روغن پالم قرمز؛ منبعی غنی برای جبران کمبود ویتامین A در مادران باردار و شیرده

سید پوریا صالحی

 

طی 3 دهه گذشته، کمبود ویتامین  Aبه عنوان یک مشکل بزرگ در بهداشت عمومیِ کشورهای در حال توسعه شناخته شد. میزان سطح ویتامین A از طریق تأثیر بر بروز و شدت عفونت‌هایی که زندگی را تهدید می‌کنند به طور قابل توجهی بر مرگ و میر کودکان و زنان تأثیر می‌گذارد. مشاهده کمبود بالینی ویتامین A در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند، نشان می‌دهد زنان شیرده در کشورهای در حال توسعه ممکن است ذخیره کافی ویتامین A نداشته باشند.

 

 

مداخلات غذایی مختلفی برای بهبود وضعیت ویتامینA  زنان در دوران بارداری و شیردهی پیشنهاد شده است. این مداخلات شامل مصرف مکمل با دوز کم در دوران بارداری، مکمل با دوز بالا بلافاصله پس از زایمان، غنی‌سازی غذا با ویتامین A و دیگر مداخلات غذایی است. دستیابی به مکمل منظم در مناطقی که دسترسی زنان به امکانات بهداشتی محدود است، دشوار است.

 

مصرف مکمل با دوز بالا در اوایل دوران شیردهی امکان پذیر است، اما اثرات تراتوژنیک دوزهای بالای ویتامین A مانع استفاده از آن در دوران بارداری می‌شود. از آن گذشته در یک مطالعه، دوز توصیه شده پس از زایمان (209 میکرومول) رتینول، وضعیت ویتامین A مادر را برای بیش از چند ماه در زنان حفظ نکرد. و در آخر، غنی‌سازی مواد غذایی بخصوص در مناطق روستایی که خانوارها غذایشان را خودشان تولید می‌کنند و سیستم پردازش و توزیع مواد غذایی متمرکز وجود ندارد، ممکن است عملی نباشد. چنین جوامعی نیاز به رژیم‌های غذایی مناسب دارند که مصرف بی‌خطر ویتامین A را در طول بارداری و شیردهی تأمین کند.

روغن نخل (پالم) غنی‌ترین منبع شناخته شده کاروتنوئیدها است و روغن نخل (پالم) قرمز تصفیه شده در هر 100 گرم دارای 17500 میلی‌گرم بتاکاروتن، 28000 میلی‌گرم α کاروتن و در مجموع 6140 رتینول است. بنابراین این روغن توانایی غنی‌سازی رژیم‌های غذایی معمول با کاروتنوئیدها را دارد. ایمنی، مقبولیت و اثربخشی روغن پالم قرمز به عنوان یک ماده غذایی در آزمایشات تغذیه تکمیلی بین کودکان و زنان شیرده ارزیابی شده است. روغن پالم قرمز ممکن است با تأمین کاروتنوئیدهای پروویتامین A و تامین روغنی که باعث جذب ویتامین A و کاروتنوئیدهای پروویتامین A می شود نقش مضاعفی در بهبود وضعیت ویتامین A داشته باشد. روغن پالم قرمز غنی‌ترین منبع طبیعی پروویتامین A کاروتن است و با موفقیت در آزمایشات تغذیه‌ای تکمیلی بر روی کودکان استفاده شده است. تحقیقات متعدد اثرات مثبت مصرف روغن نخل قرمز بر مادران باردار و شیرده را نشان داده است که دو مورد از آن‌ها را در ادامه می‌خوانید:

 

در این مطالعه کنترل شده تصادفی دوسوکور (انجام شده توسط رادیکا و همکاران) که برای بررسی تأثیر مکمل غذایی روغن پالم قرمز با روغن پالم قرمز در دوران بارداری بر وضعیت ویتامین A مادر و نوزاد طراحی شد، در مجموع 170 زن هندی در هفته 16 تا 24 بارداری استخدام شدند و به طور تصادفی در یک گروه آزمایشی که برای تامین غذایی، 2,400 μg بتاکاروتنِ روغن پالم قرمز دریافت می‌کردند و یا گروه کنترلی که میزان برابری روغن بادام زمینی دریافت می‌کردند قرار گرفتند.

