روزه‌ داری در سایه دیابت

بیماران مبتلا به دیابت جزو گروه‌های پرخطری هستند که در صورت تحت کنترل بودن بیماری، فقط با نظر پزشک معالج مجاز به روزه‌داری هستند.

در‌غیر این صورت، بی‌توجهی به دستورات پزشک و مصرف‌نکردن داروها در زمان مناسب می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای آنها به‌دنبال داشته باشد.

دکتر محمد‌رضا مهاجر تهرانی، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم می‌گوید: کسانی که با حمله‌های افت قند خون در سه ماهه قبل از ماه رمضان معمولا دچار کاهش قند خون بدون علامت می‌شوند و روزه گرفتن می‌تواند برای آنها خطرناک باشد، بهتر است روزه‌ نگیرند. یکی از عارضه‌های شایع دیابت، کتواسیدوز است و بیمارانی که در سه ماهه قبل از ماه رمضان سابقه این وضعیت را داشته‌اند، بهتر است روزه‌داری نکنند و در نهایت، روزه‌گرفتن برای مبتلایان به دیابت که دچار عارضه‌های شدید کلیوی هم شده‌اند، مانند نارسایی کلیه و کسانی که دیالیز می‌شوند، بسیار خطرناک است. همچنین مبتلایان به دیابت هم که سابقه تشنج دارند، بهتر است روزه نگیرند. خانم‌های باردار مبتلا به دیابت تحت درمان با انسولین هم نباید روزه بگیرند. بیمارانی که دچار مشکلات کلیوی هستند و تحت نظر پزشک روزه می‌گیرند، باید حتما در فاصله افطار تا سحر مایعات فراوان مصرف کنند تا بدنشان در طول روز دچار کم‌آبی نشود.

کدام بیماران روزه بگیرند و کدام نگیرند؟

این فوق‌تخصص غدد در ادامه می‌گوید: گروهی از مبتلایان به دیابت که اغلب به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، با تمهیداتی می‌توانند روزه بگیرند اما برای اطمینان از آسیب نرسیدن به سلامتی اگر روزه نگیرند، بهتر است. این بیماران معمولا تحت درمان‌های خوراکی‌اند اما قند کنترل‌شده‌ای ندارند یا مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند و مدام انسولین تزریق می‌کنند یا از انسولین‌های مخلوط استفاده می‌کنند و بهتر است روزه نگیرند. همین‌طور خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری که قند آنها فقط با رژیم غذایی کنترل می‌شود، بهتر است روزه نگیرند. کسانی که مشکل کلیوی دارند اما هنوز کارشان به دیالیز نرسیده، با توجه به این‌که وضعیت کم‌آبی بدن برای آنها خطرناک است، بهتر است روزه نگیرند. کسانی که فعالیت بدنی شدید در روزه‌داری دارند، ممکن است برایشان مشکل‌ساز باشد و بهتر است روزه نگیرند. بیماران مبتلا به دیابت نوع یک که تحت درمان انسولین هم هستند، اگر قند آنها هم به‌خوبی کنترل شده باشد، بهتر است روزه نگیرند. اگر ریسک روزه‌گرفتن برای مبتلایان به دیابت کم باشد، با توصیه‌های پزشکی می‌توانند روزه بگیرند؛ مانند بیمارانی که قند کنترل شده‌ای دارند و افرادی که با رژیم غذایی قند خود را کنترل کرده و مشکلی ندارند یا داروهایی مصرف می‌کنند که ریسک افت قند خون را پایین می‌آورد مانند متفورمین یا انسولین‌های پایه که فقط یک‌بار در روز استفاده می‌شود و روزه‌داری در این افراد منعی ندارد.

