راهی برای کاهش تنش‌های قرنطینه خانگی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایرنا، شیوع ویروس کرونا از سال گذشته در ایران معضلات و ناکارآمدی‌های زیرساختی اقتصادی، فرهنگی، روانشناختی، ارتباطی و آموزشی کشور را نشان داد که این اتفاق برغم همه مشکلات و آسیب‌ها نه تنها سیستم برنامه‌ریزی کشور را بلکه خانواده‌ها به ویژه والدین را برای اصلاح روش و تغییر رفتارهای قبلی حساس کرد.

این کارشناسان ضعف گفت و گو بین اعضای خانواده، بی‌توجهی به غنی سازی اوقات فراغت و بی برنامگی زمان‌های بیکاری روزانه، کمبود صمیمیت‌های خانوادگی و فقدان خلاقیت و نوآوری برای تفریح و شادابی از جمله چالش‌های روانشناختی و اجتماعی جامعه در شرایط کرونایی بر شمردند.

اوقات فراغت در گذشته کمتر با آموزش و مهارت افزایی برای نیازهای فردی غنی سازی می شد و بیشتر بر پرکردن وقت‌های غیرکاری برای کاهش شیطنت‌های کودکان و سرگرمی‌های آن‌ها بود و کلاس و فعالیت‌ها بیشتر جنبه آموزش تئوری داشت و کمتر مورد ارزیابی عملکردی قرار می‌گرفت که اگر یک نوجوان در کلاس‌های زبان انگلیسی در چند دوره آیا امکان مکالمه و یا مطالعه متن خارجی را دارد یا نه و اصلا ارزیابی واقعی و کاربردی وجود نداشت.

علاوه بر اینکه ارزشیابی‌ها واقعی و هدفمند نبود سرمایه گذاری برای آموزش مهارت‌های زندگی برای توانمندسازی مدیریت فردی و اجتماعی جایگاه چندانی در نظام برنامه‌ریزی اوقات فراغت کشور و خانواده‌ها نداشت و شاید این نیاز شناخته شده نبود که امروز بخش زیادی از مشکلات به همین غفلت باز می‌گردد.

بررسی های علمی نشان می دهد نوجوان و جوان برای پیشرفت کاری خود به مهارت‌هایی برای حل مساله، چگونگی برخورد با دیگران، انجام فعالیت‌های گروهی، گذشت و صبر، مهربانی، امیدواری و آینده نگری نیاز دارد اما بستر برای آموزش آن در محیط‌های فرهنگی و آموزشی فراهم نشده و امروز جای خالی آن بیش از گذشته مشخص شده است.

در دوران کرونا به دلیل قرنطینه خانگی، ضرورت همدلی و همراهی با همدیگر برای رفع مشکلات، تاب آوری و تحمل شرایط سخت، نوآوری و خلاقیت برای تجربه روزهای متفاوت و آرامش روحی و روانی به مهارت های مثبت زندگی نیازی زیادی داریم که اگر در گذشته چنین مهارت‌هایی کسب شده بود کیفیت زندگی ها افزایش می یافت و بسیاری از اختلافات و مشکلات روحی و روانی کاهش و انجام نمی‌شد.

بر اساس آمارهای اداره کل بهزیستی اصفهان در بحران کنونی اختلالات خواب ۴۶ درصد، خشم و عصبانیت ۴۶ درصد، کم توجهی عاطفی ۴۳ درصد، ترس و اضطراب ۴۰ درصد، سوگ ابراز نشده ۲۸ درصد، سوء ظن ۲۵ درصد، مشکلات خانوادگی ۲۷ درصد و مصرف مواد مخدر ۱۰ درصد نسبت به زمان قبل از کرونا افزایش داشته است.

قرنطینه خانگی و کاهش ارتباطات اجتماعی در شرایط فعلی برای کنترل زنجیره انتقال ویروس کرونا ضرورت دارد اما با وجود مشکلات زیرساختی گذشته و نیاز به برقراری روابط اجتماعی و خانوادگی، شرایط زندگی برای بسیاری از افراد سخت شده و برخی از آسیب‌های اجتماعی مثل تعارضات بین زن و شوهر و فرزند آزاری افزایش یافته است.