سطح رتینول سرم بعد از این تحقیق (34 تا 36 هفته) در زنان دریافت کننده روغن پالم قرمز 1.20 ± 0.22 (SD) μmol/L(95% CI, 1.15–1.25) و در نوزادنشان 0.73 ± 0.15 μmol/L(95% CI,0.69–0.77) بود. این مقدار بشدت بالاتر از سرم زنانی بود که روغن بادام زمینی دریافت کرده بودند، به گونه ای که این سطح در زنان (1.07 ± 0.26 μmol/L; 95% CI, 1.01–1.13; p < .01) و در نوزادانشان (0.62 ± 0.17 μmol/L; 95% CI, 0.57–0.67; p < .001) بود.

در این مطالعه زنانی که در گروه روغن پالم قرمز بودند به نسبت آنان که در گروه کنترلی بودند کمبود ویتامین A کمتری داشتند. همچنین نسبت زنان مبتلا به کم خونی در گروه مکمل روغن پالم قرمز (6/80 درصد) نسبت به گروه کنترلی (7/96 درصد) به طور قابل توجهی کمتر بود. سارنو و همکاران گزارش دادند که تجویز 8000 IU ویتامین A به همراه 60 میلی گرم آهن در دوران بارداری در از بین بردن کم‌خونی موثرتر از تجویز آهن به تنهایی است.

 

در این مطالعه 90 زن حامله روستایی تانزانیایی از 3 دهکده در سه ماهه سوم بارداری خود برای شرکت در 3 گروه مداخله رژیم غذایی استخدام شدند: یک گروه کنترل، که به حفظ روش سنتی خوردن غذاهای اصلی با سبزیجات برگ سبز تیره ترغیب شدند و دو گروه مطالعه، که به آن‌ها روغن آفتابگردان یا روغن پالم قرمز برای استفاده در آماده‌سازی غذاهای خانگی داده شد. این مطالعه 6 ماه به طول انجامید. نمونه های پلاسما در سه ماهه سوم و 1 و 3 ماه پس از زایمان و نمونه های شیر مادر 1 و 3 ماه پس از زایمان جمع آوری شدند. در نتیجه، گئورگ لیتز و همکاران دریافتند که مکمل روغن پالم قرمز، سرشار از پروویتامین A است و غلظت آلفا و بتا کاروتن را در سرم و شیر مادر به طور قابل توجهی افزایش می دهد (P <0.001)

نتیجه

 

روغن نخل قرمز غنی ترین منبع طبیعی پروویتامین A است و ثابت شده است که یک مکمل خوب غذایی بر پایه کاروتنوئیدهای β و α است. رویکردهای غذایی مکمل ویتامین A ایمن و طبیعی است و می‌تواند در مقایسه با مکمل‌های مصنوعی ویتامین A به خصوص در دوران بارداری پایدار باشد. در زنان روستایی ، مکمل بتاکاروتن از روغن پالم قرمز روزانه از سه ماهه سوم بارداری تا ماه سوم پس از زایمان به طور قابل توجهی سطح بتاکاروتن پلاسمای مادر و شیر مادر را بهبود می بخشد. مشخص شده است که مکمل غذایی با روغن پالم قرمز به طور قابل توجهی وضعیت ویتامین A مادر را در دوران بارداری و نوزاد را در بدو تولد بهبود می بخشد.

 

همچنین مشاهده شده است که شیوع کم خونی در هفته های 34 تا 36 بارداری در زنانی که روغن پالم قرمز دریافت می‌کنند به طور قابل توجهی کمتر است. آزمایشات بر روی حیوانات و انسان ثابت کرده است که ویتامین A برای بسیج آهن در خونسازی ضروری است و اثرات مفید مکمل ویتامین A همراه با آهن و اسید فولیک بر سطح هموگلوبین در افراد مبتلا به کم خونی کاملاً ثابت شده است.

 

اطلاع از منابع: MPOBtehran@Gmail.com