در روزهایی که پرندگان هم با تهران قهر کرده‌اند درخت که نباشد پرنده هم نیست

گذشت آن زمانی که خش خش راه رفتن روی برگ‌های بر زمین ریخته عشاق جوان را به شور می‌آورد و دل‌شان را می‌لرزاند.

گذشت آن زمانی که قار قار کلاغ روی درخت‌‌های پاییز دیده، غصه نبود معشوق را بیشتر می‌کرد.گذشت آن زمانی که پاییز پادشاه فصل‌ها بود ...

باور نمی‌کنید؟ به آسمان بالای سرتان نگاه کنید که چندین سال است با آمدن پاییز خاکستری کدر می‌شود.

بیشتر روزهای پاییز و زمستان همین رنگ است، دیگر این نور پاییزی و بعد‌از‌ظهرها و غروب‌های پاییز نیست که افسرده‌ات می‌کند،هوای آلوده است و اکسیژنی که نیست برای نفس کشیدن.

به جای هوای مرطوب بعد از باران‌های پاییزی باید ذرات سرب و دیگر به اصطلاح آلاینده‌ها را به داخل ریه فرو ببری، نفسی فرو می‌رود اما با این پیش‌زمینه که شاید برنیاید بس که هوا آلوده است ! آن‌قدر که می‌توان به جای هوا بس ناجوانمردانه سرد است، نوشت: هوا بس ناجوانمردانه آلوده است.

در این وانفسایی که هوا نیست، ما آدمیزادهای گرفتار کار و حقوق آخر ماه مجبوریم در این کلانشهر‌هایی که تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و... نام دارد زندگی کنیم و تهدید بیماری و حتی مرگ را نادیده بگیریم، چرا؟ لنگ کار و حقوقیم که با آن زندگی کنیم.سرپناه و پوشاک و غذا داشته باشیم.اما راستش را بخواهید پرنده‌ها که بال پرواز دارند که مخ‌شان ایراد ندارد که بمانند در این شهرهای خاکستری بی‌اکسیژن.

آنها این امکان را دارند که پر بگیرند و بروند از این شهرهایی که به شهر آسفالت و دود معروف شده است و دکتر اسماعیل کهرم، پرنده شناس معروف هم بر این باور است که زندگی در این جنگل آسفالت شیشه‌ای مفت نمی‌ارزد ! آدم‌ها که مانده‌اند، پرنده‌ها چرا بمانند.

کلاغ پَر

دیروز که خبر رسید مدارس ابتدایی تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل شده، یاد خبری افتادم که چند سال قبل خواندم: هوای تهران آنقدر آلوده است که حتی کلاغ‌ها هم از این شهر رفته‌اند.کلاغ‌هایی که به سخت جانی معروفند.

همین دلیلی می‌شود تا به دکتر کهرم تلفن کنم و در این وانفسای هوای آلوده درباره پرند‌ه‌های تهران بپرسم ! که می‌گویند تعدادشان کم شده است، خیلی کمتر از گذشته.

دکتر کهرم اما پژوهشگر است و برای تایید حرفی و خبری دنبال سند و مدرک است.درباره کلا‌غ‌ها می‌گوید: نمی‌شود به جد گفت کلاغ‌ها از تهران رفته‌اند.هنوز هم باغ کاخ گلستان پر از کلاغ است و درخت‌های پارک شهر هم پر از لانه کلاغ.

باغ‌هایی هم هستند که پر از کلاغند.اما در جاهایی که درخت نیست، کلاغ هم نیست ! اما این را بگویم که روزی روزگاری بیشتر از 140 گونه پرنده در تهران زندگی می‌کرد از اردک و غاز بگیر تا پرنده‌های دشتی و پرنده‌های آوازخوان حتی لک لک.اما بیشتر این‌گونه‌ها تهران را ترک کرده‌اند.این که کلاغ‌ها رفته‌اند فقط به دلیل آلودگی هوا نیست.تهران نسبت به گذشته خیلی تمیزتر شده دیگر زباله‌‌ها در معابر پخش و پلا نیستند و کلاغ‌ها که پرنده‌های همه‌چیز‌خوارند کمتر غذا برای خوردن پیدا می‌کنند به‌همین دلیل شاید از تهران رفته‌اند چون غذای کافی برای خوردن ندارند.

گنجشک پَر

این پرنده‌شناس خبره اما درباره گنجشک‌سانان می‌گوید: کم شده‌‌اند.برای این سند دارم.تا کنون پنج خانه عوض کرده‌ام و در حیاط همه این‌ خانه‌ها درخت خرمالو بوده و هست.قدیم‌ترها تا خرمالو‌ها رنگ می‌گرفتند، گنجشک‌ها و سارها می‌آمدند و آنها را نوک می‌زدند و می‌خوردند اما سال‌هاست ما خرمالوها را سالم از درخت می‌چینیم و این نشان می‌دهد گنجشک‌سانان که زمانی همه تهران در قرق آنها بود از این شهر فرار کرده‌اند.چطور می‌توانند در میان این همه ساختمان بلند سیمانی و شیشه‌ای زندگی کنند.محیط زیست و زندگی آنها به‌هم ریخته و‌آنها پر پرواز دارند و مجبور نیستند در این شهر زندگی کنند.پرنده به غذا و هوا و جایی برای لانه سازی نیاز دارد، اگر اینها نباشد از آن محل فرار می‌کند و می‌رود مگر این که دوباره شرایط زیست برایش مهیا شود.

پرنده‌های نر برای جفت‌یابی آواز می‌خوانند.سر و صدای تهران و دیگر شهرهای آنقدر زیاد شده که پرنده‌ها با آن حنجره‌های ظریفشان باید بلندتر آواز بخوانند تا جفت‌ پیدا کنند یا جفتشان صدایشان را بشنود و حنجره آنها توان کمی دارد پس آلودگی صدا هم یکی دیگر از دلایل فرار پرندگان از تهران است.

هشدار پَر

دکتر کهرم می‌گوید: وقتی پرنده‌ها از یک شهر می‌روند یعنی شرایط زیستن در آَن منطقه مطلوب نیست اما سال‌هاست این هشدارها را نه‌کسی می‌شنود و نه می‌بیند و نه به آن توجه می‌کند.شرایط حیاتی در تهران اصلا مناسب نیست.درختان این شهر را قطع کردند و جایش آپارتمان و برج ساختند.وقتی درخت نباشد یعنی شرایط زندگی مهیا نیست.درخت که باشد هوا تمیز است و حیوانات لابه لای شاخه‌های آن
زندگی می‌‌کنند.

باغ‌ها و فضاهای سبز از بین برده شد و به‌جایش خانه و خیابان ساخته شد.تنها ریه‌های کلانشهر تهران الان پارک پردیسان و پارک آزادگان و پارک‌شهر و چند پارک محدود دیگر است.وقتی فضای‌سبز نباشد، هوا آلوده می‌شود و سنگین در چنین شرایطی حتی ابرها هم از آسمان چنین شهرهایی فرار می‌شوند.
برای کاهش آلودگی و داشتن شهری سالم باید فضای سبز افزایش پیدا کند، وسایل نقلیه عمومی زیاد شوند و عبور و مرور خودروهای تک‌سرنشین بسیار محدود شود.اما هیچ‌کس این پیشنهادات را عملی نمی‌کند و این هشدارها هم مثل فرار پرندگان از تهران نادیده گرفته می‌شود.تهران گنجایش این همه جمعیت را ندارد و ما گویا مجبوریم در این جنگل آسفالت نابودی خود را تماشا کنیم.

طاهره آشیانی - روزنامه جام جم