چگونه با تزریق انسولین می‌توانیم روزه بگیریم؟

دکتر مهاجر تهرانی در ادامه گفت‌وگو با جام‌جم به این نکته اشاره می‌کند که اگر یک فرد مبتلا به دیابت بخواهد روزه بگیرد، بهتر است در مصرف انسولین تغییراتی را طبق نظر پزشک معالج ایجاد کند. اگر انسولین طولانی‌اثر مصرف می‌کند بهتر است ۱۵ تا ۳۰ درصد دوز انسولین کاهش یابد و اگر از انسولین‌های سریع‌الاثر پیش از غذا استفاده می‌کنند، بهتر است دوز معمول پیش از ماه رمضان را که شب‌ها استفاده می‌کردند، در وعده افطار به همان مقدار استفاده کند. دوز انسولین ظهر به‌دلیل روزه‌داری حذف می‌شود و دوزی که پیش از سحری باید تزریق شود حدود ۵۰درصد کم شود که البته این میزان کم‌شدن بستگی به میزان مصرف قند و کربوهیدرات در وعده سحری دارد. در نهایت انسولین‌های سریع‌الاثر در کمترشدن میزان افت قند بسیار مؤثرند. در افرادی که تزریق قند خون دارند، میزان کنترل قند خون کاهش می‌یابد و سعی می‌کنیم سطح قند را کمی بالاتر نگه داریم؛ قندهای ناشتای قبل از غذا بین ۱۰۰ تا ۱۳۵ قابل قبول است و خطر افت قند خون در آنها کمتر است.

این فوق‌تخصص غدد ادامه می‌دهد: «بیماران مبتلا به دیابت نوع یک حداقل پنج بار در طول روزهای ماه رمضان بهتر است قند خون خود را کنترل کنند و این کنترل در مبتلایان به دیابت نوع ۲ بین دو تا پنج بار در روز باید قند خون را کنترل کنند و هر زمانی که علائم افت قند خون را مانند تپش قلب، لرزش اندام‌ها، تعریق و ضعف و بی‌حالی مشاهده کردند، همان لحظه باید قند را چک کنند. پیش از سحر، هنگام صبح و دو سه ساعت بعد از سحر، ظهر، عصر و قبل از افطار و دو ساعت بعد از افطار و هر زمانی که علامت افت قند پیدا شد، بهترین زمان‌ها برای کنترل قند است. البته افرادی با ریسک بالا مانند کسانی که نارسایی کلیه دارند، به هر دلیلی که روزه گرفتند باید دفعات کنترل قند آنها بیشتر باشد. اگر افراد قند خود را چک کردند و زیر ۷۰ یا به بالای ۳۰۰ رسید، در هر ساعتی از روز که این وضعیت رخ داد باید افطار کنند.

معادله پیچیده دیابت و کرونا

دکتر مهاجرانی درباره روزه‌ داری مبتلایان به دیابت در شرایط همه‌گیری کرونا می‌گوید: «اگر بیمار دچار علائم افت قند شد یا مبتلا به کووید ۱۹، اسهال و استفراغ و افت فشار شد، طبیعتا نباید روزه بگیرد. باید پیشگیری را بسیار جدی بگیرند و مراقب باشند کرونا نگیرند. زیرا کنترل‌نشدن قند خون در صورت ابتلا به کرونا، شدت علائم را در آنها افزایش می‌دهد. در این حالت قند خون باید در فواصل کوتاه‌تری کنترل شود. اگر بیمار دچار علائمی مثل تنگی نفس یا تیرگی پوست انتهاهای بدن مانند نوک انگشتان دست و پا یا سرفه شدید یا درد قفسه سینه شد، سریع باید بستری یا در خانه ایزوله شده و قند خون آنها را مرتب چک کنند. زیرا گاهی باید برای کنترل قند خون آنها انسولین تزریق کنند.»

رژیم غذایی در مبتلایان به دیابت

این فوق‌تخصص غدد و متابولیسم تأکید می‌کند: «افراد باید در رژیم غذایی در صورت امکان، افطار و شام را در وعده‌های جداگانه مصرف کنند تا در یک وعده حجم بالایی از مواد قندی وارد بدن نشود و قند خون افزایش نیابد. بهتر است مبتلایان به دیابت، افطار را مانند یک صبحانه سبک شروع کنند و یکی دو ساعت بعد شام بخورند. بهتر است هنگام سحری هم غذایی شبیه ناهار شامل کربوهیدرات و نشاسته میل کنند. مصرف مایعات را در طول شب فراموش نکنند و هرگز وعده‌های مصرفی خود را در طول ماه مبارک رمضان به یک وعده کاهش ندهند.

ندا اظهری - سلامت / روزنامه جام جم