تله اعتباری

به عبارتی، اروپایی‌ها چهار سال پس از امضای برجام، از انجام تعهدات اقتصادی خود به‌ایران، خودداری کردند و از این طریق ده‌ها میلیارد دلار به اقتصاد ایران خسارت زده‌اند؛ اما آنها اکنون می‌خواهند با پرداخت 15 میلیارد دلار وام، کشورمان را بدهکار کنند.
در این میان، موضعی که وزیر نفت کشورمان اخیراً اتخاذ کرد، موضعی است که بیشتر با منافع ایران سازگاری دارد. بیژن زنگنه با بیان این‌که برقراری خط اعتباری 15 میلیارد دلاری اروپا به معنای کاهش تحریم نیست، لغو تحریم‌های نفتی ایران را پیش‌شرط ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری اروپا برای ایران عنوان کرد. به گفته زنگنه، اینستکس بدون واریز پول نفت پاسخگو نیست؛ اساس این بوده تا تحریم‌های نفتی برداشته شود و بتوانیم نفت بفروشیم، زیرا این خط اعتباری در آینده ایران را بدهکار می‌کند. 15 میلیارد دلار معادل فروش روزانه 700 هزار بشکه نفت با قیمت 60 دلار است. این رقم تقریبا برابر با فروش نفت ایران به کشورهای اروپایی قبل از تحریم‌های آمریکاست. درواقع،‌ اروپایی‌ها می‌خواهند به جای خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، بر سر ایران منت بگذارند و کشورمان را بدهکار ارزی کنند. این در حالی است که حتی اگر همین وعده خط اعتباری هم محقق شود، نسبت به اصل آن در شرایط فعلی ایرادات زیادی وجود خواهد داشت. پاسخ به این‌که آیا به صلاح است ایران در شرایط تحریمی، 15 میلیارد دلار به اروپا مقروض شود، کاملا ساده است.

فرانسه، پیشنهاد خوبی نداده است
محمدصادق الحسینی، کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص پیشنهاد فرانسه مبنی بر راه‌اندازی خط 15 میلیارد دلاری برای عملی نشدن گام سوم خروج از برجام توسط ایران گفت: ایران در شرایط بسیار سختی قرار دارد و با تهدیدات بسیار بزرگی مواجه است لکن می‌تواند این تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
وی افزود: با توجه به نزدیکی انتخابات در آمریکا و داغ شدن تنور آن تا شش ماه آینده، ایران شرایط امتیازگیری از این کشور را دارد ولی پیشنهاد فرانسه مبنی بر راه اندازی خط اعتباری 15 میلیارد دلاری و بیشتر از آن خیلی قابل اعتنا نیست، از طرف دیگر نمی‌توان روی لغو تحریم‌های نفتی ایران نیز حساب باز کرد. این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان این‌که آمریکا و متحدان اروپایی‌اش با این بسته به دنبال خریدن زمان هستند، تصریح کرد: طبیعتا با اجرای این پیشنهاد، کمی بعد از انتخابات همه برنامه‌ها از اعتبار ساقط خواهد شد، بنابراین ایران باید تصمیمات اصلی خود را تا قبل از انتخابات اتخاذ کند چون بعد از انتخابات آمریکا شرایط برای کشورمان سخت‌تر خواهد شد.

به پیشنهادهای غربی‌ها بدبین هستم
حسین راغفر، استاد اقتصاد در خصوص پیشنهاد فرانسه مبنی بر راه‌اندازی خط 15 میلیارد دلاری برای عملی نشدن گام سوم خروج از برجام توسط ایران گفت: تمام این اقدامات برای کنترل و به تعبیر خودشان مهار ایران است چون بارها در ماه‌های گذشته مسؤولان آمریکایی اعلام کرده‌اند که فرانسه بدون مشورت و اجازه با این کشور نمی‌تواند قدمی موثری بردارد. وی افزود: به شخصه با تک تک پیشنهادات ارائه‌شده طرف‌های غربی به ایران بدبین هستم اما اگر فرصت‌هایی برای کشورمان پیش آید که بتوانیم از آن استفاده کنیم باید این کار را انجام بدهیم. با این حال راه‌حل اصلی این امر فروش نفت نیست چون این امر تله است که از دیگر ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کشور (هم در داخل و هم در اطراف خودمان) مغفول بمانیم. این کارشناس ارشد اقتصادی اذعان کرد: سیاست‌گذاران کشور در سال‌های گذشته همواره ساده‌ترین راه‌حل مشکل درآمدی کشور را که فروش نفت و مواد خام دیگر است دنبال کرده‌اند و به دیگر امور توجه زیادی نکرده‌اند. به همین دلیل در مقابل کوچک‌ترین تهدید خارجی، کشور با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌شود.

اروپایی‌ها وقت می‌خرند
آلبرت بغزیان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: در حال حاضر ما می‌توانیم کالاهای اساسی موردنیاز کشور را تأمین کنیم، بنابراین به نظر می‌رسد بدون خرید نفت از ایران این پیشنهاد برای سیاست‌های اقتصادی کشور مفید نباشد و دستاوردی نیز نداشته باشد.
وی افزود: تمام اصرار مسؤولان نفتی و اقتصادی کشورمان این است با هر توافقی نفت ایران به فروش برسد و تمام هدف اروپایی‌ها و آمریکا نیز این است که وقت خریداری کرده و ایران را به نوعی دست به سر کنند تا ایران نیز نتواند کارها و اقدامات اساسی صورت دهد.

ایران احتیاجی به بدهکار شدن ندارد
لطفعلی بخشی، استاد اقتصاد در خصوص خط 15میلیارد دلاری اروپا به ایران گفت: پیشنهاد وزیر نفت مبنی بر تضمین خرید نفت ایران به عنوان پیش‌شرط خط اعتباری 15 میلیارد دلاری اروپا به ایران تصمیم درستی است چون ایران احتیاجی به بدهکار شدن ندارد، بلکه با فروش نفتش می‌تواند آزادانه کالاهای موردنیاز خود را از هر کشوری خریداری کند. وی افزود: اعتبار 15میلیارد دلاری اروپا را باید چند سال بعد با چند درصد سود پس داد، بنابراین منطق و عقل حکم می‌کند که نقد را بر نسیه ترجیح داد و با فروش نفتمان، هم بدهکار نمی‌شویم و هم می‌توانیم بازار نفت خود را حفظ کنیم.

بدهکار شدن ایران در سال‌های آتی
بیژن عبدی، کارشناس اقتصاد گفت: احتمالا با این تصمیم اروپاییان بخواهند حالت صادرات نفت در برابر غذا و دارو را عملیاتی کنند، چون کشورمان در سایر کالاها با تحریم مواجه است، در غیر این صورت در برابر خرید کالا آن هم فقط از اروپا باید شاهد بدهکار شدن ایران در سال‌های آتی باشیم این در حالی است که آمریکا و اروپا به تعهداتشان عمل‌نکردند و به نوعی آنها به ما بدهکار هستند.
وی با بیان این‌که لغو تحریم‌های نفتی باید پیش‌شرط خط اعتباری 15میلیارد دلاری اروپا باشد، تصریح کرد: به تبع خروج آمریکا از برجام بسیاری از کشورهای اروپایی به تبادل تجاری با ایران نپرداختند و هیچ قرارداد تجاری هم نبستند و صرفا وقت ما را تلف کردند. ضمن این‌که اگر قرار بود اروپا کاری انجام دهد در سالیان اخیر این کار انجام داده بود.
عبدی در ادامه یادآور شد: به نظر بنده باید گام به گام از برجام خارج شد تا فضا برای تولید داخلی باز شود. همچنین باید سیاست‌های اقتصادی کشور به سمت حمایت از تولید ملی، تنوع‌بخشی به صادرات، تقویت روابط دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه، ایجاد شبکه جدید ارزی با روسیه به جای سوئیفت و پیوستن به اتحادیه اوراسیا برود. از طرف دیگر استفاده از تعرفه‌های تجاری در روابط با کشورهای همسایه با توجه به جمعیت آنها می‌تواند زمینه گسترش مبادلات با این کشورها خواهد بود.