ساعت و یا روزهای متوالی زیاد برای در کنار هم بودن تجربه‌ ای که قبل وجود نداشت و از طرفی هم مهارت گفتگو با همدیگر و ایجاد محیطی صمیمی برای درکنار همدیگر بودن را نمی دانستیم و این وضعیت موجب بروز آسیب‌ها و چالش‌های جدی شده که البته نتایج بدتر آن مثل افسردگی و اختلالات روحی و روانی را در آینده نشان داده خواهد شد.

برای خروج از این مشکلات راهی جز تغییر سبک رفتاری، ایده پردازی و ارائه برنامه‌های خلاقانه نیست تا اینکه با بهره‌گیری از فکر خلاق و روش و مدل‌های جدید علاوه بر افزایش صمیمیت در محیط خانواده فعالیت‌های هدفمندی را برای اوقات فراغت و مدیریت زمان در این روزها نیز ارائه کنیم.

امروز با وجود چالش‌ها و مشکلات هر فرد باید نقش خود را ایفا کند و واگذاری این ماموریت و مسئولیت‌ها بر عهده همدیگر تنها فریب دادن خود است و هیچ اثری در رفع مشکلات ندارد.

شیوع ویروس کرونا و آمار مبتلایان آن و اظهار نظرهای کارشناسان در خصوص ساخت واکسن حکایت از آن دارد که در یک نگاه روشن حداقل یک سال دیگر ما باید با این شرایط پیش برویم و از طرفی نیز تغییر و تحولات جامعه از تغییر روش ها در آینده خبر می دهد که سبک زندگی در دوران پسا کرونا نیز متفاوت از امروز خواهد بود و ناچار به انتخاب روش های جدید زندگی هستیم.

در مدل های جدید زندگی فردی و اجتماعی ابتکار و نوآوری موضوع مهم و اثرگذار برای همسوشدن با تغییرات است که بر این اساس علاوه بر سبک زندگی دوران کرونا، برنامه دیگری نیز برای پساکرونا هم نیاز داریم.

نیاز به ابتکار عمل

خلاقیت در اوقات فراغت انفرادی و خانوادگی و همچنین هدفمند به جای گردش در خیابان‌ها، فراگیری آموزش‌های مثبت زندگی، تغییر در شغل و کسب و کارها، استفاده موثر و هدفمند از فناوری‌های نوین، انسجام در فعالیت‌ها، تغییر در روش‌های ارتباطی و توسعه دولت الکترونیک از ضروت های زندگی دوران کرونا و پسا کروناست.

داشتن روابط اجتماعی سالم و معاشرت با افراد، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، به اشتراک‌گذاری افکار و احساسات با مشاور و افراد امین، داشتن هدف و انگیزه در زندگی، ورزش منظم و کاهش وزن، پیروی از رژیم غذایی سالم، توجه به سلامت جسمی، دوری از افراد منفی و آزاردهنده، عوض کردن محیط کار و زندگی در صورت نیاز، تحکیم روابط خانوادگی، پایبندی به ارزش‌های مثبت، مراجعه به مشاور و روان‌پزشک در صورت مشاهده علائم اختلالات روان از جمله نیازهای روحی و روانی است که به گفته کارشناسان باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

آموختن مهارت‌های گفتگو 

متخصص اعصاب و روان و روانپزشک گفت:  همه اعضای خانواده ها به ویژه پدر و مادر بویژه در این شرایط کرونایی مهارت‌های گفتگو با همدیگر را بیاموزند و در این حوزه توانمند شوند.

مطهره میردامادی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا فراگیری مهارت گفتگو با همدیگر را از جمله آموزش های موردنیاز و ابتدایی زندگی بیان‌کرد و افزود: شناخت واقعی از مدل‌های صحیح ارتباطی و گفتگو با همدیگر باید فراگیر و همگانی شود.

به گفته وی حفظ حرمت و حقوق طرف مقابل، ایجاد محیط صمیمی و گرم، دوری از لجبازی و پرهیز از انتقادهای زیاد در صحبت با همدیگر، شناخت از سلایق و علاقه‌ها و ابراز علاقه واقعی برای ایجاد ارتباط و گفتگو با همدیگر لازم است.

