مسیح شرقی با روایت غربی

چه وقتی عکس‌هایی منتشر کرد که گویی مونالیزا، نفرتیتی، توتان‌خامون، ونونس و تن‌تن جلوی دوربین نشسته و عکس گرفته‌اند چه زمانی که تصاویر به‌ جا مانده از شکسپیر، کالیگولا و موتزارت را به عکس‌های فرا واقع‌گرایانه بدل کرد اما از زمانی که تصویر حضرت مسیح(ع) مرد اول جهان مسیحیت را به عکس بدل کرد، موجی بزرگ برانگیخت؛ موجی که حاصل شکسته شدن تصویر و شمایلی بود که هنر در طول قرن‌ها از مسیح برای مردم جهان ساخته ‌بود.

ماجرا از این قرار است که این عکاس هلندی بعد از ۱۴سال عکاسی حرفه‌ای با جلوه‌های ویژه رایانه‌ای و به‌خصوص استفاده از هوش مصنوعی آشنا شد و به Artbreeder برخورد که به او اجازه می‌داد تصاویری کاملا شبیه به عکس خلق کند. برای رسیدن به چهره واقعی حضرت عیسی(ع)، ابتدا تصاویر باقیمانده از کفن تورین و پرتره لئوناردو داوینچی را که البته این هردو منبع غیرقابل استناد هستند با هوش مصنوعی تلفیق کرد و از مشترکات آنها به یک تصویر شبه‌ واقعی رسید.

سپس براساس ویژگی‌های قومی مردم خاورمیانه تصویرش را روتوش کرد اما در نهایت دو عکس از حضرت مسیح(ع) به اشتراک گذاشت؛ یکی با موهای بلند و محاسن کم‌پشت و دیگری مسیح با موهای کوتاه و ریش‌های پرتر. اترویک توضیح داده که عکس دوم بر اساس اقلیم و زمانه ساخته شده و به واقعیت نزدیک‌تر است چراکه این پیامبر خدا در خطبه‌هایش روزه زدن مو داشته و نیز مردان یهودی در روزگار او موهایشان را کوتاه می‌کردند و با روغن شانه می‌زدند.هرچند عکاس هلندی از همان شمایل همیشگی مسیح(ع) استفاده کرده اما چهره‌ای که او به مدد علم جامعه‌شناسی، تاریخ و هوش مصنوعی ارائه کرده با چهره‌ای که هنر، برای سال‌های متمادی از پیامبر مسیحیت به نمایش گذاشته، شباهت چندانی ندارد.همین تصویر فراواقع‌گرایانه از مسیح و البته موجی که در غرب به پا کرد، فرصتی بود برای این‌که نگاهی داشته‌باشیم به آنچه طی سال‌های متمادی سینما و نقاشی از چهره حضرت عیسی(ع) به مردم جهان القاکرده و به شکل‌گیری یک شمایل کلیشه‌ای مبتنی بر مولفه‌های چهره‌های غربی از عیسی‌مسیح(ع) ختم شده‌است. البته در ادامه چند نمونه از چهره دیگر پیامبران را در فیلم‌های خارجی و ایرانی را چاشنی گزارش کرده‌ایم که شاید فرصتی برای قیاس به دست بدهد.

باس چه کرد؟
باس اترویک برای رسیدن به چهره فرا واقع‌گرایانه از حضرت‌عیسی(ع) از دو منبع استفاده کرده‌است؛ تصویر کفن تورین و پرتره لئوناردو داوینچی عیسی ناصری. اولی تکه‌ای پارچه‌کتان است و چهره مردی با بدنی پر از زخم را نشان می‌دهد که احتمالا به صلیب کشیده‌شده‌است. این کفن هم‌اکنون در کلیسای سنت‌جان تعمیددهنده در شهر تورین ایتالیا نگهداری می‌شود و بسیاری معتقدند این پارچه کفن عیسی‌مسیح(ع) بوده‌است. کاتولیک‌ها می‌گویند کفن تورین اثر معتبری جهت اثبات مصلوب‌شدن مسیح است در حالی که بحث‌های بسیاری میان دانشمندان، مورخان، نویسندگان و پیروان سایر ادیان مطرح شده‌است؛ ضمن این‌که طبق روایات اسلامی نیز عیسی‌مسیح(ع)، مصلوب نشده و در نتیجه کفنی نداشته‌است.
دومین دستمایه عکاس هلندی، نقاشی معروف لئوناردو داوینچی از مسیح است. داوینچی در نقاشی شام آخر تصویری از عیسی ترسیم کرده و نیز در تابلویی معروف به سالواتور موندی که در زبان ایتالیایی به معنای منجی جهان است و شمایل حضرت عیسی(ع) را در حین عبادت نمایش می‌دهد. این تابلو در سال ۱۵۰۰ میلادی ترسیم شده و تا سال ۲۰۱۲ کسی درباره نقاش تابلو مطمئن نبود و در این سال بود که ترسیم این نقاشی به لئوناردو داوینچی نسبت داده‌شد.
با این وصف نمی‌توان گفت تصویری که حالا به مدد هوش مصنوعی به دست‌آمده، چهره واقعی حضرت ‌عیسی(ع) باشد اما بی‌تردید از تصویری که سینما و نقاشی در هنر غربی به مسیح نسبت داده، می‌تواند به واقعیت نزدیک‌تر باشد.