مردی که راه سفر به فضا را نشان داد

این کلام پر معنی و کوتاه را مردی گفته که پایه‌گذار پرواز به فضا و علوم فضایی است. در گوشه‌ای از شهر کالوگا - واقع در 200کیلومتری مسکو - خانه‌ای با نمای چوبی وجود دارد که جهان، فضانوردی را مدیون صاحب آن است. روی تابلوی کوچک کنار در خانه، نام کنستانتین ادواردویچ تسیولکوفسکی به چشم می‌خورد.
او در 26 شهریور 1236/ 17 سپتامبر 1857 در دهکده ایژوفسک از ناحیه اسپاسکی در استان ریازان روسیه در خانواده‌ای فقیر پا به عرصه وجود گذاشت. پدرش جنگلبانی بود که نان بخور و نمیری در می‌آورد. در ده سالگی گرفتار مرض سرخک شد و چند ماهی کنستانتین نوجوان در آستانه مرگ قرار گرفت و زمانی که از بیماری نجات یافت، برای همیشه ناشنوا شد. به دلیل ناشنوایی، رفتن به مدرسه هم عملی نبود و از این‌رو خواندن و نوشتن را بدون رفتن به مدرسه فرا گرفت. ناشنوایی برای او در ابتدا نقص بزرگی بود، ولی همین نقص و قطع رابطه با دنیای خارج باعث شد فقط به فکر کردن بپردازد. در شرح حالش می‌نویسد: «ناشنوایی سبب شد به‌تنهایی روی آورم و تنهایی سبب شد هر چه بیشتر مطالعه و افکارم را متمرکز کنم.» تقریبا بدون مطالعه نمی‌توانست زندگی کند. در آن زمان خانه او برق نداشت و تسیولکوفسکی از چراغ لامپی نفت‌سوز استفاده می‌کرد. از 15 سالگی به ریاضی و فیزیک علاقه‌مند شد و افق تازه‌ای در زندگی وی نمایان گردید. با وجود ناشنوایی در آزمون ورودی تربیت معلم در سال 1250/ 1871 موفق شد. از آن تاریخ، تدریس شغل اصلی او شد و 40 سال ریاضی و فیزیک تدریس کرد.

وی هنگام کار روی صندلی می‌نشست و تخته کوچکی روی زانوی خود می‌گذاشت. این تخته را به جای میز تحریر به کار می‌برد. چون ناشنوا بود برای شنیدن صدای افراد، از قیفی که خودش آن را ساخته بود استفاده می‌کرد. قسمت بارک قیف را به گوش وصل می‌کرد و دهانه را به طرف مخاطب می‌گرفت. از این نوع قیف‌ها چند نمونه ساخت که اینک در موزه نگهداری می‌شود. بزرگ‌ترین قیف به آخرین سال‌های عمر تسیولکوفسکی تعلق دارد، زمانی که شنوایی‌اش خیلی ضعیف شده بود.
محبوب‌ترین ابزارهای او در جوانی، یک میکروسکوپ کوچک، هواسنج و دوربین بود که از دوربین به‌عنوان تلسکوپ استفاده می‌کرد. تسیولکوفسکی به این دلیل در سراسر جهان معروف است که برای اولین بار پیشنهاد کرد برای پرواز به فضا از موشک مایع‌سوز استفاده شود. وی همچنین استفاده از موشک‌های چند مرحله‌ای را مطرح کرد که در آن زمان ایده‌ای کاملا نو به‌شمار می‌رفت. او طی 25 سال، چند نوع فضاپیما طرح‌ریزی کرد. گرچه بعضی عملی نبودند ولی بسیاری از آنها اطلاعات با ارزشی درباره قطعات ضروری موشک‌ها یا استفاده از هیدروژن مایع و مواد سوختی هیدروکربنی مثل نفت را ارائه می‌داد.
بعد‌ها رابرت گادارد، مهندس آمریکایی با استفاده از نظریات او نخستین موشک جامدسوز را ساخت و آلمانی‌ها برای هدایت موشک از نظریه او در پره‌های فرمان استفاده کردند. تسیولکوفسکی تعمیرکار ماهری بود امروزه در موزه او ابزارهای مختلفی می‌بینید که تمام کارهای خود را با آنها انجام می‌داد. طبقه اول اتاق‌نشیمن بود که خانواده در آنجا دور هم جمع می‌شدند. طبقه دوم خانه را بعدا ساخت که کارگاه او به‌شمار می‌رود. پلکان طبقه بالا را طوری طراحی کرد تا فاصله بین هر پله برابر قدم او باشد. زمانی که گاگارین به این موزه آمد این پلکان را «پلکانی به سوی فضا» نامید. تسیولکوفسکی سال
1314/ 1935 در 78 سالگی درگذشت.

سیروس برزو

دانش