وی دوران نوجوانی را به دلیل شرایط خاص آن مهم اعلام‌ کرد و ادامه داد: خانواده‌های دارای فرزند نوجوان علاوه بر فراگیری مهارت‌های لازم در این خصوص برای ایجاد شرایط گفتگوی صحیح و سالم در خانه اقدام کنند.

به اعتقاد این روانپزشک گفتگو در بین اعضای خانواده یکی از مولفه‌های تسهیل شرایط قرنطینه خانگی و تقویت روح و روان پدر، مادر و فرزندان است و آسیب‌های اجتماعی ناشی از انزوا و یا گردش در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد.

نتایج یک مطالعه حاکیست که از ۱۰ سال پیش تاکنون گفت و گوی بین اعضای خانواده ایرانی از ۲ ساعت به ۲۰ دقیقه کاهش یافته است که با شیوع ویروس کرونا این وضعیت بدتر شده است.

پررنگی نقش خانواده در دوران کرونا

روانشناس بازی درمانی کودکان با اشاره به قرنطینه خانگی و تعطیلی مهدهای کودک و نهادی متولی اوقات فراغت گفت: کرونا نقش خانواده‌ها در غنی سازی اوقات فراغت را پر رنگ کرده است.

رایحه صنعتگر در گفت و گو با ایرنا افزود: تا پیش از شیوع ویروس کرونا در کشور خانواده‌ها بخش زیادی از نیازهای تربیتی، آموزشی و فراغتی فرزندان خود را به نهادهای فرهنگی، هنری، ورزشی و اجتماعی واگذار می‌کردند اما در وضعیت کنونی جامعه که این دسته از مراکز تعطیل شدند، پدر و مادرها نقش بیشتری و یا کل ماموریت‌های تربیتی، آموزشی و فراغتی را برعهده گرفته‌اند.

وی با اشاره به اینکه برخی از والدین مهارت و آمادگی قبلی برای رفع نیازهای فراغتی و تربیتی بچه های خود را نداشتند، تصریح ‌کرد: در چنین شرایطی با چالش‌هایی روبرو شدند که به آموزش و مهارت‌افزایی نیاز دارند و برای کارآمدی نقش خود راهی به جز کسب تجربه و دانش ندارند.

این روانشناس کودکان از پدر و مادرها خواست تا تلاش و تمرکز بیشتری برای تامین نیازهای تربیتی و فراغتی فرزندان خود داشته باشند و با مراجعه به متخصصین این حوزه خود را توانمند و خلا موجود را پر کنند.

ارایه برنامه‌های متناسب با این دوران 

وی اضافه کرد: مراجعه به روانشناسان و متخصصصین این حوزه به تنهایی کمبود مهارت و تجربه آن‌ها را جبران نمی‌کند بلکه به خلاقیت و نوآوری خودشان نیاز دارد و بسیاری از والدین ابتکار عمل‌هایی داشته و با خلاقیت فرزندان خود به برنامه مناسبی برای دوران قرنطینه خانگی و سپری کردن اوقات فراغت رسیده‌اند.

صنعتگر به نقش نهادها و تشکل‌های متولی در حوزه فرهنگی و اوقات فراغت اشاره‌ کرد و گفت: فعالیت پژوهشی، نظرسنجی و اقدامات کارشناسی برای تولید محتواهای آموزشی و ارائه برنامه‌های هدفمند متناسب با سبک زندگی دوران کرونا لازم است و از این جهت متولیان این حوزه نقش خود را ایفا کنند.

وی یادآور شد: تولید محتوا، بازی‌های خانگی، فعالیت‌های متناسب با دوران کرونا و مهارت آموزی به خانواده‌ها مخاطبین و مشتریان خود را دارد که باید شرایط توسط مسئولان برای تولید و اشتغال در این شرایط فراهم شود.

ضرورت تغییر همه حوزه ها

معاون فرهنگی و جوانان اداره کل ورزش و جوانان اصفهان با اشاره به شرایط خاص این روزهای کشور، گفت: برنامه‌های اوقات فراغت، فرهنگی، ورزشی و اجتماعی سازمان های مردم نهاد جوانان این استان متناسب با شرایط کرونا تغییر پیدا کرده است.