افزایش بدهی‌های خارجی اقتصاد کشورها را به خاک سیاه می‌نشاند
وحید شقاقی شهری، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی گفت: بدهی خارجی و افزایش نیافتن آن همواره دغدغه کشورهای پیشرفته و متمدن جهان بوده و در اقتصاد کشورها نقش اساسی ایفا کرده است.
وی افزود: خوشبختانه یکی از مزیت‌های ایران، کم بودن میزان بدهی‌های خارجی است به طوری که هم‌اکنون کشورمان کمتر از ده میلیارد دلار بدهی دارد و می‌توان گفت کشوری همانند ونزوئلا را بدهی‌های خارجی به خاک سیاه نشاند و 180 میلیارد دلار بدهی، اقتصاد این کشور را نابود کرد و اکنون کشورهای اروپایی، روسیه و چین درصدد تصاحب ارزان منابع آن هستند.
این کارشناس اقتصاد با بیان این‌که مسؤولان نباید در دام بدهی‌های خارجی طراحی‌شده غربی‌ها بیفتند، بیان کرد: چون ایران بدهی خارجی کمی دارد با تشدید فشارهای اقتصادی از بیرون، اقتصاد کشور فرو نمی‌ریزد. از طرف دیگر اینستکس زمانی ارزشمند است که اروپایی‌ها نفت ایران را خریده و در قبال آن کالاهای اساسی و خدمات به ایران بدهند.
در غیر این صورت باید به ایران کالا بدهند و طبق توافق‌نامه‌ای متعهد شویم که ایران در سال‌های آینده نفت را به اروپا صادر کند؛ البته ترجیح این است در حال حاضر نفت را از ایران بخرند، با این حال باید تضمین‌های اساسی در این زمینه به مسؤولان کشورمان داده شود و آنها نباید به‌راحتی به اروپاییان اعتماد کنند. وی در ادامه با بیان این‌که سررسید سالانه بدهی ده میلیارد دلاری ایران یک تا 5/1 میلیارد دلار است، یادآور شد: بین اروپا و آمریکا تفاوتی نیست، بنابراین نباید به آنها اعتماد کرد چون در زمان برجام هم فرانسه در قضایای مختلف شدیدتر از آمریکا عمل می‌کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی اذعان کرد: وزارت اقتصاد وزارت نفت در این امر باید تمام تلاش خود را انجام بدهند تا با دیپلماسی سیاسی و اقتصادی غربی‌ها را وادار به خرید نفت به صورت مستقیم و غیرمستقیم (در قالب عرضه در بورس انرژی، تأسیس شرکت‌های واسط برای ‌ردیابی نکردن آن) از ایران کنند.

راه‌اندازی خط اعتباری امتیازی برای اروپایی‌ها است، نه ایران
میرهادی رهگشای، کارشناس مالی درخصوص پیشنهاد فرانسه مبنی بر راه‌اندازی خط 15 میلیارد دلاری برای عملی نشدن گام سوم خروج از برجام توسط ایران گفت: باید ببینیم این خط اعتباری قرار است در قبال چه چیزی به ایران داده شود. اگر قرار است ایران به تمامی تعهدات برجامی خود برگردد به نظر می‌رسد اختصاص این خط اعتباری، ارزش و فایده‌ای برای ایران به همراه نداشته باشد.
وی افزود: مبلغی مثل 15 میلیارد دلار که آن هم به صورت فاینانس بوده و تمام اعتبار آن باید صرف واردات کالاهای اروپایی شود (بخشی از کالاها هم موردنیاز ایران نیست) و طبق آن هیچ پولی به ایران پرداخت نمی‌شود، نباید برای مسؤولان کشورمان جذاب باشد.
این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: از طرف دیگر باید بررسی شود راه‌اندازی این خط 15 میلیارد دلاری چه فوایدی بر ایران خواهد داشت. با این حال انتظار ایران از توافق‌نامه برجام، عادی‌سازی روابط تجاری بود یعنی کشورمان بتواند به راحتی معاملاتی همچون فروش نفت داشته باشد و بتوانیم به راحتی کالا و فهرست خدمت‌های موردنیاز خود را از اروپا بخریم (چه در لیست آمریکا باشد چه نباشد). رهگشای در ادامه یادآور شد: خط اعتباری 15 میلیارد دلاری پوششی برای همه تقاضاهای برجامی ماست و درنهایت به بدهکار شدن ایران و خرید کالاهای اروپایی خواهد انجامید.
این کارشناس اقتصادی با بیان این‌که طی این خط اعتباری قرار نیست تعهدی برای خرید نفت ایران در آینده به کشورمان داده شود و به شکل بدهی کامل است، بیان کرد: چون به واردات برخی کالاها باید 15 میلیارد دلار اختصاص یابد، بیش از این‌که امتیازی برای ایران باشد امتیاز مثبتی برای شرکت‌های اروپایی قلمداد می‌شود، چون اروپایی‌ها با خروج آمریکا از برجام ضرر کردند و بازار ایران را از دست دادند.