد حدود ۲۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر (۶۶ درصد) را افراد زیر ۳۰ سال تشکیل می‌دهد. پس در سایه آمار‌ها و ارقام، جامعه هدف در انتخابات پارلمانی پیش رو باید جوانان باشد.

با این وجود نکته حائز اهمیت آن است که این جامعه (جوان) به دلیل اقتضائات خاص خود ذیل روحیه جوانی، هم مطالبات جدی، هم تحرک و پویایی بالا و هم خاستگاهی تند و حتی گاه انتحاری در خوانش مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... دارد. در نتیجه همراه کردن بخشی از این جامعه توسط احزاب و شخصیت‌های عراق برای انتخابات پیش رو کاری بسیار سخت و در عین حال امری زمانبری است.

به خصوص که جوانان در سایه مشارکت پررنگ و فعال در شبکه‌های اجتماعی و برخورداری از دانش لازم برای استفاده از تکنولوژی‌های ارتباطی روز دنیا، جامعه‌ای به مراتب پیچیده‌تر از گذشته شده اند. چرا که در هم تنیدگی و نوع بافتار و ساختار فرهنگی و اجتماعی جوانان به دلیل ورود روابط مجازی سبب شده تا این قشر و طبقه دست به نوعی پوست اندازی هویتی و به دنبالش تغییر در نوع نگاه خود نسبت به مسائل جاری کشور، منطقه و جهان بزند؛ لذا برقراری دیالکتیک و دیالوگ سیاسی و اجتماعی با جامعه جوان اقتضائات خاص خود را می‌طلبد.

اما به دلیل آن که جوانان همواره نقش مهمی در تکامل و پیشرفت جامعه مدنی کشور‌های خود دارند و جوانان عراقی هم از این قاعده مستثنی نیستند، پس بی شک مشارکت یا عدم مشارکت این قشر در انتخابات پارلمانی اهمیت زیادی دارد. با در نظر گرفتن این نکات توجه به خواسته ها، انتظارات و مطالبات این قشر و تلاش برای حضور حداکثری آن‌ها در انتخابات پیش رو امری اجتناب ناپذیر برای احزاب و شخصیت‌های عراقی است.

به هر حال در مجموع از حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت عراق ۲۴ میلیون ۲۹۹ هزار و ۹۲۷ نفر واجد شرایط رای دادن هستند که ۹۸۸ هزار نفر برای نخستین بار در انتخابات پارلمانی زودهنگام عراق شرکت خواهند کرد. این رای اولی‌ها در فاصله سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ متولد شده‌اند؛ بازه و برهه زمانی که عراق شاهد تغییر و تحولات شگرفی بود که در نهایت به سقوط رژیم بعث انجایمد؛ لذا طبیعتاً زیستِ سیاسی و اجتماعی آن‌ها همزمان با روی کار آمدن سیستم و ساختار نوین عراق پس از صدام حسین بوده است؛ سیستمی که در سایه ناکارآمدی، فساد، رانت خواری، سایه سنگین احزاب برای تقسیم قدرت و نهایتا بر جای ماندن مطالبات مردم عراق از وجهه چندان مثبتی در میان جوان این کشور برخوردار نیست.

از این رو با وجود آن که جوانان موتور محرکه جوامع به شمار می‌روند که به اقتضای پارامترهایی، چون استقلال طلبی، آرمان گرایی و طبع رفرمیستی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، انگیزه بالایی در مشارکت عمومی دارند، ولی به دلیل نادیده گرفته شدن خود و مطالباتشان طی حدود دو دهه گذشته از سوی دولت بغداد دیگر میل به مشارکت در این جامعه و در کل ملت عراق چندان پررنگ نیست، چنانی که انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ شاهد عدم مشارکت حدود ۵۶ درصدری (۴۸/۵۵) مردم بودیم.

نباید فراموش کرد که چالش‌ها و بحران‌های فعلی عراق طی این سال‌ها سبب بی تفاوتی مردم و بالاخص قشر جوان نسبت به آینده سیاسی کشورشان شده است. چرا که به بارو آن‌ها نتیجه نهایی انتخابات پارلمانی با هر خروجی، تقسیم قدرت بین عده معدودی از احزاب و شخصیت‌های عراقی و برخورداری آن‌ها از مواهب و رانت‌های اقتصادی و سیاسی است؛ واقعیت انکار ناپذیری که طی این سال‌ها شاهد آن بوده اند. این در حالی است که جامعه عراق کماکان باید وضعیت سختی به لحاظ اشتغال و سطح زندگی را تجربه کند، چرا که انتخابات پارلمانی و مشارکتشان عملا به بهبود شرایط آن‌ها کمکی نمی‌کند. از این منظر حافظه سیاسی جامعه عراق نقش پررنگی در کاهش میزان مشارکت سیاسی آن‌ها ایفا می‌کند.

حال که به واسطه اعتراضات مردمی با محوریت جوانان عراقی و ریخته شدن خون بسیاری از مردم این کشور شاهد تغییر قانون انتخابات هستیم و در کنارش سیستم و ساختار سیاسی فشل ۱۸ ساله عراق نوین به موازات احزاب، جریان‌ها و شخصیت‌های عراقی خود را ملزم و متعهد به تحقق مطالبات مردم می‌داند باید کانون تلاش‌ها افزایش مشارکت باشد. چرا که مشارکت سیاسی در انتخابات و اهتمام به تعمیق فرهنگ و گفتمان دموکراسی خواهی یکی از شاخص‌های عمده توسعه سیاسی - اجتماعی جوامع تلقی می‌شود. در این بین مشارکت سیاسی جوانان به عنوان بزرگ‌ترین گروه جمعیتی در کشور‌های در حال توسعه ای، چون عراق اهمیت خاصی برای ثبات سیاسی و هم چنین پویایی آن جامعه دارد.