عباس مرادیان از انجام اقدامات ابتکاری و تغییر روش‌ها در این تشکل ها خبر داد و اظهارداشت: فعالیت‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی، فعالیت‌های غیرحضوری، تهیه و تولید محتواهای آموزشی، تمرکز بر مطالعه و آموزش آنلاین و محتواهای چند رسانه‌ای برای آموزش، مهارت افزایی و غنی سازی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان ارائه شده است.

وی ادامه داد: خانواده محوری در بسیاری از فعالیت‌های اوقات فراغت و مناسبتی توسعه و ترویج پیدا کرده که اجرای مسابقات فرهنگی و ورزشی که در گذشته در بین افراد مختلف جامعه بوده امروز در بین اعضای خانواده و فامیل‌های نزدیک برگزار می‌شود.

مرادیان با اشاره به طرح موسسه مردم نهاد نسل جوان فردا گفت: این موسسه خانواده‌ها را برای انجام فعالیت‌های ورزشی و رقابتی با همدیگر تشویق و به تمامی شرکت کنندگان هدیه‌های ورزشی برای تداوم این دسته از فعالیت‌ها اهدا کرد.

وی یادآور شد: ارائه مدل‌های موفق در غنی‌سازی اوقات فراغت در بین مراکز و خانواده‌ها دستاوردهایی را به ارمغان خواهد آورد و حلقه مفقود و ضعف در برنامه‌ریزی‌های گذشته و پیش از بحران را جبران می‌کند.

به گفته این مسئول در حوزه اوقات فراغت، شرایط کرونا بر ابعاد مختلف زندگی مردم اثر گذاشته و باید در حوزه‌های فرهنگی و ورزشی تغییرات هدفمند انجام دهیم و نباید همه فعالیت‌ها مجازی بشود چرا که آسیب‌های این حوزه نیز باید مدنظر و مورد پیشگیری قرار گیرد.

ضرورت آموزش مهارتهای زندگی 

مسئول واحد مشاوره اداره کل بهزیستی استان اصفهان به آثار مخرب کرونا بر وضعیت روحی و روانی جامعه اشاره کرد و گفت: در بحران کرونا اختلالات خواب ۴۶ درصد، خشم و عصبانیت ۴۶ درصد، کم توجهی عاطفی ۴۳ درصد، ترس و اضطراب ۴۰ درصد، سوگ ابراز نشده ۲۸ درصد، سوءظن ۲۵ درصد، مشکلات خانوادگی ۲۷ درصد و مصرف مواد مخدر ۱۰ درصد نسبت به زمان قبل از کرونا افزایش داشته است.
حسین خاکشور به وضعیت تماس های مردم با تلفن ۱۴۸۰ مرکز مشاوره استان اشاره و اضافه کرد: مشکلات خانوادگی، دعوا،  استرس و کودک آزاری بیشترین علت و سوالات مردم از مشاوران سامانه صدای مشاور بوده اما در نیمه سال گذشته مشاوره تحصیلی و رفتار با نوجوانان و کودکان بیشترین آمار را به خود اختصاص داده بود که این تغییر موضوع ناشی از شرایط ناشی از کروناست.
وی همچنین به اضطراب و فوبیای کرونا اشاره کرد و ادامه داد: این ویروس آرامش روحی مردم را تهدید کرده و مردم نسبت به ابتلا به بیماری دچار ترس شده اند که شایعه پراکنی ها موجب شده تا محیط پر استرس شود.

وی یادآورشد: ناکارآمدی و بی توجهی به آموزش مهارت های زندگی در گذشته مانع از مدیریت رفتار در شرایط کنونی شده است.
وی ادامه دهد: در برخی از خانواده ها که سواد اجتماعی و دانش روانشناسی وجود داشته شناخت از استعدادهای شخصی و اطرافیان و تکنولوژی های جدید را برای افزایش خودکارآمدی و بهره گیری در شرایط فعلی و افزایش تاب آوری ضروری موثر بوده است.