گرگیعان؛ آیینی از دل تاریخ

پسر‌بچه‌ها دشداشه و دختر‌بچه‌ها، پیراهن‌های چین‌دار به تن دارند و در دست‌هایشان کیسه‌های پارچه‌ای دوخته شده است. گروه‌ گروه به سمت خانه‌ها می‌روند، در می‌زنند و تکرار می‌کنند: ماجینه یا ماجینه؛ حل الکیس و انطینا (‌آمدیم آمدیم، کیسه را باز کن و به ما عیدی بده). شیرینی و هدیه‌شان را که بگیرند به سمت خانه بعدی می‌روند و همین کار را تکرار می‌کنند. این جشنی است که مردم عرب کشورمان در شب پانزدهم ماه رمضان و میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌کنند.

آنچه که بزرگ‌ترها و سالمندان خوزستانی از رسم قُرقیعان یا همان گرگیعان روایت می‌کنند این است که در زمان میلاد امام حسن مجتبی(ع)، کودکان و مردم مدینه برای گرفتن هدیه و مژدگانی به‌مناسبت تولد اولین نوه پیامبر به سمت خانه ایشان و خانه امام علی(ع) رفته‌اند و کلمه قره‌العین یعنی نور چشم را تکرار کرده‌اند. گفته می‌شود این شادی مردم مدینه، هر‌ساله تکرار و به یک آیین بین مردم عرب چندین کشور تبدیل شد. به مرور کلمه قره‌العین به قرقیعان و در عربی محلی به گرگیعان تبدیل می‌شود. این آیین سنتی میان عرب‌های خوزستان، هرمزگان، کیش، بوشهر و کویت، عراق، بحرین، امارات و شرق عربستان برگزار می‌شود.

جشنی با محوریت کودکان
قاسم آل‌کثیر این آیین را در سال 13۹۵ به نام مردم عرب کشور به ثبت ملی رسانده است. او می‌گوید: جشن گرگیعان یکی از آیین‌های معنوی بخش جنوبی کشورمان است. آل‌کثیر عنوان می‌کند: در برخی مناطق مانند شهرستان شادگان و جزیره کیش در سال دو بار جشن گرگیعان برگزار می‌شود؛ یک‌بار در نیمه ماه شعبان به‌مناسبت میلاد امام زمان(عج) و بار دیگر در نیمه ماه رمضان به‌مناسبت میلاد امام حسن مجتبی(ع) برگزار می‌شود. او می‌افزاید: گرگیعان از معدود جشن‌هایی است که محوریت اجرای آن با کودکان است و به‌عنوان یک جشن کودکانه برگزار می‌شود.
آل‌کثیر با بیان این‌که روایت سالمندان و قدیمی‌ترها از گرگیعان بسیار است. اکثر ما شنیده‌ایم که در خوزستان تمام کودکان منتظر نیمه ماه رمضان بودند و از روز قبل کیسه‌هایشان را آماده می‌کردند تا در شب پانزدهم ماه رمضان، پس از شنیده شدن صدای اذان در کوچه‌ها و خیابان‌ها بروند. آل‌کثیر می‌افزاید: کودکان با عبارت‌هایی که در این آیین مرسوم است، از صاحب خانه طلب شیرینی می‌کنند و صاحب خانه نیز با شیرینی به استقبال کودکان می‌رود. بچه‌ها نیز در مقابل دریافت هدیه با عبارت‌های آهنگین یا شعر برای صاحب خانه آرزوی سلامتی و دعای خیر می‌کنند.

گرگیعان مجازی برگزار می‌شود
این فعال فرهنگی درباره تجربه اجرای گرگیعان در زمان شیوع کرونا در کلانشهر اهواز عنوان می‌کند: در این دو سالی که کرونا در سطح جهان شیوع پیدا کرده است، مراسم را به صورت مجازی اجرا کردیم و این فرصتی بود برای کشاندن گرگیعان به خانه‌های مردم و نه اجرای فستیوالی این آیین سنتی؛ چرا که اجرای فستیوالی یک میراث سنتی، شیوه صحیحی نیست و باید در محله‌ها باشد اما کرونا به ما کمک کرد تا بتوانیم این آیین را به خانه‌ها بازگردانیم. آل‌کثیر تصریح می‌کند که ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی و در خانه ماندن، طبق فراخوانی که به مردم خوزستان داده می‌شود؛ جشن گرگیعان را در خانه برگزار کرده و با ارسال فیلم و عکس‌های مبتکرانه در این جشن مجازی شرکت کنند.
او می‌گوید: گرگیعان و گرگیعان ا... یخلی الرضعان (گرگیعان و گرگیعان، خدا فرزندان شیرخوارتان را نگه دارد) ماجینه یا ماجینه حل الکیس و انطینه ( آمدیم آمدیم، کیسه را بازکن و شیرینی بده) عبارت‌هایی است که کودکان پشت در خانه‌ها سنگ‌زنان و با صدای بلند می‌خوانند تا صاحبخانه متوجه حضورشان شود و به آنها شیرینی هدیه بدهد.

عدم حمایت میراث از اجرای جشن گرگیعان
آل‌کثیر درباره جریان ثبت ملی این آیین می‌افزاید: اداره میراث فرهنگی صاحب میراث فرهنگی و تاریخی مردم است و بیشتر از هر نهاد یا فرد دیگری باید شناخت و اشراف داشته باشد. اما سال اولی که برای ثبت این آیین اقدام کردم، متوجه شدم که میراث فرهنگی استان هیچ شناختی نسبت به آیین گرگیعان و هیچ مستنداتی از این آیین ندارد. وقتی با این واقعیت روبه‌رو شدم، بنده مجبور شدم به‌جای میراث فرهنگی، تحقیقات تاریخی درباره این آیین را انجام دهم و تمام مستندات موجود را جمع‌آوری کنم.
او ادامه می‌دهد: پس از سه سال تلاش و توجیه میراث فرهنگی که این آیین، آیینی محلی و معنوی مردم است و بعد از آن‌که این آیین را به مسؤولان میراث فرهنگی استان شناساندم، توانستم با کمک این ارگان این آیین را به نام تمام مردم عرب کشور به ثبت ملی برسانم.
آل‌کثیر می‌گوید: داستان همکاری میراث به‌خوبی تمام نمی‌شود و پس از ثبت ملی گرگیعان، میراث فرهنگی گرگیعان در اجرا و ترویج این آیین هیچ حمایتی نکرد. او عنوان می‌کند: گرگیعان جشنی کودکانه است و از طریق محور قرار گرفتن کودکان در جشن میلاد امام حسن(ع)، ارادت و حب اهل‌بیت(ع) نیز ترویج و آموزش داده می‌شود چرا که در ذهن کودک سرور و شادی به‌وجود آمده از میلاد امام حک خواهد شد.